ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Ανθρώπινα δικαιώματα ..αλήθεια ή μύθος;

 
Είναι αναµφισβήτητο ότι ο άνθρωπος έχει υποχρεώσεις / καθήκοντα που απορρέουν από το γεγονός ότι ζει σε οργανωµένες κοινωνίες. Εκτός, όµως, από ευθύνες κοινωνικής και πολιτικής φύσης, έχει και δικαιώµατα τα οποία εκπορεύονται από το ανθρωπιστικό ιδεώδες. Το δικαίωµα είναι η ελευθερία που αναγνωρίζεται από το νόµο σε φυσικό ή νοµικό πρόσωπο να ενεργεί για την ικανοποίηση των συµφερόντων του. Εποµένως, τα δικαιώµατα προσαποκτούν νοµική διάσταση, καθαρά δεσµευτική, και χτίζονται µε ένα σύνολο νοµικών κανόνων οι οποίοι προστατεύουν τις ελευθερίες των πολιτών. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την αξίωση του ανθρώπου να ζει µε αξιοπρέπεια, για την απαίτηση σεβασµού της ανθρώπινης προσωπικότητας αδιακρίτως φυλής / χρώµατος, εθνικής ταυτότητας, ιδεολογίας, κοινωνικής τάξης και θρησκευτικής πεποίθησης· τα δικαιώµατα, δηλαδή, ενέχουν ηθική διάσταση και, ως εκ τούτου, προαιρετική. 
Εν κατακλείδι, είναι αγαθά άρρηκτα συνδεδεµένα µε την ανθρώπινη φύση, που την υπηρετούν αναβαθµίζοντας την ποιότητα ζωής του ανθρώπου και, συνεπώς, η καταπάτηση τους υποβιβάζει την ανθρώπινη υπόσταση.
Άµεσα συνυφασµένη, λοιπόν, µε τα δικαιώµατα του ανθρώπου είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δηλαδή το αίσθηµα της τιµής κάθε ατόµου, που δυστυχώς συχνά πλήττεται και προσβάλλεται πολλαπλώς.
Γενικότερα, τα δικαιώµατα έχουν στόχο την προστασία του ανθρώπου από το φόβο και τη στέρηση, ενώ αντικείµενο τους είναι ο περιορισµός της εξουσίας των ισχυρών και του κράτους και η επιβολή θετικών υποχρεώσεων στους ισχυρούς και στο κράτος απέναντι στους πολίτες.


ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
 
Ατοµικά
Αφορούν στην αξίωση του ανθρώπου για προσωπική ελευθερία, στην ανεµπόδιστη δυνατότητα καθορισµού του τρόπου ζωής κάθε ατόµου. Περικλείουν το δικαίωµα της ζωής και της υγείας (σωµατική και ψυχική ακεραιότητα), το δικαίωµα της τιµής, της περιουσίας και της πνευµατικής ιδιοκτησίας, της ανεξιθρησκίας, του απορρήτου των επικοινωνιών, της ελευθερίας σκέψης και γνώµης, της παιδείας / µόρφωσης, της ελεύθερης πληροφόρησης και µετακίνησης, του ασύλου κατοικίας, του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής κ.ά.

Πολιτικά
Σχετίζονται µε την πολιτική ελευθερία και περιλαµβάνουν το δικαίωµα του «εκλέγειν» και
«εκλέγεσθαι», «συνέρχεσθαι» και «συνεταιρίζεσθαι», το δικαίωµα στην ισότητα, στην ισονοµία / ισοπολιτεία και στην αξιοκρατία, το δικαίωµα σύστασης πολιτικών κοµµάτων και φορέων καθώς και έκφρασης πολιτικών απόψεων, το δικαίωµα διορισµού στο δηµόσιο τοµέα, την απαγόρευση αυθαίρετων συλλήψεων και βασανιστηρίων, το σεβασµό στο διεθνές δίκαιο και στην ειρηνική συνύπαρξη, στην αυτοδιάθεση / ανεξαρτησία των λαών κ.ά.

Κοινωνικά
Συµφωνά µε αυτή την «ενότητα» δικαιωµάτων, η πολιτεία, το κράτος οφείλει να
προσφέρει κοινωνική µέριµνα µε καθορισµένες υπηρεσίες που κατοχυρώνουν την ελεύθερη επιλογή επαγγέλµατος και τη δηµιουργία ευνοϊκών συνθηκών άσκησης του, την ασφάλιση και τη συνταξιοδότηση, την εκπαίδευση, την προστασία του θεσµού της οικογένειας (µητρότητα, παιδική ηλικία), την ένταξη ευπαθών οµάδων στην κοινωνία (ηλικιωµένοι, άτοµα µε ειδικές ανάγκες), την ψυχαγωγία, την προστασία του φυσικού / οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος (καθαρό / υγιές φυσικό περιβάλλον, φυσιογνωµία πόλης, πολιτιστική φυσιογνωµία: ήθη, έθιµα, µνηµεία, γλώσσα) κ.ά.

Παρατηρήσεις
Σήµερα, η µεταβολή των πολιτικοκοινωνικών συνθηκών, εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης της επιστήµης και της τεχνολογίας, καθιστά αναγκαία την κατοχύρωση νέων δικαιωµάτων, προκειµένου να προστατευθεί αποτελεσµατικά ο πολίτης.
Η παρουσίαση των δικαιωµάτων είναι δυνατό να γίνει και µε άλλες διαιρετικές βάσεις. Για παράδειγµα, είναι δυνατό να χωριστούν σε νοµικά και ηθικά, να διακριθούν σε πνευµατικά, ηθικά, ψυχικά, κοινωνικά, πολιτικά, οικονοµικά, εθνικά, διεθνιστικά, πολιτιστικά µε άξονα τους τοµείς κ.ο.κ


ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ
Εύλογα στην εποχή µας ανακύπτει το δίληµµα / ερώτηµα: αναγνωρίζονται, κατοχυρώνονται και
προστατεύονται τα δικαιώµατα ή περιφρονούνται, παραβιάζονται και καταπατούνται; Θα ήταν αυθαιρεσία, αν υποστηρίζαµε απόλυτα τη µία ή την άλλη άποψη, και αυτό το βεβαιώνουν οι παρακάτω διαπιστώσεις:


ΘΕΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Ποτέ άλλοτε δε σηµειώθηκε τέτοια πρόοδος αναφορικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα είτε µε την έννοια της κατοχύρωσης τους είτε µε την έννοια της ευαισθητοποίησης προς αυτά. Ζούµε στον
«αστερισµό» των δικαιωµάτων, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα ακόλουθα:

• Τα ανθρώπινα δικαιώµατα αποτελούν πλέον παγκόσµια αξία και δεν είναι «εσωτερική υπόθεση» του κάθε κράτους (π.χ. Οικουµενική ∆ιακήρυξη δικαιωµάτων ανθρώπου — Ο.Η.Ε., 1948 / ∆ιακήρυξη δικαιωµάτων του παιδιού Ο.Η.Ε., 1959).

• Ο Ο.Η.Ε. (µε τα κύρια όργανα του αλλά και µε ειδικές και άλλες αυτόνοµες οργανώσεις) αναγορεύεται σε παγκόσµιο θεσµικό προστάτη των δικαιωµάτων. Αυτό, επί παραδείγµατι, γίνεται αισθητό από τη δράση της UNICEF (ταµείο για την προστασία του παιδιού), της UNESCO (εκπαιδευτική, επιστηµονική και πολιτιστική οργάνωση), του ∆ιεθνούς
∆ικαστηρίου της Χάγης (επίλυση διενέξεων µεταξύ των κρατών) κ.ο.κ.

• Οι δηµοκρατικά οργανωµένες κοινωνίες (κράτη δικαίου) αναγνωρίζουν και κατοχυρώνουν τα δικαιώµατα των πολιτών.

• Η Ε.Ε. στηρίζει µε κάθε θεµιτό τρόπο την προσπάθεια για την καθολίκευση και την προστασία των δικαιωµάτων.

• Οι ανεξάρτητες και µη κυβερνητικού χαρακτήρα οργανώσεις ασκούν πίεση στους ισχυρούς της γης και µάχονται για την ευαισθητοποίηση του κόσµου. Κλασικά παραδείγµατα αποτελούν η ∆ιεθνής Αµνηστία που στοχεύει στην αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουµένων, στην κατάργηση των βασανιστηρίων και της θανατικής ποινής, οι Γιατροί χωρίς σύνορα που προσφέρουν ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες τους σε περιπτώσεις πολέµων, οι οικολογικές οργανώσεις, όπως η WWF και η Greenpeace.

• Τα Μ.Μ.Ε. ενηµερώνουν και καταγγέλλουν τυχόν παραβιάσεις.

• Φορείς όπως η εκκλησία, ο καλλιτεχνικός κόσµος και οι διανοούµενοι προσπαθούν να αφυπνίσουν τον κόσµο µε συναυλίες, διεξαγωγή εράνων και «µαχητική» αρθρογραφία.

• Μεµονωµένα άτοµα δρουν οικειοθελώς µε γνώµονα τον άνθρωπο.

• Θεµελιώδεις κοινωνικοί θεσµοί (οικογένεια και σχολείο) αποσκοπούν στην κοινωνικοποίηση και την οµαλή διάπλαση των παιδιών.


ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Ωστόσο, τα δικαιώµατα των πολιτών σε µια εποχή πληροφόρησης, ανόδου του βιοτικού επιπέδου, ανύψωσης της πνευµατικής στάθµης και επικράτησης των κρατών δικαίου, δυστυχώς —και αυτό είναι το οξύµωρο— καταπατούνται, παραβιάζονται και µάλιστα κατάφωρα.

Σε γενικές γραµµές, οι ευάλωτες / ευπαθείς οµάδες σε παραβιάσεις δικαιωµάτων είναι οι εξής:

• Τα παιδιά που είναι φύσει και θέσει ανυπεράσπιστα.

• Οι γυναίκες που είναι θύµατα ριζωµένων προκαταλήψεων και συντηρητισµού.

• Οι µετανάστες και οι πρόσφυγες, σε βάρος των οποίων διαπιστώνεται έντονη ρατσιστική συµπεριφορά.

• Τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες / ικανότητες που γίνονται αντικείµενα περιφρόνησης.

• Οι ηλικιωµένοι που είναι φύσει και θέσει ανήµποροι.

• Κάθε άτοµο ή µειονότητα / οµάδα µε ιδιαιτερότητα / διαφορετικότητα που βιώνει στο περιθώριο, όπως οι τσιγγάνοι, οι οµοφυλόφιλοι, οι ιερόδουλες, οι φυλακισµένοι κ.ά.

• Οι φτωχοί που είναι αποκλεισµένοι.

• Το ασθενικό σώµα του φυσικού περιβάλλοντος και τα κατατρεγµένα ζώα.

• Η παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωµάτων, βέβαια, είναι πιο έντονη, θα λέγαµε ωµή, στις υπανάπτυκτες χώρες, αλλά παρατηρείται και στις προηγµένες οικονοµικά και πολιτικά χώρες της ∆ύσης.


ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Στις υπανάπτυκτες χώρες / Τρίτος Κόσµος
Σε πολλές υπανάπτυκτες χώρες δεν υπάρχει συνταγµατική κατοχύρωση και νοµική προστασία των δικαιωµάτων, γι’ αυτό παρατηρούνται:

• Φοβερή θνησιµότητα από έλλειψη πόσιµου νερού και φαρµάκων, λιµούς, φυσικές καταστροφές, επιδηµίες κ.ά.

• Συνθήκες άθλιας διαβίωσης: έλλειψη στέγης, οξύτατος υποσιτισµός, φτώχεια κ.ά.

• Υψηλή κλίµακα ανεργίας και απάνθρωπες συνθήκες εργασίας.

• Τραγικά ποσοστά αναλφαβητισµού.

