Έκθεση-Έκφραση ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2001- Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

 2000 Ιούνιος

ΚΕΙΜΕΝΟ

Μια σημαντική πρόκληση στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα είναι με ποιον τρόπο θα διαφυλαχθούν τα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απάντηση είναι: κατάλληλη αγωγή και παιδεία. Το ίδιο ισχύει για τα ηθικά διλήμματα που θέτει η ασύλληπτη επιστημονική πρόοδος (κλωνοποίηση, παραγωγή ανθρώπινων εμβρύων, μεταλλαγμένα προϊόντα, οικολογικές καταστροφές κ.ά.). Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο, το οποίο οφείλει να έρθει σε επαφή με πολλούς τομείς γνώσης σε διάφορες μορφές της. Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία προϋποθέτει γλωσσομάθεια, ανοχή στη διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισμό, πνεύμα συνεργασίας και συναδέλφωσης στο "παγκόσμιο χωριό", στο οποίο έχει μεταβληθεί ο πλανήτης μας. Και εδώ στην Ελλάδα έχουν γίνει ορατές οι πολλαπλές όψεις της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνιολογική και οικονομική εκδοχή της. Tα όρια των εθνικών κρατών, στην παραδοσιακή μορφή τους, εξαλείφονται, καθώς διακινούνται εκατομμύρια άνθρωποι, αγαθά και ιδέες με απίστευτη ταχύτητα. Η εμμονή όμως στα οικονομικά συμφέροντα και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή του καταναλωτικού προτύπου της αφθονίας, το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στα φτωχά και στα πλούσια κράτη, η κρίση της δημοκρατικής συμμετοχής και του κράτους πρόνοιας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός και τόσα άλλα προβλήματα πού αντιμετωπίζει ο κόσμος δημιουργούν κλίμα ανησυχίας για το μέλλον.

Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσμου κατά την τρίτη χιλιετία μπορεί να προκύψει από τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της αποστολής της εκπαίδευσης. Το παλιό μοντέλο που ισχύει ακόμη στην Ελλάδα και το οποίο στηρίζεται σε ποσοτικά κριτήρια (συσσώρεύση γνώσεων στο παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό σχολείο) πρέπει να αντικατασταθεί από ποιοτικά κριτήρια. Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια. Οι μαθητές και οι φοιτητές, όπως και κάθε άνθρωπος, πρέπει να μάθουν να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για μάθηση, που τους δίνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Στην έκθεση, της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21° αιώνα τονίζεται ότι η δια βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποχτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.

(Κείμενο από τον ημερήσιο τύπο)

Α.  Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε πρόσφατα σε εφημερίδα. Να παρουσιάσετε στην τάξη σας το περιεχόμενο του άρθρου αυτού με μια περίληψη 100 - 120 λέξεων.

Μονάδες 25

Β1. Με ποια νοηματική σχέση συνδέονται μεταξύ τους η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 5

Β2.   Να αναλύσετε τη δομή της τελευταίας παραγράφου (δομικά στοιχεία/μέρη, τρόπος /μέθοδος ανάπτυξης).

Μονάδες 5

Β3.  "Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία απαιτεί ...".
α) μόνο την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας
β) ανεξαρτησία και αυτονομία δράσης
γ) αποδοχή κάθε κοινωνικής και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας
δ) καλλιέργεια τοπικιστικού πνεύματος.
Ποια από τις παραπάνω φράσεις (α, β, γ, δ) συμπληρώνει σωστά, σύμφωνα με το κείμενο, το νόημα της πρότασης που σας δίνεται; Να τη γράψετε στο τετράδιό σας και να αιτιολογήσετε με συντομία την επιλογή σας.

Μονάδες 5

Β4.  Να αποδώσετε σε 5-6 σειρές το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: "Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία ".

Μονάδες 5

Β5.    Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: Συμμετοχή, τοπική, ταχύτητα, αφθονία, ανευθυνότητα.