• Πόλεµοι (εµφύλιοι, τοπικοί) µε χιλιάδες θύµατα κυρίως στον άµαχο πληθυσµό και γενοκτονίες.

• Τροµοκρατία από παρακρατικές οργανώσεις.

• ∆ιώξεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις για πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις.

• Εξευτελισµοί και ταπεινώσεις χωρίς όριο (βιασµοί, σφαγιασµοί, λιθοβολισµοί ιδιαίτερα των γυναικών).

• Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και γυναικών.

• ∆ουλεµπόριο (παιδιών, γυναικών) και συνθήκες σκλαβιάς.

• Έξαρση πορνείας.

Στα προηγµένα κράτη της ∆ύσης / «πολιτισµένες χώρες»
Παρά τον καθοµολογούµενο υψηλό βαθµό ανάπτυξης που µαρτυρούν οι αριθµοί, διαπιστώνονται τα εξής αρνητικά:

• Χαµηλό επίπεδο βιωσιµότητας, ο λεγόµενος «τέταρτος κόσµος» που βάλλεται από χαµηλές συντάξεις, ανεργία, φτώχεια κ.ά.

• Υποχώρηση της κοινωνικής πολιτικής και ειδικότερα του κράτους πρόνοιας κυρίως σε θέµατα παιδείας, υγείας.

• Αδικίες, ανισότητες και αναξιοκρατικά φαινόµενα.

• Αποθέωση βίας και εγκληµατικότητας: ληστείες, κλοπές, τροµοκρατία, βιασµοί κ.ά.

• Αναζωπύρωση ρατσισµού, φυλετικού και κοινωνικού.

• Συστηµατική παραπληροφόρηση και έντεχνοι µηχανισµοί προπαγάνδας, που καθιστούν ευχερέστερη τη χειραγώγηση του κόσµου.

• Καταπάτηση προσωπικών δεδοµένων και επαύξηση των φαινοµένων δυσφήµισης, λασπολογίας και κιτρινισµού.

• Ανθρώπινες σχέσεις απρόσωπες, ψυχρές και συµβατικές.

• Παραβίαση του διεθνούς δικαίου από τα ισχυρά κράτη.

• Αυθαιρεσία: άδικες συλλήψεις από την εξουσία, έντεχνη λογοκρισία, απουσία ευκαιριών στους πολίτες για συµµετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων, παραδικαστικά κυκλώµατα, δηµαγωγία και διαφθορά.

• Ποσοτικοποίηση της παιδείας και της ψυχαγωγίας, αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας των µικρών εθνών.

• Υποτίµηση της γυναίκας και εκµετάλλευση του παιδιού.

• Έλλειψη σεβασµού στη φύση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, αλλοίωση οικιστικού περιβάλλοντος (ακαλαίσθητο).


ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Στις υπανάπτυκτες χώρες
Για την παραβίαση των δικαιωµάτων στον Τρίτο κόσµο ευθύνονται κυρίως:

• Το χαµηλό βιοτικό επίπεδο, η οικονοµική και  επιστηµονικοτεχνολογική υπανάπτυξη (διαρθρωτικό / δοµικό πρόβληµα).

• Η ύπαρξη αυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων.

• Η απουσία ελέγχου των γεννήσεων και ο συνακόλουθος υπερπληθυσµός.

• Τα ισχυρά οικονοµικά συµφέροντα των Μεγάλων δυνάµεων, δίκαιο της πυγµής.

• Το χαµηλό πνευµατικό επίπεδο των λαών, ο φανατισµός καθώς και η υποταγή στις αρχές της φυλής, οι επιταγές της εθνότητας και οι ιεροί κανόνες: στο όνοµα της πολιτιστικής ταυτότητας νοµιµοποιούνται εγκλήµατα και κάθε µορφή εξευτελισµού.
Στα αναπτυγµένα κράτη

Για την παραβίαση των δικαιωµάτων στον αναπτυγµένο κόσµο ευθύνονται κυρίως:
 
• Η επικράτηση της κερδοσκοπίας λόγω της υλικοευδαιµονιστικής αντίληψης της ζωής στο πλαίσιο της παγκοσµιοποιηµένης πλέον καπιταλιστικής οικονοµίας, στην οποία επικρατούν οι νόµοι της αγοράς, η αυθαιρεσία και η αλόγιστη εκµετάλλευση της φύσης και του ανθρώπου.

• Η κρίση του ανθρωπισµού (ο άνθρωπος αποτελεί µέσο και όχι σκοπό) και η έκπτωση των ιδανικών µέσα σε ένα περιβάλλον τεχνοκρατίας και υπερεξειδίκευσης που αλλοτριώνει τον άνθρωπο ψυχικά και ηθικοπνευµατικά, µε συνέπεια τη συναισθηµατική αναλγησία για το συνάνθρωπο.

• Η δύναµη της τεχνολογίας, την οποία εκµεταλλεύονται οι οικονοµικά και πολιτικά ισχυροί, για να εξυπηρετήσουν τα συµφέροντα τους (π.χ. διαφήµιση, παρακολούθηση µέσω δορυφόρων, κινητής τηλεφωνίας κ.ά.).

• Η ατοµικιστική νοοτροπία και συµπεριφορά, σύµφωνα µε την οποία προτάσσεται το ατοµικό συµφέρον σε βάρος του κοινού καλού, ενώ, παράλληλα, αναπτύσσεται έντονος ανταγωνισµός.

• Η αστικοποίηση και η κοινωνία της ταχύτητας, µε αποτέλεσµα να γίνεται η ζωή αγχώδης /
αβίωτη και να κυριαρχεί η αδιαφορία για κάθε µορφή παραβίασης δικαιωµάτων.

• Η περιθωριοποίηση ατόµων και οµάδων από την πολιτεία και την κοινωνία

• λόγω της επικράτησης του φανατισµού που συνδέεται µε την υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων, ιδιαίτερα εξαιτίας της αθρόας (λαθρο) µετανάστευσης.

• Η κρίση των φορέων παιδείας και κοινωνικοποίησης. Ειδικότερα:

• Η ελλιπής αγωγή από την οικογένεια λόγω υπερπροστασίας ή άκριτου φιλελευθερισµού δεν αφήνει περιθώρια για υγιή διάπλαση της προσωπικότητας του νέου, µε πιθανά αποτελέσµατα την εκδήλωση επιθετικότητας και αντικοινωνικής συµπεριφοράς αλλά και την ατροφία του πνεύµατος που καθιστά ευχερέστερη τη χειραγώγηση.

• Το σχολείο προσφέρει εκπαίδευση αλλά όχι παιδεία, µε συνέπεια οι νέοι να µη βιώνουν τις διαχρονικές / άφθαρτες αξίες και να µην κοινωνικοποιούνται θετικά.

• Τα Μ.Μ.Ε. υπερπροβάλλουν πρότυπα αντικοινωνικά, ενώ µε τα χαµηλής ποιότητας προγράµµατα οδηγούν το δέκτη σε πνευµατική νάρκωση και σε άκριτη αποδοχή της νοσηρής πραγµατικότητας.

• Η αρχοµανία των πολιτικών που µετέρχονται κάθε µέσο, προκειµένου να επικρατήσουν στην πολιτική σκηνή (λαϊκισµός, µικροπολιτική κ.ά.), η αδυναµία επίλυσης των προβληµάτων που καταλήγουν σε κοινωνικά αδιέξοδα λόγω της ανεπάρκειας ή της απουσίας πολιτικής βούλησης, η εδραίωση της ατιµωρησίας, η γιγαντιαίων διαστάσεων διαπλοκή κ.ά.

• Η αδιαφορία ή αστοχία των διανοουµένων να αφυπνίσουν τον κόσµο.

• Τα ψυχολογικά προβλήµατα των ανθρώπων (µίσος, ζηλοφθονία, συµπλέγµατα κατωτερότητας).


ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Στον υπανάπτυκτο κόσµο
Η ευθύνη βαρύνει τόσο τις αναπτυγµένες χώρες όσο και τα υπανάπτυκτα κράτη:

• Ειλικρινής / ανθρώπινη στάση των ισχυρών κρατών της ∆ύσης, που σηµαίνει αντίσταση στην κερδοσκοπία, παραγραφή των χρεών, στήριξη της προσπάθειας για ανασυγκρότηση και ανάπτυξη των χωρών του Τρίτου κόσµου.

• Ουσιαστικές και αποτελεσµατικές ενέργειες από Ε.Ε. και Ο.Η.Ε.

• Ανθρωπιστική βοήθεια από παγκόσµιες µη κυβερνητικές οργανώσεις.

• Ευαισθητοποίηση του κόσµου από τα Μ.Μ.Ε., το σχολείο και τους διανοούµενους.

• Σταδιακή άνοδος του βιοτικού επιπέδου µε παράλληλη ανάπτυξη της οικονοµίας.

• Ενίσχυση της εκπαίδευσης, η οποία αποτελεί την προϋπόθεση για πνευµατική αφύπνιση, απαλλαγή από τη θρησκοληψία, το φανατισµό και διεκδίκηση δικαιωµάτων.

• Προσπάθεια ανατροπής των δικτατορικών καθεστώτων και εκδηµοκρατισµού.

Στον αναπτυγµένο κόσµο
• Έµφαση στην παιδεία µε στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Μόνον έτσι ενισχύεται η κριτική ικανότητα, η ανεκτικότητα, η αρετή(ήθος και ανιδιοτέλεια), η κοινωνική συνείδηση, η αγωνιστική δράση και παραγκωνίζεται η ιδιοτέλεια, η αδιαφορία, η µοιρολατρία και η χειραγώγηση. Γι’ αυτό απαιτείται ανάληψη της προσωπικής ευθύνης (αυτοαναζήτηση και ωριµότητα) καθώς και υγιή λειτουργία των φορέων αγωγής: βίωση θετικών προτύπων στην οικογένεια, ενηµέρωση, θετική κοινωνικοποίηση και αξίες από το σχολείο, ευαισθητοποίηση του κοινού και στηλίτευση των παραβιάσεων από τα Μ.Μ.Ε., διαφώτιση του κόσµου και δραστηριοποίηση από τους διανοουµένους.

• Εδραίωση της γνήσιας δηµοκρατίας που επιβάλλεται να αποτελεί µέληµα τόσο των πολιτών (µε σύσταση εθελοντικών οργανώσεων, γόνιµη αµφισβήτηση και πίεση στις κυβερνήσεις) όσο και των πολιτικών (ήθος και ύφος ηγεσίας, κοινωνική πολιτική προς τους
αναξιοπαθούντες, δικαιότερη οργάνωση κοινωνίας, ευνοµία, άνοιγµα δηµοκρατίας, επιβολή δίκαιων ποινών κ.ά.).

• Θετική / υπεύθυνη χρήση της γνώσης και της τεχνολογίας από τους επιστήµονες και τα πολιτικά και οικονοµικά κέντρα εξουσίας µε γνώµονα τον άνθρωπο και όχι το κέρδος και τα εθνικά συµφέροντα.

• Παγκόσµια συµφωνία των κρατών για κοινή πολιτική στο ζήτηµα των ανθρώπινων δικαιωµάτων που προϋποθέτει τήρηση του διεθνούς δικαίου.

• Υγιής λειτουργία των διεθνών οργανισµών (Ο.Η.Ε.).

 
ΠΑΙ∆ΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Η παιδική ηλικία είναι µια ιδιαίτερα κρίσιµη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου. Αυτό συµβαίνει διότι τα παιδιά αδυνατούν να στηριχθούν στις δικές τους δυνάµεις, διακρίνονται για την έλλειψη εµπειριών και την ανωριµότητα σε πνευµατικό και ψυχικό επίπεδο (βλέπε «φύση» νέων). Είναι, εποµένως, «ανυπεράσπιστα» και χρειάζονται την αρωγή όλων µας. Οφείλουµε, ως κοινωνία, να παρέχουµε σε όλα τα παιδιά κάθε δυνατότητα για να αναπτυχθούν ολόπλευρα µέσα σε ένα ασφαλές, στοργικό και δηµιουργικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, σηµαντικό βήµα αποτέλεσε η ∆ιακήρυξη των δικαιωµάτων του παιδιού (1959) και η Σύµβαση για τα δικαιώµατα του (Ο.Η.Ε. 1989) που επικυρώθηκε από όλα σχεδόν τα κράτη του κόσµου.

Σύµφωνα µε τη ∆ιακήρυξη, τα ακόλουθα δικαιώµατα ανήκουν στα παιδιά:

• Η αξιοπρεπής διαβίωση: στέγαση, διατροφή, ρουχισµό, ιατροφαρµακευτική κάλυψη.

• Η δυνατότητα να αναπαύονται, να παίζουν, να ψυχαγωγούνται, να µελετούν και να εκπαιδεύονται.

• Επιβάλλεται να µην υφίστανται καµιά µορφή διάκρισης και να βιώνουν την αξιοκρατία και την ισότητα ανεξαρτήτως θρησκείας, φύλου, φυλής, οικονοµικής και κοινωνικής κατάστασης.

• Το δικαίωµα της εθνικότητας.

• Η απόκτηση ταυτότητας.

• Η απρόσκοπτη επαφή µε τη φύση.

• Το να µη γίνονται αντικείµενο εκµετάλλευσης και βαρβαρότητας.

• Το να µην είναι θύµατα αµέλειας, παραµέλησης και εγκατάλειψης.

• Το δικαίωµα της κατανόησης, της αγάπης και του σεβασµού.

• Η ζωή σε έναν κόσµο ειρήνης, διαλλακτικότητας και επιείκειας.

• Η απόλαυση ιδιαίτερης φροντίδας και προτεραιότητας σε κάθε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

• Γενικά, το να τυγχάνουν τα αναγκαία και επαρκή στοιχεία για ολοκληρωµένη ανάπτυξη (ηθικοπνευµατική, σωµατική, ψυχική και κοινωνική).


Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ

0 ανθρωπισµός και το επίπεδο πολιτισµού µιας κοινωνίας φαίνονται και από τον τρόπο που συµπεριφέρεται στην πιο αδύναµη ηλικιακή οµάδα, τα παιδιά. Η προστασία των δικαιωµάτων τους θέτει τα θεµέλια για την υγιή διαµόρφωση της προσωπικότητας τους καθώς και την οµαλή κοινωνικοποίηση τους, διότι:

• ∆ιαβιούν αξιοπρεπώς (από υλικής πλευράς), χωρίς στερήσεις και κακουχίες, γεγονός που τους επιτρέπει, αφενός, να αντιµετωπίζουν αισιόδοξα τη ζωή και, αφετέρου, να θέτουν τις βάσεις για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης τους (υγεία και σωµατική διάπλαση).
• Έχουν τη δυνατότητα, εφόσον εκπαιδεύονται, να µορφωθούν, να διευρύνουν τους ορίζοντες τους, να διεκδικήσουν επαγγελµατική αποκατάσταση.

• Αισθάνονται ασφάλεια και σιγουριά (υγιής ο ψυχικός κόσµος) βιώνοντας τη θαλπωρή, τη φροντίδα και τη ζεστασιά, ενώ παράλληλα ψυχαγωγούνται, αθλούνται, δηµιουργούν και αυτενεργούν (θεραπεία ψυχής).

• Μεγαλώνουν σε έναν κόσµο φιλικό, όχι απάνθρωπο και σκληρό. Έτσι, µπορούν να µυηθούν στις υψηλές αξίες της ζωής (λ.χ. σεβασµός, αγάπη, ανιδιοτέλεια) και να σφυρηλατήσουν µια ηθική προσωπικότητα.

• Περιορίζονται, µακροπρόθεσµα, τα φαινόµενα επιθετικότητας και παραβατικής συµπεριφοράς (δύσκολα θα αποτελέσουν εν δυνάµει εγκληµατίες), εφόσον δε γίνονται θύµατα εκµετάλλευσης ούτε γνωρίζουν την αδικία και την ανισότητα. Αντίθετα, ενδέχεται να καλλιεργηθεί στέρεα µέσα τους ένα πνεύµα συνεργασίας και συντροφικότητας, αλληλεγγύης και αλτρουισµού.

• Προετοιµάζονται πολίτες ενεργοί και όχι άβουλα όντα, εφόσον η πολιτεία και η κοινωνία προασπίζουν τα δικαιώµατα και τις ελευθερίες τους.

• Έρχονται σε επαφή µε τις παραδόσεις, τη γλώσσα, τη θρησκεία τους, µε αποτέλεσµα την αποτροπή της περιθωριοποίησης και τη διαφύλαξη της εθνικής ταυτότητας.

• Τελικά, ζουν την παιδική ηλικία µε ανεµελιά και ευχαρίστηση, µε αθωότητα και καλοσύνη, δηλαδή µεγαλώνουν µε όµορφες παραστάσεις που µένουν ανεξίτηλες για ολόκληρη τη ζωή τους και επιδρούν ευεργετικά στην ψυχοσύνθεση τους.


ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ
 
Κανείς δεν αµφισβητεί στην εποχή µας την κατοχύρωση των δικαιωµάτων του παιδιού και την ευαισθητοποίηση ατόµων, οµάδων, φορέων και οργανώσεων για τα ζητήµατα που αφορούν τα παιδιά. Ωστόσο, η πραγµατικότητα επιβεβαιώνει ότι η απόλαυση βασικών δικαιωµάτων από τα παιδιά είναι, ακόµη και σήµερα, µια θεωρητική διακήρυξη, ένας ευσεβής πόθος καθώς τα δικαιώµατα τους εµφανώς παραβιάζονται:

Στις υπανάπτυκτες χώρες
• Πολλά παιδιά πεθαίνουν από έλλειψη τροφής, πόσιµου νερού, φαρµάκων ή υποφέρουν από υποσιτισµό, επιδηµίες και φυσικές καταστροφές (παιδιά άστεγα και εύκολα θύµατα
µεταδοτικών ασθενειών).

• Υπάρχουν παιδιά που είναι επαίτες στο δρόµο ή δουλεύουν σε εργοστάσια έναντι πενιχρών αποδοχών και άλλα που είναι υπηρέτες (εκµετάλλευση παιδικής εργασίας).

Στις αναπτυγµένες χώρες
• Κακοποίηση παιδιών από τους γονείς τους, καταπίεση ή υπερπροστασία.

• Παιδιά απροστάτευτα και εγκαταλελειµµένα ύστερα από διαζύγια.

• Έλλειψη χώρων άθλησης, ελαχιστοποίηση του παιχνιδιού και κακή ποιότητα ψυχαγωγίας από τα Μ.Μ.Ε.

• Αποµάκρυνση από τη φύση και το φυσικό τρόπο ζωής.

• Εκµετάλλευση παιδιού από τη διαφήµιση.

• Καταναγκαστική εργασία (παιδιά στα φανάρια).

• Χαµηλή ποιότητα εκπαίδευσης.

• ∆ιακρίσεις σε παιδιά µεταναστών.

• ∆ιακρίσεις µε βάση την οικονοµική και κοινωνική θέση των παιδιών.

• Εξάρτηση από τα ναρκωτικά, έξαρση παιδικής παραβατικότητας.

• Παιδιά θύµατα σεξουαλικής κακοποίησης, παιδεραστίας, πορνείας, πορνογραφίας.

• Απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης για παιδιά φτωχών οικογενειών.

• Λειτουργικός αναλφαβητισµός σε παραµεληµένα παιδιά.

ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙ∆ΙΟΥ
 
Στις υπανάπτυκτες χώρες
Για την κατάφωρη παραβίαση των δικαιωµάτων του παιδιού στις µη αναπτυγµένες χώρες ευθύνονται:

• Το χαµηλό πνευµατικό επίπεδο που ευνοεί την αµάθεια, την αµορφωσιά, και το ανεπαρκές βιοτικό επίπεδο που εντείνει την εξαθλίωση των παιδιών.

• Ο υπερπληθυσµός, ο οποίος δυσχεραίνει την υγιή διαβίωση.

• Τα αυταρχικά καθεστώτα, στα οποία λείπει η φροντίδα, η κοινωνική πρόνοια και µειώνονται δραµατικά οι πιθανότητες διεκδίκησης µιας καλύτερης ζωής για τα παιδιά.

• Τα ισχυρά κράτη που, για να ικανοποιήσουν την αναίσχυντη κερδοσκοπία τους στο πλαίσιο της παγκοσµιοποιηµένης οικονοµίας, εκµεταλλεύονται τις αδύναµες χώρες ποικιλότροπα (πόλεµοι / συρράξεις, φθηνό εργατικό δυναµικό).

• Ο τυφλός φανατισµός που επικρατεί στις υπανάπτυκτες χώρες και ενισχύει κάθε µορφή βίας, ταπείνωσης και απανθρωπισµού.

Στις αναπτυγµένες χώρες
Για την καταπάτηση των δικαιωµάτων του παιδιού σε χώρες µε υψηλά µεγέθη ανάπτυξης έχουν ευθύνη:

• Η οικογένεια, εφόσον οι γονείς αποτελούν υγιή πρότυπα, µε το διάλογο και την «ελεύθερη» διαµόρφωση της προσωπικότητας τους µέσα σε ένα κλίµα ασφάλειας και άδολης αγάπης.

• Το σχολείο µε ανθρωπιστική εκπαίδευση, ουσιαστικό ενδιαφέρον από τους δασκάλους κ. ά.

• Τα Μ.Μ.Ε. µε ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσµου (µέσα από εκποµπές), δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να ακουστούν οι φωνές των παιδιών ή, και γιατί όχι, οι απόψεις τους.

• Η εκκλησία και οι διανοούµενοι µε διαφώτιση, ανάληψη δράσης (π.χ. επιστηµονική έρευνα για τα προβλήµατα των παιδιών, πολυεπίπεδη προσφορά).

• Η κοινωνία των πολιτών µε εθελοντική δράση (σύσταση οργανώσεων για το παιδί), που προϋποθέτει περιορισµό του ατοµικισµού και του καταναλωτισµού, αίσθηµα κοινωνικής ευθύνης και κριτική µατιά.

Σε αδρές γραµµές, για να γίνει πραγµατικότητα η διακήρυξη των δικαιωµάτων του παιδιού, υπάρχει µέγιστη ανάγκη να θυµηθούµε το «παιδί» που κρύβουµε µέσα µας και να επιδιώξουµε:

• Μόρφωση και ήθος,

• ανιδιοτέλεια και ανθρωπιά / αγάπη,

• κοινωνική συνείδηση,

• ευαισθησία και αγωνιστικότητα.


ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙ∆ΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

Ο όρος χρησιµοποιείται µάλλον κατ’ ευφηµισµό, αφού στην πραγµατικότητα αξιοποιείται λέξη µε θετική σηµασία για την ονοµασία δυσάρεστης κατάστασης. Στη συγκεκριµένη περίπτωση αναφερόµαστε σε άτοµα µε προβλήµατα σωµατικής αναπηρίας ή διανοητικής διαταραχής που είτε υπάρχουν από τη γέννηση τους είτε τα απέκτησαν κατά τη διάρκεια της ζωής τους εξαιτίας ασθενειών ή δυστυχηµάτων.


ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑΣΕΙΣ
 
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα αυτοσυντήρησης, µετακίνησης, επιβίωσης, κοινωνικής ένταξης κ.ά. 
Στην κατάσταση που βρίσκονται χρειάζονται τη βοήθεια των συνανθρώπων τους και της οργανωµένης πολιτείας. Σήµερα, δεν αµφισβητείται το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από ορισµένα άτοµα ή από τους ιδιωτικούς φορείς, την εκκλησία και την πολιτεία µε νοµοθετικές ρυθµίσεις, ηθική υποστήριξη, οικονοµική ενίσχυση, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, τηλεµαραθώνιους, εράνους κ.ά. Παρά τις φιλότιµες προσπάθειες, όµως, τα προβλήµατα παραµένουν άλυτα, αφού, συχνά, οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν τον ψυχικό πόνο, την παραµέληση, την εγκατάλειψη και τη µοναξιά, την κακοµεταχείριση, τον οίκτο, τον αποκλεισµό, το ρατσισµό και, γενικότερα, την αδιαφορία όλων µας (συγγενών, φίλων κ.ά.).

Οι λόγοι που οδηγούν στη στάση αυτή σε ατοµικό και συλλογικό επίπεδο είναι:

• Η πολιτεία φαίνεται ότι δε διαθέτει πολιτική βούληση για αποτελεσµατικό κράτος πρόνοιας και αρωγή προς αυτά τα άτοµα. Αντίθετα, στο πλαίσιο µιας τεχνοκρατικής και οικονοµοκεντρικής πολιτικής ο άνθρωπος, δυστυχώς, τίθεται στο περιθώριο.

• Η έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας, η οποία εκδηλώνεται µε αδιαφορία προς τον πάσχοντα άνθρωπο. Για την κρίση της παιδείας η ευθύνη βαρύνει, κυρίως, την οικογένεια και το σχολείο, φορείς αγωγής που δεν καταφέρνουν να νοηµατοδοτήσουν τη ζωή των νέων µε αρχές και αξίες είτε λόγω της κρίσης του οικογενειακού θεσµού είτε εξαιτίας του νοοκρατικού προσανατολισµού της εκπαίδευσης (µονοµερής εξειδίκευση).

• Η αλλοίωση, συναισθηµατική και ηθική, του ανθρώπου µέσα σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικό, σε µια εποχή ταχύτητας και ατοµικισµού. Υπό αυτές τις συνθήκες, κυρίως στις µεγαλουπόλεις, ο άνθρωπος εξαντλείται ψυχικά και σωµατικά, δεν έχει χρόνο και διάθεση να βοηθήσει, δεν προσφέρει ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες του ούτε τον αγγίζει ουσιαστικά το πρόβληµα του συνανθρώπου.

• Ο διαβρωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε. και ιδίως της τηλεόρασης, η οποία µας «βοµβαρδίζει» µε υλιστικά πρότυπα που, τελικά, µετατοπίζουν το κέντρο βάρους των ενδιαφερόντων µας από το ουσιώδες, τον άνθρωπο, στο επουσιώδες, την οικονοµική άνεση.

• Τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και η άγνοια, που εθίζουν τον άνθρωπο στην αδιαφορία και τη µοιρολατρία, ενώ του εµβάλλουν την αντίληψη ότι οι άνθρωποι µε ειδικές ανάγκες είναι «καταδικασµένοι», γεγονός που παραπέµπει στον Καιάδα.


ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ
 
Τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες δεν είναι παιδιά ενός «κατώτερου Θεού». Τους αξίζει να ζήσουν µε αξιοπρέπεια, όπως αρµόζει σε κάθε άνθρωπο. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου απαιτείται κατά βάση αλλαγή νοοτροπίας, την οποία επιτυγχάνουν:

• Η ανθρωπιστική παιδεία, η οποία σφυρηλατεί προσωπικότητες µε ψυχική αρχοντιά, ευαισθησία, σεβασµό και αγάπη.

• Η κριτική στάση ζωής που αποσπά τον άνθρωπο από τη µάζα και τον καθιστά µέλος της πραγµατικής κοινωνίας των πολιτών µε αγωνιστική διάθεση και ενδιαφέρον (άσκηση πίεσης, έρανοι, ηθική ενίσχυση).

• Επιβάλλεται, όµως, βραχυπρόθεσµα να συµβάλουν η πολιτεία και οι υπόλοιποι φορείς αγωγής και κοινωνικοποίησης. Ειδικότερα:

• Η πολιτεία οφείλει να εφαρµόσει αποτελεσµατική κοινωνική πολιτική για την ανακούφιση αυτών των ατόµων µε αύξηση των συντάξεων, περίθαλψη, επαγγελµατική αποκατάσταση (π.χ. τηλεργασία), ίδρυση επαρκούς αριθµού σχολείων ειδικής αγωγής, ψυχολογική υποστήριξη µέσω κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων, ενίσχυση αθλητικών εκδηλώσεων (π.χ. Παραολυµπιακοί Αγώνες), ειδικές ράµπες στα λεωφορεία και τα πεζοδρόµια, βελτίωση των χώρων ψυχαγωγίας κ.λπ.

• Τα Μ.Μ.Ε., οι πνευµατικοί άνθρωποι και η εκκλησία έχουν χρέος, αφενός, να ενηµερώνουν, να ευαισθητοποιούν την κοινή γνώµη και, αφετέρου, να ενισχύουν στην πράξη αυτά τα άτοµα µε την ίδρυση κέντρου προστασίας ατόµων µε ειδικές ανάγκες.

• Η οικογένεια και το σχολείο έχουν καθήκον να αναδείξουν την εθελοντική ιδέα και να καλλιεργήσουν ανθρώπους και όχι άβουλα, ετεροκατευθυνόµενα όντα.

• Τέλος, τα ίδια τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες είναι αναγκαίο να δουν τη ζωή αισιόδοξα και να µην την αντιµετωπίζουν µοιρολατρικά.

 
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ – ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

∆είγµατα
● ∆ιαχρονικό φαινόµενο µε έξαρση στον αιώνα µας.

● ∆ωριείς, αποικίες, παροικίες Τουρκοκρατίας.

● Μικρασιάτες, Κύπριοι, Βορειοηπειρώτες, Πόντιοι, Αλβανοί, Αρµένιοι, Κούρδοι, Ανατολικοευρωπαίοι κ.α.

Αίτια
● Πόλεµοι.

● Ολοκληρωτικά καθεστώτα, καταπίεση, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων, πολιτικές διώξεις.

● Κοινωνικές συγκρούσεις.

● Φτώχεια, χαµηλό βιοτικό επίπεδο.


Αποτελέσµατα – Προβλήµατα για τους ίδιους τους πρόσφυγες – µετανάστες
 
● ∆ύσκολη εγκατάσταση και εξασφάλιση διαµονής και µέσων επιβίωσης – ανεργία –εκµετάλλευση (αποτελούν φτηνότερο εργατικό δυναµικό και αµείβονται µε πενιχρά ηµεροµίσθια,
που όµως είναι καλύτερα απ’ ό,τι στη χώρα τους).

● ∆υσκολίες προσαρµογής στο νέο περιβάλλον ζωής (εκµάθηση γλώσσας, νοοτροπία, αξίες).

● Εχθρική συχνά η αντιµετώπισή τους και κακές οι συνθήκες διαβίωσης και περίθαλψής τους.

● Ψυχολογικά προβλήµατα και µνήµες της χαµένης πατρίδας, συµπλέγµατα κατωτερότητας, αίσθηµα µειονεξίας, ανασφάλεια, άγχος αποδοχής και προόδου.

● Αδυναµία µόρφωσης – εύκολη λεία για χειραγώγηση και µαζοποίηση – κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης και πνευµατικής υποβάθµισης (π.χ. κάποιοι που στην πατρίδα τους ήταν πολιτικοί
µηχανικοί, εδώ είναι απλοί εργάτες κ.λ.π.)

● Εκµετάλλευση, περιθωριοποίηση, έλλειψη σεβασµού απέναντί τους (αναγκάζονται να οδηγηθούν ακόµα και στο έγκληµα για την επιβίωσή τους).

● ∆εν συµµετέχουν στα κοινά, δεν ελέγχουν την ηγεσία, αισθάνονται έξω από τις πολιτικές εξελίξεις, αποπολιτικοποιούνται και αδρανούν).


Αποτελέσµατα – Προβλήµατα στις χώρες υποδοχής τους
● ∆υσκολίες ένταξης και αφοµοίωσης.

● Κίνδυνος εθνολογικής αλλοίωσης του ντόπιου πληθυσµού.

● Οικονοµική επιβάρυνση αποκατάστασης – ανεργία.

● Προβλήµατα κοινωνικής παθογένειας.

● Συχνά δηµιουργούνται «γκέτο» που λειτουργούν σαν µαφία, ενισχύονται οι κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές εντάσεις, τα φαινόµενα των ναρκωτικών και της εγκληµατικότητας. Προωθείται ο ρατσισµός, διασπάται η κοινωνική συνοχή, περιορίζεται η αλληλεγγύη και απειλείται τελικά η ίδια η δηµοκρατία.


Τρόποι αντιµετώπισης
Α. Από ∆ιεθνείς Οργανισµούς (ΟΗΕ, UNICEF, UNESCO, Ερυθρός Σταυρός κ.λπ.)

● Μέτρα πρόληψης των αιτιών της προσφυγιάς (µέριµνα για επικράτηση – διατήρηση δηµοκρατίας, για διασφάλιση ειρήνης, για παροχή βοήθειας σε θύµατα πολέµου).

● Σωστός καταµερισµός προσφύγων ανά κράτος και περιοχή, µέτρα άµεσης περίθαλψης.

● Σεβασµός και εφαρµογή νοµοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώµατα.

● Ανθρωπιστική βοήθεια, οικονοµική ενίσχυση.

Β. Από το Κράτος ή τα Κράτη
● Οργάνωση – προετοιµασία δοµών υποδοχής και χωροταξική κατανοµή των προσφύγων.

● Προγράµµατα ένταξης και προσαρµογής των προσφύγων.

● Προστασία και αξιοποίηση της πολιτισµικής ιδιαιτερότητάς τους.

● Ενηµέρωση κι επιµόρφωση των ντόπιων και των προσφύγων.

● Παραγωγική αξιοποίηση των προσφύγων ανάλογα µε τις ικανότητές τους ή τις σπουδές τους στις χώρες προέλευσής τους.

Γ. Από τα ίδια τα άτοµα
● Ήθος, σεβασµός, ευαισθησία, ανθρωπισµός, ηθική και υλική συµπαράσταση.

● Φιλάνθρωπη αντιµετώπιση, υλική και ηθική.

● Σεβασµός της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας των προσφύγων.

● Πρωτοβουλίες για την ανακούφισή τους (π.χ. έρανοι, εκδηλώσεις, προσφορά τροφίµων, ρουχισµού κ.λπ.)




ΠΗΓΗ
Κατερίνα Κουβουτσάκη

ΑΝΕΡΓΙΑ

Η Ανεργία ….βλάπτει σοβαρά την υγεία

Άνεργος δεν είναι ένα άτομο που έχει χάσει τη δουλειά του.Είναι ένα άτομο που έχει χάσει την ταυτότητά του,που δεν ξέρει τι να κάνει με το χρόνο,την οικογένειά του,τη ζωή του,τον εαυτό του.Ένας άνεργος δεν είναι κάποιος που ψάχνει για δουλειά,είναι κάποιος που ψάχνει για στηρίγματα επιβίωσης.Μαζί με τη δουλειά στο συμβολικό επίπεδο,χάνεις πολύ περισσότερα από οικονομικά αγαθά.Χάνεις την αξιοπρέπεια σου.
Δεν είναι να απορεί κανείς. Αρκεί να συλλογιστούμε πόσο
εργασιοκεντρική είναι η κοινωνία μας.Η εργασιακή εξειδίκευση γίνεται γενική ταξινομική μήτρα.Χωρίς κρυσταλλωμένες επαγγελματικές ιδιότητες,το άτομο δε σημαίνει τίποτα.Δεν είναι αναγνωρίσιμο,άρα δεν υπάρχει.
Το «Who am I» είναι ένα αποκαλυπτικό ψυχολογικό τεστ του
Κέμπερ.Το άτομο καλείται να δώσει απαντήσεις,έτσι όπως έρχονται αβίαστα στο μυαλό,στο ερώτημα «ποιός είμαι».Η επαγγελματική ιδιότητα έρχεται πρώτη.Μέσα από το επάγγελμα το άτομο κατοχυρώνει την υπαρξιακή του επιβίωση.Εύλογο είναι λοιπόν η ανεργία να επιφέρει σημαντικές ψυχικές διαταραχές.