Μονάδες 5

Γ.  Τώρα που έφτασε η στιγμή της αποφοίτησής σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εμπειρίες της σχολικής σας ζωής, να γράψετε μια επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, στην οποία να διατυπώνετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειμένου αυτό να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. (500 - 600 λέξεις).

Μονάδες 50

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ́ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
2001

 

 

                                                       ΚΕΙΜΕΝΟ

        Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ∆ΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ

 

Για να απαντήσει κανείς στο ερώτημα, ποιος είναι ο ρόλος των διανοουμένων της εποχής μας,πρέπει να έχει διευκρινίσει τι εννοεί με τον όρο" διανοούμενος".Συνήθως προϋποθέτουμε ότι ένας διανοούμενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος μορφωμένος.Όμως κάθε μορφωμένος δεν είναι και διανοούμενος.Από τον διανοούμενο δεν περιμένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις,να είναι καλλιεργημένος ή να κατέχει μια ειδικότητα.Γιατί ο διανοούμενος είναι,όπως δηλώνει και η λέξη,ένας άνθρωπος,που διανοείται κι αυτό σημαίνει,ότι είναι ένας άνθρωπος,που δεν δέχεται τα πράγματα,όπως του προσφέρονται,αλλά τα περνά μέσ' απ΄ τη δοκιμασία της δικής του διάνοιας⎯είναι με άλλα λόγια ένα πνεύμα κριτικό όχι μόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ 'ό,τι αφορά τον εαυτό του. Η κριτική στάση του διανοούμενου τον συνδέει με την διαμαρτυρία. Επειδή ασκώντας κριτική δεν συμβιβάζεταιμε τα καθιερωμένα,ο διανοούμενος επαναστατεί και διαμαρτύρεται.Το καθιερωμένο σε όλους τους τομείς μοιάζει να είναι ένα σύστημα προσαρμογής δοσμένο από πριν, που λειτουργεί σαν ένας μηχανισμός.Ο διανοούμενος στη δεδομένη περίπτωση αντιπροσωπεύει το πρόσωπο,που αντιστέκεται στον μηχανισμό των θεσμών. Η διαμαρτυρία του είναι μια στάση αρνήσεως,όμως αποτελεί προϋπόθεση για μια θετική αντιμετώπιση, γιατί αίρει την παθητική αδιαφορία, με την οποία οι μάζες δέχονται τα πράγματα. Η κριτική στάση εξάλλου προβαίνει μέσ'από μιαν απόσταση.Σε μιαν εποχή σαν τη δική μας,που ο άνθρωπος δεν έχει σχεδόν άλλη εκλογή παρά μόνον ανάμεσα στο πνεύμα της συλλογικής συμπεριφοράς ή της απομόνωσης,το να πάρει κανείς απόσταση από τα πράγματα είναι δύσκολο: γιατί απόσταση αφ'ενός σημαίνει διάσταση προς την παθητική προσαρμογή, αφ'ετέρου όμως δεν σημαίνει και ρήξη με την πραγματικότητα. Ο διανοούμενος έχει την δύναμη να αποσπάται από τα πράγματα⎯τις πολιτικές θέσεις,τιςκαλλιτεχνικές τεχνοτροπίες, τα αξιώματα της συμβατικής ηθικής,τους κοινωνικούς θεσμούς και τα λογής συνθήματα,όχι για να μείνει έξω από την πρακτική ζωή αλλά γιανα αναμετρηθεί μαζί της. Η θέση του διανοούμενου μοιάζει κατά πολύ μ'εκείνη του Σωκράτη. Ξεχωρίζοντας από τους πολλούς δεν είναι ένας επαΐων*,δεν είναι ο ειδικός μιας τέχνης αλλά αυτός,που ανοίγεται προς το όλον κινδυνεύοντας όμως να χαθεί μέσα στην αοριστία. Για να μη χαθεί  μέσα στην αοριστία⎯την ανεύθυνη θεωρητικολογία⎯ο διανοούμενος σήμερα χρειάζεται πάνω απ'όλα μιαν υπεύθυνη περισυλλογή.Ο διασκορπισμός της εποχής μας δεν εμφανίζεται μόνο μέσα στην αύξουσα εξειδίκευση,αλλά και μέσα στην καταναλωτική συνείδηση του σημερινού ανθρώπου στη σχέση του με τα αγαθά,που του προσφέρονται στον τομέα της διαβιώσεως ή της ψυχαγωγίας.Για την περισυλλογή του αυτή,που είναι διπλή,δηλ. αφορά τα γύρω του και τον εαυτό του,ο διανοούμενος της εποχής μας έχει λοιπόν να παλαίψει σκληρά. Η περισυλλογή του δεν είναι μια ασκητική φυγή, είναι μια υπεύθυνη περισυλλογή,που κατορθώνει να ξεπεράσει την επικαιρότητα και να προσδώσει στη στιγμή το βάθος της μνήμης και του σχεδιασμού. Τον διανοούμενον, αν είναι ζωντανός πνευματικός άνθρωπος,δεν τον ενδιαφέρει τόσο το παρελθόν και το μέλλον όσο το παρόν.Το παρόν είναι αυτό, μέσα στο οποίο δοκιμάζεται. 