Ανεργία είναι:
 
• Το φαινόμενο, κατά το οποίο υπάρχουν άτομα στην αγορά εργασίας πρόθυμα να εργαστούν, αλλά δεν υπάρχουν αντίστοιχες θέσεις εργασίας.

• Η αδυναμία εξεύρεσης αμειβόμενης εργασίας.
Αντίθετα αεργία είναι η εκούσια απόρριψη εργασίας για διάφορους λόγους.


ΕΙΔΗ ΑΝΕΡΓΙΑΣ
 

• Εποχιακή: Στην Ελλάδα, λόγω της δομής της οικονομίας (βασική οικονομική δραστηριότητα είναι ο τουρισμός), η ανεργία αυξάνεται το χειμώνα και μειώνεται το καλοκαίρι.

• Τεχνολογική: Προέρχεται από την εισαγωγή της νέας τεχνολογίας, του αυτοματισμού στο χώρο της παραγωγής, που οδήγησε στην αντικατάσταση του ανθρώπου από τις μηχανές.

• Διαρθρωτική: Δημιουργείται από τη δυσαρμονία ανάμεσα στις ανάγκες της οικονομίας και στις εκροές του εκπαιδευτικού προσωπικού.

• Κυκλική: Σε χρονικές συγκυρίες οικονομικής ύφεσης, οι επιχειρήσεις κλείνουν ή μειώνουν το προσωπικό τους, προκειμένου να μειώσουν το λειτουργικό κόστος, οπότε η ανεργία μεγαλώνει.

• Φυσιολογική: Όταν το ποσοστό των ανέργων δεν υπερβαίνει το 3% του εργατικού δυναμικού.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
 

• Στην αρχαία Ελλάδα: Η αντιμετώπιση της ανεργίας οδήγησε στον αποικισμό στα παράλια της Μεσογείου.

• Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία: Αποτέλεσε βασικό αίτιο της παρακμής της.

• 20ος αιώνας: Η ανεργία προκάλεσε παγκόσμια οικονομική κρίση και αποτέλεσε τη βάση εμφάνισης και κατίσχυσης ολοκληρωτικών καθεστώτων (ναζισμός, φασισμός).

• Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανεργία στην Ελλάδα προκάλεσε μαζική εξωτερική μετανάστευση (Αυστραλία, Ευρώπη, Αμερική, Καναδάς).

• ΣΗΜΕΡΑ: Στην Ε.Ε. οι άνεργοι φτάνουν τα 20 εκατομμύρια, δηλαδή το 11% του εργατικού δυναμικού. Στην χώρα μας ανέρχεται στο 10-12%. Πλήττει κυρίως τους νέους, τις γυναίκες, τους ανειδίκευτους, δηλαδή τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.

 
Πώς αντιδρούν τα περισσότερα άτομα αν, από τη μια μέρα στην άλλη, βρεθούν χωρίς εργασία; Όταν μάλιστα, για λόγους εντελώς άσχετους με τις εργασιακές τους ικανότητες, η απόλυσή τους συνεπάγεται την είσοδό τους σε ένα μακροχρόνιο και αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;
 
Η καλπάζουσα ανεργία στον τόπο μας, αλλά και στις περισσότερες «αναπτυγμένες» κοινωνίες, είναι το προϊόν της ολότελα ανορθολογικής επιλογής κατά τη δεκαετία του ’70 να εναποθέσουμε το μέλλον των κοινωνιών μας στην άναρχη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αγορών. Η πρόσφατη διεθνής οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις εγχώριες αδυναμίες διπλασίασαν την ανεργία στην Ελλάδα. Μάλιστα, με δεδομένη την παρατεταμένη οικονομική ύφεση την επόμενη δεκαετία η επέκταση της μόνιμης ανεργίας σε ολοένα και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού πρέπει να θεωρείται βέβαιη. Και η προοπτική μιας παρατεταμένης κατάστασης ανεργίας δεν απειλεί μόνο τους νέους κάτω των 25 ετών αλλά και τους άνω των 40 έως 60 ετών μεσήλικες, οι οποίοι, ενώ έχουν εργαστεί επί σειρά ετών, εν μια νυκτί βρίσκονται απολυμένοι, χωρίς καμιά δυνατότητα επανένταξης στον κόσμο της εργασίας.

Προφανώς, η πρώτη συνέπεια της απώλειας της εργασίας είναι η στέρηση μιας σταθερής πηγής εισοδημάτων απαραίτητων για την επιβίωση. Όμως, η παρατεταμένη κατάσταση ανεργίας έχει και άλλες δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ατομική ζωή των ανέργων. Επιπτώσεις που σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ πιο επώδυνες και καταστροφικές από την έλλειψη χρημάτων. Το γεγονός αυτό, μολονότι υποβαθμίζεται ή και παραβλέπεται συστηματικά από τις αρμόδιες αρχές, εντούτοις επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών από ειδικούς.

Ήδη, οι πρώτες σοβαρές μελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις. Το πρώτο στάδιο χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηματική άρνηση της νέας κατάστασης. Το άτομο δηλαδή αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα επαναπροσληφθεί ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία. Ακολουθεί στη συνέχεια το στάδιο της απαισιοδοξίας και της ανησυχίας, καθώς ύστερα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες εύρεσης εργασίας αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως έπειτα από εννιά μήνες ανεργίας, εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης. Δε βλέπει πια καμία διέξοδο ή προοπτική λύσης στο πρόβλημά του.

Άλλωστε, μετέπειτα έρευνες κοινωνικών ψυχολόγων έδειξαν ότι κάθε άνθρωπος τείνει να δημιουργεί μια εικόνα του εαυτού του ανάλογα με τους κοινωνικούς ρόλους που έχει αποδεχτεί και στη βάση αυτών των ρόλων διαμορφώνει τη σιγουριά που απαιτείται για τη «σωστή» κοινωνική ένταξή του. 
Επομένως, η απώλεια εργασίας επηρεάζει αρνητικά και τις δύο αυτές συμπληρωματικές διαστάσεις της ζωής μας, τόσο τον «πραγματικό» κοινωνικό μας ρόλο όσο και την «υποκειμενική» αυτοεκτίμησή μας. Και ίσως γι’ αυτό οι περισσότεροι ειδικοί επιμένουν ότι το πιο ουσιαστικό σύμπτωμα της απώλειας εργασίας δεν είναι τόσο η έλλειψη χρημάτων, όσο η απώλεια της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού. 
Η εσωτερίκευση αυτής της κατάστασης οδηγεί κατά κανόνα σε ενοχικά και αυτοευνουχιστικά αισθήματα, τα οποία όχι μόνο καταστρέφουν κάθε προσπάθεια εξόδου από την «προσωπική» κρίση, αλλά και εμποδίζουν την αναζήτηση εργασίας, ιδίως σε χαλεπούς οικονομικά καιρούς. 
Η αδράνεια και η ακινησία αποτελούν τα τυπικά γνωρίσματα μιας εσφαλμένης και ενοχικής «εσωτερίκευσης» του προβλήματος της ανεργίας ως προσωπικού προβλήματος των ανέργων που σχετίζεται, υποτίθεται, με κάποιες υποκειμενικές ελλείψεις ή αδυναμίες και όχι, όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, με τα αντικειμενικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που επιβάλλουν τη βαρβαρότητα της ανεργίας.


ΑΙΤΙΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

• Η αστυφιλία, η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις, η αδυναμία απορρόφησης όλου του εργατικού δυναμικού, αλλά και η αθρόα έλευση μεταναστών, κυρίως από υπανάπτυκτες χώρες, επέτεινε την κατάσταση.

• Η τεχνολογική ανάπτυξη οδήγησε στην αντικατάσταση πολλών εργαζόμενων από τις μηχανές και στην αχρήστευση ορισμένων επαγγελμάτων.

• Η αυτοματοποίηση επέβαλε την εξειδίκευση στην εργασία, οπότε παραγκωνίζονται άτομα ανειδίκευτα, χωρίς κατάλληλη κατάρτιση.

• Η σύγχρονη λειτουργία της αγοράς: οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις απορροφούνται από τις μεγάλες ή κλείνουν, αδυνατώντας να ανταποκριθούν στον άνισο ανταγωνισμό, γεγονός, που εντείνει την ανεργία. Παράλληλα, οι μεγάλες επιχειρήσεις, είτε προβαίνουν σε απολύσεις εργαζομένων για περιστολή των εξόδων τους ή μεταφέρουν την έδρα τους κυρίως στα Βαλκάνια ή σε κράτη της Ανατολής.

• Η υπερωριακή απασχόληση και η πολυθεσία κυρίως μεγάλων σε ηλικία ατόμων ή συνταξιούχων.

• Η έλλειψη ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές, η οικονομική κρίση, ο πληθωρισμός, η απουσία βιομηχανικών κλάδων και η έλλειψη παραγωγικών επενδύσεων έχουν ως αποτέλεσμα τη μη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά και την υπερπροσφορά εργασίας, χωρίς αντίστοιχη ζήτηση.

• Η επικρατούσα κοινωνική αντίληψη για την υπεροχή των πνευματικών επαγγελμάτων.

• Η αδυναμία της πολιτείας να ενισχύσει την τεχνική εκπαίδευση, η έλλειψη έγκαιρου και έγκυρου επαγγελματικού προσανατολισμού και η φετιχοποίηση του πτυχίου, ως μέσου κοινωνικής αναγνώρισης και γοήτρου, οδήγησε στον κορεσμό ορισμένων επαγγελμάτων.

• Η ξενομανία συνέβαλλε στην υποτίμηση των εγχώριων προϊόντων και στη μειωμένη κατανάλωσή τους,

• Δυσκίνητος και αναποτελεσματικός δημόσιος τομέας οδήγησε στην καθυστέρηση της ανάπτυξης της χώρας.

• Η ισότητα των δύο φύλων και η συνακόλουθη είσοδος της γυναίκας στην παραγωγική διαδικασία αύξησε τα ποσοστά ανεργίας.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ
 
α. Υλικές:

• Υποαπασχόληση – Ετεροαπασχόληση – απογοήτευση, ανία, κορεσμός, έλλειψη δημιουργικότητας.

• Ο εργαζόμενος κάνει υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, δέχεται ακόμη και ακατάλληλες συνθήκες εργασίας ή χαμηλές αμοιβές.

• Αίσθηση αδιεξόδου.

• Χαμηλό βιοτικό επίπεδο – φτώχεια.

• Οικονομική εξάρτηση (κυρίως στην Ελλάδα οι νέοι ζουν σε βάρος των οικογενειών τους) – εξαθλίωση – επαιτεία.

• Οικονομικό κόστος στο κράτος (επιδόματα ανεργίας).

β. Ψυχικές:
 

• Άγχος, ηττοπάθεια, ανασφάλεια, εσωστρέφεια, ψυχική ανισορροπία.

• Οι νέοι χάνουν την αισιοδοξία τους, τις ελπίδες τους και τη διάθεση για ζωή, αν και βρίσκονται μόλις στο ξεκίνημά της. Η έμφυτη τάση για δημιουργία και προσφορά μπορεί να μετατραπεί σε άρνηση και παραίτηση.

• Ο άνεργος πιστεύει ότι είναι ανίκανος και υπεύθυνος είναι μόνο ο ίδιος και η ανικανότητά του. Βιώνει αίσθημα ασημαντότητας και αχρηστίας, τύψεων και ενοχών και παρουσιάζει ροπή προς μηδενιστικές συμπεριφορές π.χ. ναρκωτικά αλκοολισμός.

• Ο άνεργος πιστεύει ότι για την κατάστασή του ευθύνονται μόνο οι άλλοι. Η αίσθηση κοινωνικής αδικίας, που βιώνει, μετατρέπεται σε μίσος κατά της κοινωνίας, του συστήματος και οδηγείται σε αντικοινωνικές συμπεριφορές π.χ. χουλιγκανισμός, ένταξη σε περιθωριακές ομάδες, εγκληματικότητα, βία.

γ. Πνευματικές:
 

• Απώλεια γνώσεων (ειδικά για τους άνεργους επιστήμονες).

• Πνευματική νωθρότητα και πεσιμισμός.

• Δεν καλύπτονται τα πνευματικά ενδιαφέροντα του ανθρώπου, με αποτέλεσμα να βιώνει μια ρηχή και επιφανειακή ζωή.

• Ο άνθρωπος γίνεται ανελεύθερος, δέσμιος των προκαταλήψεων, των δογματισμών και του φανατισμού.

δ. Ηθικές:
 

• Απώλεια αυτοεκτίμησης, ταπείνωση και αναξιοπρέπεια.

• Ηθικός ξεπεσμός του ανθρώπου.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
 
α. Οικονομικές
 

• Εκμετάλλευση της εργατικής τάξης (π.χ. μείωση αμοιβών) και μεγιστοποίηση των κερδών του μεγάλου κεφαλαίου.

β. Πολιτιστικές
 

• Συρρικνώνονται οι γνώσεις, με αποτέλεσμα την αδυναμία παραγωγής πνευματικών προϊόντων και έργων επιστήμης, τεχνολογίας, πολιτισμού. Έτσι, αναστέλλεται η ανέλιξη του πολιτισμού.

• Συχνά η ανεργία αποτελεί τον προθάλαμο της αεργίας.

γ. Κοινωνικές
 

• Η περιθωριοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού λόγων της κοινωνικής αδικίας και των ανισοτήτων διαρρηγνύει την κοινωνική συνοχή και προκαλεί– κοινωνικές αναστατώσεις και συγκρούσεις, εξεγέρσεις επαναστάσεις.

• Επίταση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας: βία, εγκληματικότητα, τοξικομανία, αλκοολισμός, ρατσισμός, φανατισμός κάθε μορφής και έντασης.

δ. Πολιτικές
 

• Υπονόμευση δημοκρατικού πολιτεύματος, καθώς οι κοινωνικές ανισότητες, η αδιαφορία των ανέργων για τα κοινά, οι συγκρούσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων, προνομιούχων και μη αποτελούν διαλυτικά στοιχεία αυτού του πολιτεύματος.

• Παράλληλα, σε χρονικές συγκυρίες αύξησης της ανεργίας ενισχύονται τα εξτρεμιστικά πολιτικά κινήματα, που έντεχνα εκμεταλλεύονται την απογοήτευση των ανέργων για το πολιτικό σύστημα (κλασικό παράδειγμα η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία κατά τη δεκαετία του 1930).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η ανεργία αποτελεί εκρηκτικό δυναμικό στα θεμέλια των κοινωνιών.


ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
 
Πολιτεία
Απαιτούνται μακροπρόθεσμα μέτρα για θεραπεία κι όχι απλώς για καταστολή του προβλήματος.
 

• Εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα και επικράτηση της αρχής της αξιοκρατίας στις προσλήψεις.

• Περιορισμός της πολυθεσίας και της δυνατότητας απασχόλησης των συνταξιούχων, με μείωση του χρόνου συνταξιοδότησης και εθελούσια έξοδο από τις δημόσιες υπηρεσίες, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για τους νέους.

• Αξιοποίηση των κοινωνικών κονδυλίων για τη δημιουργία των απαραίτητων έργων υποδομής της χώρας, ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας, με στόχο τη σταδιακή αποκέντρωση. Παροχή κινήτρων για εργασία στην επαρχία.

• Προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και ανακατάρτισης των ανέργων μέσω του ΟΑΕΔ.

• Προσπάθεια για αύξηση της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών προϊόντων, αύξηση των εξαγωγών, ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων και πρωτοβουλιών, οικονομική ενίσχυση και προγράμματα επιδοτήσεων στις επιχειρήσεις.

• Μείωση των ωρών εργασίας σε 35 τη εβδομάδα, χωρίς παράλληλη μείωση της αμοιβής.

• Συνεχής μετεκπαίδευση και εξειδίκευση των εργαζομένων, βάσει της εξέλιξης της τεχνολογίας, καθώς και των επενδύσεων ανά περιφέρεια.

Σχολείο
 

•  Έγκαιρος και συστηματικός επαγγελματικός προσανατολισμός και υπεύθυνη ενημέρωση για τις συνθήκες στην αγορά εργασίας.

• Αναβάθμιση της τεχνικής – επαγγελματικής εκπαίδευσης και αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος, προκειμένου να συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

• Μετάγγιση ανθρωπιστικής παιδείας, για να επιτευχθεί η απάλειψη των προκαταλήψεων σε σχέση με τα επαγγέλματα.

 
Προβλήματα στο χώρο εργασίας
 
Τα προβλήματα που σήμερα ταλανίζουν τον πυρήνα της εργασίας είναι πολλά και δυστυχώς, τουλάχιστον για τη χώρα μας δυσεπίλυτα. Χωρίς αμφιβολία, συγκαταλέγονται στα δεινά της σύγχρονης πραγματικότητας, που μοιάζει εφιαλτική, καθώς δεν υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ εργασίας και εργαζομένου:

• Η αλλοτρίωση, η αποκοπή, η αποξένωση του εργαζομένου από το δημιούργημά του αποτελούν τα βασικά στοιχεία, που κυριαρχούν στον επαγγελματικό χώρο στις μέρες μας. Η εργασία αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως μέσο βιοπορισμού ή ως καταναγκασμός. Ο εργαζόμενος δε βιώνει τη χαρά της δημιουργίας, ενώ βιώνει έντονα την ανία, την καταπίεση, το άγχος εξαιτίας της τυποποίησης, της επανάληψης, των προκαθορισμένων κινήσεων, της αδυναμίας ανάληψης πρωτοβουλιών.

• Η μηχανοποίηση και ο αυτοματισμός μετέβαλε τον άνθρωπο σε εξάρτημα μιας παραγωγικής μηχανής, που τον μαθαίνει να σκέφτεται μηχανικά, του μαραίνει τη φαντασία, του αφαιρεί την πρωτοτυπία, την ηθική ικανοποίηση της κοινωνικής προσφοράς, ενώ συνάμα αυξάνει την ανία της τυποποιημένης εργασίας και το φόβο της ανεργίας.

• Η εξειδίκευση οδηγεί στην πνευματική μονομέρεια, καθώς συρρικνώνει τον επιστήμονα σ’ ένα περιορισμένο διανοητικό πεδίο, περιστέλλει τα περιθώρια ευρύτερης δραστηριότητας, ενισχύει τη φιλαυτία και την αδιαφορία για τη συνολική πρόοδο.

• Η ανεργία αποτελεί μάστιγα για την εποχή μας και επιφέρει πλήθος προβλημάτων. Η υποαπασχόληση ή η ετεροαπασχόληση οδηγεί σε καταναγκαστική εργασία, δεν προσφέρει στον εργαζόμενο τη χαρά της δημιουργίας και υποθάλπει την εκμετάλλευση.

• Οι ανταγωνισμοί στο χώρο εργασίας είναι ένα συχνό φαινόμενο. Απουσιάζει η άμιλλα, η αρωγή και η σύμπραξη για την παραγωγή έργου, ενώ επικρατούν στυγνές σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, εγωισμός και ατομικισμός.

• Η χρησιμοθηρική αντίληψη της εργασίας προέκυψε από τη θεοποίηση του χρήματος και το έντονο υπερκαταναλωτικό πνεύμα της εποχής. Ο εργαζόμενος υπερεργάζεται, για να μπορεί συνεχώς να καταναλώνει. Το μήνυμα «ζω, για να εργάζομαι» έγινε προσδιορισμός της κοινωνικής ταυτότητας του ατόμου. Πρόκειται για το πρότυπο του πολυάσχολου ανθρώπου.

• Το άγχος, η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια για το μέλλον επηρεάζουν τους εργαζόμενους, οι οποίοι αδυνατούν να εκτελούν απρόσκοπτα ή με καλή διάθεση την εργασία τους. Έτσι προκαλούνται εκνευρισμοί, συγκρούσεις, προβλήματα στις σχέσεις εργαζομένων.

• Η γραφειοκρατία στερεί οποιαδήποτε πρωτοβουλία από τον εργαζόμενο, ενώ παράλληλα δυσχεραίνει τις συνθήκες εξέλιξης ενός έργου λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών που απαιτεί.

• Συχνά, οι χώροι εργασίας είναι ακατάλληλοι για τη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου (π.χ. υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής, χώροι χωρίς φυσικό φωτισμό ή αερισμό).

• Η αναξιοκρατία και η μονιμότητα φαίνεται ότι ευθύνονται για την αντιπαραγωγικότητα, την έλλειψη αξιολόγησης, τον εφησυχασμό, την αδιαφορία, τις ανισότητες και τη διαφθορά.

 
Ανεργία και αντικοινωνική συμπεριφορά.
 
• Ανεργία σημαίνει έλλειψη ισότιμων ευκαιριών και απουσία δικαιοσύνης και κοινωνικής ευαισθησίας απ’ το κράτος, γι’ αυτό και οι άνεργοι συχνά έχουν το αίσθημα κατωτερότητας, αντιμετωπίζουν συμπλεγματικά τους συμπολίτες τους και οδηγούνται από αντίδραση στη σύγκρουση με το κατεστημένο.

• Αισθάνονται πικρία και παράπονο, χάνουν λοιπόν την κοινωνική τους συνείδηση, καθώς θεωρούν την κοινωνία υπεύθυνη για τη δυσάρεστη κατάσταση τους και εύκολα οδηγούνται σε παραβίαση των νόμων.

• Ο άνεργος δεν έχει χρόνο, διάθεση και ενδιαφέρον για πνευματική καλλιέργεια, οπότε χωρίς την κατάλληλη παιδεία και δίχως πνευματικές αντιστάσεις γίνεται ευκολότερα θύμα φανατισμού και μαζοποίησης.

• Έχοντας το άγχος της επιβίωσης χάνουν την εσωτερική τους ηρεμία οπότε μπορεί να καταλήξουν στην αντικοινωνικότητα, τη βία, ακόμη και το έγκλημα.

• Ο άνθρωπος που αδυνατεί να καλύψει τις βασικές βιοποριστικές του ανάγκες εκδηλώνει συχνά τον κατώτερο εαυτό του και δε διστάζει και να πατήσει επί πτωμάτων προκειμένου να επιβιώσει.

• Οι άνεργοι εύκολα απεμπολούν την πολιτική τους συνείδηση και την ψήφο τους και μετατρέπονται σε θύματα λαϊκισμού και δημαγωγίας απ’ τους πολιτικούς. Κι όταν ο πολίτης γίνεται φερέφωνο και έρμαιο των ισχυρών ηγετών μπορεί εύκολα να γίνει αντικοινωνικός.

• Η ανεργία οδηγεί στην απογοήτευση και την αυτοπεριφρόνηση, αποκαρδιώνεται και οδηγείται σε ψυχικό αδιέξοδο και αυτό αποτελεί προθάλαμο για την εκδήλωση πολλών αντικοινωνικών εκδηλώσεων

• Τέλος, η δημοκρατία, στην οποία υπάρχουν αρκετοί πολίτες άνεργοι, είναι μια μη υγιής δημοκρατία, στην οποία χάνεται ουσιαστικά η ισοτιμία και η ισονομία των πολιτών και προάγονται οι πελατειακές σχέσεις πολιτών και κράτους• γεγονός που προκαλεί αντιδράσεις από την πλευρά των πολιτών που βρίσκονται σε δυσχερή θέση.