 

*επαΐων.αυτός που αισθάνεται,καταλαβαίνει,ξέρει

 

(Κώστα Π.Μιχαηλίδη,Οικείωση και Αλλοτρίωση, διασκευή)

 

 

Α.

Για την προετοιμασία μιας ομαδικής εργασίας στο μάθημα της Νεοελληνικής

Γλώσσας,διάβασες το παραπάνω κείμενο.Να γράψεις μια περίληψη του

κειμένου αυτού, με την οποία θα ενημερώσεις τα άλλα μέλη της ομάδας σου

για το περιεχόμενό του (80-100 λέξεις). 

Μονάδες 25

 

Β1.

Να αναπτύξετε σε 60-80 λέξεις το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος 

του κειμένου:"Ο διασκορπισμός της εποχής μας δεν εμφανίζεται

μόνο μέσα στην αύξουσα εξειδίκευση,αλλά και μέσα στην καταναλωτική 

συνείδηση του σημερινού ανθρώπου στη σχέση του με τα αγαθά,που του

προσφέρονται στον τομέα της διαβιώσεως ή της ψυχαγωγίας."

Μονάδες 5

 

Β2.

"Συνήθως προϋποθέτουμε...ή της ψυχαγωγίας.".Για κάθε παράγραφο του

αποσπάσματος αυτού να γράψετε έναν πλαγιότιτλο.

Μονάδες 5

 

Β3.

Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις 

με τη σημασία που έχουν στο κείμενο:περισυλλογή,συμβιβάζεται,αοριστία,

διαμαρτυρία,ενδιαφέρει,διάνοια. 

Μονάδες 6

 

 

Β4.

ψυχαγωγία,τεχνοτροπίες:Να σχηματίσετε τέσσερις νέες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας για καθεμιά από ένα(διαφορετικό κάθε φορά)συνθετικό των παραπάνω λέξεων.

Μονάδες 4

 

Β5.

όμως,ή,γιατί,αλλά(το πρώτο του κειμένου),με άλλα λόγια:Ποια νοηματική 

σχέση εκφράζει η χρήση καθεμιάς από τις παραπάνω λέξεις στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου;

Μονάδες5

 

Γ.

Σας δίνεται η ευκαιρία, με αφορμή μια πολιτιστική εκδήλωση του σχολείου

σας,να συναντήσετε έναν διανοούμενο.Ποιες σκέψεις σας θα του εκθέτατε

σχετικά με το πώς πρέπει να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων

που απασχολούν σήμερα τη νεολαία; (Να καταγράψετε τις σκέψεις σας αυτές

σ'ένα δοκίμιο πειθούς 500-600λέξεων,το οποίο θα του επιδώσετε κατά

τη συνάντησή σας.)

Μονάδες 50