Επιτακτική λοιπόν προβάλλει η ανάγκη για την αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος και ιδιαίτερα μέσα από το χώρο της εκπαίδευσης μέσω συγκεκριμένων μέτρων, εφόσον αυτή αποτελεί το προπύργιο για τη μελλοντική ένταξη των νέων στην κοινωνία. Ειδικότερα προτείνεται:

• Οργάνωση ενός σωστού επαγγελματικού προσανατολισμού από τις πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης, με τον οποίο θα επισημαίνεται η κοινωνική αξία κάθε επαγγέλματος.

• Ιδιαίτερη βαρύτητα να δοθεί στις πρακτικές δεξιότητες των νέων, στα ταλέντα και τις κλίσεις τους

• ειδικά μαθήματα και «τεστ» αναζήτησης των ταλέντων και δυνατοτήτων των μαθητών, πρόσληψη ειδικά καταρτισμένου εκπαιδευτικού προσωπικού.

• Αναβάθμιση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, αποβολή της νοοτροπίας που υποτιμά τα χειρωνακτικά επαγγέλματα.

• Συνεχής επαγγελματική επιμόρφωση και εξειδίκευση σύμφωνα με τις τεχνολογικές εξελίξεις, παροχή μεταπτυχιακών προγραμμάτων ή προγραμμάτων συνεχούς κατάρτισης
• νέες ειδικότητες και επαγγέλματα.

• Σωστότερη ιεράρχηση των σύγχρονων αναγκών, ενημέρωση και επισήμανση της χρησιμότητας της πρωτογενούς παραγωγής

• Αντιστοιχία της εκπαίδευσης με τις κοινωνικο-οικονομικές ανάγκες της χώρας

• Διάλογος με τους μαθητές για να επιτευχθεί η μεγαλύτερη αυτογνωσία των νέων, ώστε η επιλογή του επαγγέλματος να είναι προϊόν της δικής τους επιθυμίας με βάση τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντά τους.

Μόνο κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις οι νέοι άνθρωποι θα αποκτήσουν επίγνωση της αξίας της εργασίας, θα νιώσουν τη χαρά της δημιουργίας και της προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο, θα διοχετεύσουν την ενεργητικότητα και το δυναμισμό τους σε μια κοινωνία που έχει ανάγκη από νέους και «δημιουργούς».

 
Μέτρα αντιμετώπισης της ανεργίας.
 
• Επιδοτήσεις στους ανέργους. Διεύρυνση χρονικού ορίου επιδότησης στους 12 μήνες.

• Καλύτερη περίθαλψη και κοινωνική πρόνοια για τους ανέργους (στέγη, βρεφονηπιακοί σταθμοί κ.ά.).

• Χορήγηση κάρτας ανεργίας βασισμένης σ’ ένα νέο συμβόλαιο, που θα περιορίσει τον κίνδυνο παραμονής των ανέργων σ’ αυτό το καθεστώς.

• Πραγματοποίηση παραγωγικών επενδύσεων, οι οποίες θα συμβάλουν στην ενίσχυση της ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης.

• Αποκέντρωση διοικητική, οικονομική και πολιτιστική σε υποβαθμισμένες περιοχές, ώστε να συγκρατηθεί ο πληθυσμός και να αναπτυχθεί η περιφέρεια.

• Μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη – Κράτος Δικαίου.

• Μόνο πολιτικοί με παιδεία ανθρωπιστική θα συναινέσουν, χωρίς προστριβές και οπισθοχωρήσεις, ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα.

• Καταπολέμηση γραφειοκρατίας, κίνητρα σε ευαίσθητους παραγωγικούς τομείς (ναυτιλία, γεωργία, τουρισμός).

• Εξυγίανση του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος.

• Αντιμετώπιση της ανεργίας ανά κλάδους, διότι η οικονομία διακρίνεται σε πολλούς τομείς, οι οποίοι δεν επηρεάζονται στο ίδιο επίπεδο από το φαινόμενο.

• Καλύτερη αξιοποίηση των κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

• Επιμόρφωση εργατικού δυναμικού, επαγγελματική εκπαίδευση των ανειδίκευτων εργατών και επανεκπαίδευση με επιδοτούμενα σεμινάρια αυτών που έχουν ειδικευτεί, διότι η οικονομία αναδιαρθρώνεται.

• Από τις πρώτες βαθμίδες του εκ¬παιδευτικού συστήματος πρέπει να ενισχύεται η κοινωνική αξία του επαγγέλματος, να ανιχνεύονται οι κλίσεις και οι ικανότητες τους (ΣΕΠ) καθώς και να αναβαθμιστεί η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση.

• Απομάκρυνση από το μισονεϊσμό και παροχή κινήτρων στη νεολαία για δημιουργική εργασία.

• Μείωση των ωρών εργασίας (και να διατηρείται ο μισθός στα ίδια επίπεδα) ώστε να προσλαμβάνονται περισσότεροι άνεργοι στις θέσεις που δημιουργούνται.

• Ενδεχόμενη μείωση του ορίου συνταξιοδότησης.

• Εγκατάλειψη της ωραιοποίησης σχετικά με τα πνευματικά επαγγέλματα και ταυτόχρονα σεβασμός σε κάθε επάγγελμα.

• Δυνατότητα στον επιχειρηματία ή το κράτος να μην αναλαμβάνει όλο σχεδόν το κόστος της ασφάλειας.

• Ουσιαστική ιεράρχηση των σύγχρονων αναγκών και αντίσταση στην υποταγή στην τεχνολογία και στην ύλη.



ΠΗΓΗ
Κουβουτσάκη Κατερίνα 

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

O Ρατσισμός
Πρόκειται για τη συνειδητή ή ασύνειδη πίστη στην εγγενή υπεροχή μιας φυλής έναντι κάποιας άλλης. Από τη θεωρία αυτή τα άτομα που υιοθετούν το συγκεκριμένο δόγμα πιστεύουν ότι έχουν καθήκον να περιφρουρήσουν την αμιγή σύσταση και την καθαρότητα της ομάδας τους όπως επίσης και τον κυριαρχικό τους ρόλο απέναντι στις υπόλοιπες φυλετικές, εθνικές και κοινωνικές ομάδες που θεωρούνται υποδεέστερες.Επομένως μια ομάδα (κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική) αναγάγεται ως υπέρτερη των άλλων με βάση ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα εθνικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά κ.τ.λ. Ωστόσο το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού που έχει αποδώσει την αρχική σημασία στη λέξη είναι ο φυλετικός ρατσισμός (από την αγγλική λέξη race=φυλή ή και την ιταλική razza=ράτσα με πιθανή προέλευση από το αραβικό ras=προέλευση, αρχή).


Οι μορφές και τα είδη του ρατσισμού ποικίλουν :
 
• Φυλετικός: με κριτήριο διάκρισης των ατόμων το χρώμα του δέρματος (λευκοί, μαύροι, ερυθρόδερμοι, κιτρινόχρωμοι) είτε με βάση διαχωρισμού τη φυλετική καταγωγή (ξανθή Άρεια φυλή – Εβραίοι)

• Εθνικός: διαφοροποίηση των ανθρώπων με γνώμονα την εθνική τους καταγωγή (στον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο το γερμανικό έθνος θεωρούσε ότι ήταν ανώτερο από τα άλλα).

• Θρησκευτικός: η διάκριση των ατόμων εστιάζεται στις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους (Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, Ορθόδοξοι, Καθολικοί, Προτεστάντες)

• Πολιτισμικός: οι λαοί διαιρούνται με κριτήριο το πολιτιστικό τους επίπεδο (πολιτιστική ανωτερότητα του δυτικού κόσμου σε σχέση με τον υπανάπτυκτο Τρίτο Κόσμο)

• Κοινωνικοοικονομικός: με κριτήριο την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των ατόμων (πλούσιοι-φτωχοί), το μορφωτικό τους επίπεδο (μορφωμένοι-αμόρφωτοι), το φύλο (γυναίκες-άνδρες), το επάγγελμα (πνευματικοί άνθρωποι-χειρώνακτες), τη σωματική ή νοητική ικανότητα (αρτιμελείς-άνθρωποι με ειδικές ανάγκες), την υγεία, τις συνήθειες, τη σεξουαλική συμπεριφορά (φορείς του AIDS, εξαρτημένοι σε εθιστικές ουσίες, ομοφυλόφυλοι), την εμφάνιση.

• Πολιτικός: διάκριση των ατόμων με κριτήριο την πολιτική τους ιδεολογία και την κομματική τους ένταξη (δημοκράτες, συντηρητικοί, φιλοβασιλικοί).


Αιτίες εκδήλωσης του ρατσιστικού φαινομένου:
 
• Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας και υιοθέτηση μονοπολιτισμικής εκπαίδευσης. Τα άτομα θεωρούν ότι υπάρχει κίνδυνος μέσα από την πολυπολιτισμική συνύπαρξη να απωλέσουν την μοναδικότητά τους και δεν καλλιεργούν την αντίληψη της αρμονικής συνύπαρξης και της αλληλεγγύης. Αδυνατούν να αντιμετωπίσουν με διαλλακτικότητα και σεβασμό τη διαφορετικότητα.

• Η άγνοια, η ημιμάθεια και οι προκαταλήψεις ωθούν σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας και αδυναμία ανάπτυξης της κριτικής σκέψης.

• Η χειραγώγηση που επιχειρείται από άτομα που εξυπηρετούν ιδιοτελείς σκοπιμότητες και εκμεταλλεύονται την προπαγανδιστική δύναμη του λόγου τους για να καθοδηγήσουν στη σκόπιμη διαίρεση το κοινωνικό σώμα.

• Σύμπλεγμα μειονεξίας και κατωτερότητας που οδηγεί τα άτομα να αναπληρώσουν το προσωπικό τους έλλειμα υιοθετώντας δογματικές και φανατικές ιδεολογίες που τους προσφέρουν τη ψευδαίσθηση της υπεροχής και του ηγεμονικού ρόλου.

• Ανασφάλεια και έντονο συναίσθημα φόβου για την απώλεια προνομίων και δικαιωμάτων που απολαμβάνουν ορισμένες 
κοινωνικές ομάδες και θεωρούν ότι μπορεί να κινδυνεύσουν από την παρουσία, τη δράση και την ενέργεια άλλων ομάδων.

• Η ξενοφοβία που αναπτύσσεται σε εποχές οικονομικής ύφεσης, κοινωνικών προβλημάτων, ένδειας και ανεργίας ενώ παράλληλα υπάρχει αθρόα εισροή μεταναστών.

• Οι επεκτατικές βλέψεις λαών που ικανοποιούνται μέσα από την προώθηση ρατσιστικών ιδεολογιών.

• Η εξαχρείωση των δημοκρατικών ιδεωδών και η διάβρωση των ηθικών αξιών που οδηγούν τους πολίτες σε παθητικοποίηση και άκριτη αποδοχή της καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

• Η μετάθεση και η προβολή των κοινωνικών προβλημάτων στις μειονότητες για να αποπροσανατολιστεί η κοινή γνώμη από τα ουσιώδη ζητήματα που την ταλαιπωρούν.


Συνέπειες των ρατσιστικών αντιλήψεων:
 
• Κυριαρχούν δογματικές απόψεις,υιοθετούνται στερεότυπα, επικρατεί αδιαλλαξία και διαταράσσεται η ομαλή κοινωνική συνύπαρξη.

• Καλλιεργείται κλίμα ανασφάλειας, άγχους, αβεβαιότητας και ιδεολογικής σύγχυσης καθώς κλυδωνίζεται το κοινωνικό σύνολο από ξενοφοβικά σύνδρομα.

• Τα θύματα της ρατσιστικής ιδεολογίας και συμπεριφοράς υποβάλλονται σε ψυχολογική εξουθένωση, υποβιβάζεται η προσωπικότητά τους και αποκτούν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση επειδή παραγκωνίζονται και ωθούνται στον κοινωνικό αποκλεισμό.

• Παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα γιατί ενθαρρύνεται η κοινωνική αδικία, η ανισότητα, η εργασιακή εκμετάλλευση, η μισαλλοδοξία και η αναλγησία.

• Επικρατούν φαινόμενα βίας, παραβατικών συμπεριφορών και εγκληματικότητας εις βάρος των μειονοτήτων

• Υπονομεύονται οι αρχές της δημοκρατίας, του διαλόγου, της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας.

• Παρεμποδίζεται η γόνιμη αλληλεπίδραση των διαφορετικών πολιτισμικών στοιχείων και επικρατεί εσωστρέφεια και πολιτιστικός απομονωτισμός.

• Ιστορικά ο ρατσισμός υπήρξε αιτία μαζικής εξόντωσης, γενοκτονιών και καταπίεσης. Οδήγησε στην προσβολή και στην καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Τρόποι αντιμετώπισης:
 
• Τα άτομα οφείλουν να είναι σε θέση εγρήγορσης και ευαισθητοποίησης απέναντι σε απόλυτες νοοτροπίες και να αντιμετωπίζουν με κριτική οξυδέρκεια τις προκατειλημμένες θεωρίες.

• Είναι απαραίτητη η συνδρομή της ανθρωπιστικής παιδείας για να θεμελιωθούν στη συνείδηση των νέων οι αξίες των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

• Η πολυπολιτισμική αγωγή μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία θα ωθήσει τους νέους στην αποδοχή και στο σεβασμό της διαφορετικότητας και θα προάγει την ανεκτικότητα και την ενσυναίσθηση των άλλων.

• Τα ΜΜΕ και οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει να προάγουν αντιρατσιστικά πρότυπα και να συνδράμουν στην εξάλειψη των προκαταλήψεων και των στερεότυπων.

• Οι πολίτες οφείλουν να ενεργοποιούνται και να δρουν με πνεύμα συλλογικής σύμπνοιας για την καταγγελία και την καταπολέμηση κρουσμάτων ρατσιστικών φαινομένων.

• Η πολιτεία απαιτείται να περιφρουρεί με οργανωμένο και συγκροτημένο νομοθετικό πλαίσιο τα δικαιώματα των μειονοτήτων και να ενισχύει την κοινωνική ενσωμάτωση και τη αξιοπρεπή διαβίωση όλων των ανθρώπων.

• Η εθελοντική δράση των πολιτών, των μαθητών και η προσφορά προς τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρατσιστικών συμπεριφορών θα ενισχύσει βιωματικά την ιδέα της αλληλεγγύης και του αλληλοσεβασμου.

• Οι Διεθνείς οργανισμοί του ΟΗΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Διεθνούς Αμνηστίας και της UNESCO, οφείλουν με τη δράση τους να προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να επιβάλλουν σοβαρές κυρώσεις όταν παρατηρούνται φαινόμενα καταπάτησής τους.

Είναι οι διακρίσεις ( μεροληπτική συμπεριφορά ) που γίνονται σε βάρος ανθρώπων, ατομικά κι ομαδικά, σε σχέση με τη φυλή, την εθνικότητα, το χρώμα του δέρματος, τη θρησκεία, τη γλώσσα, το φύλο, την εξωτερική εμφάνιση, το μορφωτικό επίπεδο, την οικονομική κατάσταση, την προσωπική ζωή. Πρόκειται για αντιλήψεις που στηρίζονται στους διαχωρισμούς των ανθρώπων σε κατώτερους κι ανώτερους που ανάγουν τη διαφορετικότητα σε υποτίμηση κι απόρριψη.

Ο ρατσισμός είναι σύμφυτος με μισάνθρωπες ιδέες και στο πλαίσιό του άτομα κι ομάδες αντιμετωπίζονται βάσει προκαταλήψεων, τα άτομα εξομοιώνονται και ισοπεδώνονται οι ιδιαιτερότητές τους. Το φαινόμενο του ρατσισμού άπτεται κοινωνικών προκαταλήψεων και στερεοτύπων. Έτσι, παρά το γεγονός ότι σήμερα επιστημονικά η θεωρία του ρατσισμού έχει καταρριφθεί, οι ρατσιστικές θέσεις εξακολουθούν να διακηρύσσονται έντονα.

Η χρησιμοποίηση των φυλετικών διακρίσεων – διαφορών για την απόδειξη της ανωτερότητας μιας φυλής σε σχέση με μια άλλη συνιστά τη ρατσιστική θεωρία, σύμφωνα με την οποία η ανισότητα αυτή είναι απόλυτη κι αδιαμφισβήτητη. Έτσι, η απάνθρωπο μεταχείριση των μαύρων στην Αμερική, το πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι Ναζί εναντίον των Εβραίων και των τσιγγάνων, το καθεστώς του «απαρτχάιντ» στη Νότια Αφρική, οι διακρίσεις και διώξεις σε βάρος μεταναστών και προσφύγων, καθώς και οι εθνικιστικές τάσεις που αναπτύσσονται σ’ αρκετά σημεία του πλανήτη, αποτελούν τα βασικότερα προβλήματα κοινωνικών διακρίσεων στο σύγχρονο πολιτισμό ( μορφές – χαρακτηριστικές περιπτώσεις ρατσισμού).

Ρατσιστικοί διαχωρισμοί δε γίνονται μόνο με κριτήριο το έθνος και τη φυλή, αλλά και τη θρησκεία, τον πολιτισμό, τη γλώσσα, την ιδεολογία, το επάγγελμα, την καταγωγή και ό,τι άλλο χωρίζει το «εμείς» από το «άλλοι». Με διάθεση υποτίμησης των άλλων. Η αλαζονική συμπεριφορά απέναντι σ’ αυτόν που διαφέρει, η μετατροπή του σε απειλητικό εχθρό – κι όχι αναγνωρισμένο αντίπαλο – και η οργισμένη εναντίωση στα ανομοιογενές, στοιχειοθετούν την ταυτότητα του καθημερινού ρατσισμού.
Ταυτόσημος, λοιπόν, με τον όρο «ρατσισμός» είναι και ο όρος «διακρίσεις». Στη συνηθέστερη χρήση του όρου οι διακρίσεις σημαίνουν τη δυσμενή μεταχείριση κατηγορίας προσώπων για λόγους αυθαίρετους. Μ’ αυτή τη χρήση ο όρος αναφέρεται σε μια διαδικασία ή μορφή κοινωνικού ελέγχου, ο οποίος υπηρετεί τη διατήρηση της κοινωνικής αποστάσεως μεταξύ δύο ή περισσοτέρων κατηγοριών, διαμέσου μιας σειράς πρακτικών μέτρων, που έχουν λίγο ως πολύ θεσμοποιηθεί και λογικά συστηματοποιηθεί.

Η άγνοια σε πολλά κοινωνικά και όχι μόνο θέματα μπορεί να οδηγήσει σε λάθος ενέργειες και κατά συνέπεια σε αδικίες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση άγνοια όσον αφορά στο ρατσισμό αφορά την αντίληψη ότι κάποιοι είμαστε ανώτεροι από άλλους ανθρώπους ή λαούς. Αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης είναι η λανθασμένη αντιμετώπιση και οι απάνθρωποι χειρισμοί σε μια μερίδα συνανθρώπων μας. Η αδικία έχει τη μορφή της κακής συμπεριφοράς, της υποτίμησης και της απαξίωσης που επιδεικνύουμε σε αυτούς τους συνανθρώπους μας .Αδικούμε τη σημασία του ανθρωπισμού και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ετυμολογικά ο «ρατσισμός» προέρχεται από την ισπανική λέξη raza και την πορτογαλική raca, που χρονολογούνται από το 13ο αιώνα. Και στις δύο αυτές γλώσσες η λέξη σχηματίσθηκε από τα αραβικά, στα οποία ras σημαίνει κεφάλι.
Η διαχρονική πορεία του ρατσισμού: Βάρβαρους χαρακτήριζε ο αρχαίος ελληνικός κόσμος τους αλλοεθνείς και στον Καιάδα κατέληγαν τα ανάπηρα παιδιά των Σπαρτιατών ( βέβαια, δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες έδωσαν και το πρώτο ανθρωπιστικό – άρα αντιρατσιστικό – φιλοσοφικό σύστημα, του οποίου βασικές αρχές ήταν η ελευθερία, ο σεβασμός της προσωπικότητας του ατόμου, η ισότητα και η δικαιοσύνη, αρχές που έγιναν πολύ αργότερα οι βάσεις του Διαφωτισμού ). 

Στη Ρωμαϊκή εποχή οι χριστιανοί παραδίνονταν στα άγρια θηρία και στη διάρκεια του Μεσαίωνα όσοι δεν υποτάσσονταν στο καθολικό δόγμα θανατώνονταν. Την ίδια περίοδο οι μεγάλοι εξερευνητές πορεύονταν πάνω στα πτώματα των ιθαγενών και θησαύριζαν με το δουλεμπόριο όσων απέμεναν ζωντανοί. Και ο θλιβερός κατάλογος δεν κλείνει εδώ.

Στην αποικιοκρατία το «θεάρεστο εκπολιτιστικό έργο» των ισχυρών χωρών είχε τη μορφή της απροκάλυπτης βίας σε βάρος των υπανάπτυκτων και στον αιώνα μας η «Άρια Φυλή» επιβεβαίωνε την «ανωτερότητά» της με τη γενοκτονία των Εβραίων και των αθίγγανων. Και μέσα σ’ όλη αυτήν την αιματοβαμμένη ιστορική διαδρομή του ρατσιστικού φαινομένου δεν πρέπει να λησμονούμε πως ο μισός ανθρώπινος πληθυσμός, οι γυναίκες, γνώριζαν την κοινωνική απαξίωση κι ανυποληψία.

Ο ρατσισμός είναι κάτι περισσότερο από τη φυλετική προκατάληψη. Είναι μια τυπική θεωρία, της οποίας οι σύγχρονες πνευματικές εκφάνσεις έχουν τις ρίζες τους στο έργο του Γάλλου συγγραφέα και διπλωμάτη Αρθούρο Γκομπινό ( 1853 ). Ο πιο εξέχων υποστηρικτής του δόγματος κατά τον 20ο αιώνα υπήρξε ο αγγλικής καταγωγής γερμανός δημοσιολόγος Χιούστον Τσάμπερλεν. Αυτός με το έργο του υποστήριξε την υπεροχή της άριας φυλής και ιδιαίτερα του γερμανικού στοιχείου. Πάνω σ’ αυτή τη θεωρία στηρίχθηκε ο ναζιστικός ρατσισμός.


Μορφές / είδη ρατσισμού
 
Το δυστύχημα είναι πως αυτές οι ρατσιστικές απόψεις, που αποπνέουν το κλίμα του πιο στυγνού πνευματικού σκοταδισμού, εξακολουθούν στην εποχή μας, εποχή της γοργής επιστημονικής ανάπτυξης και του ορθολογισμού, να έχουν απήχηση και μάλιστα αυξανόμενη.

Συγκεκριμένα τα είδη / μορφές / φαινόμενα ρατσισμού είναι: 

• Φυλετικός ρατσισμός: υποτίμηση φυλών τρίτου κόσμου, μαύρων στις ΗΠΑ…

• Εθνικός ρατσισμός: ταυτίζεται με τον εθνικισμό και το σοβινισμό.

• (Λανθάνων) Κοινωνικός ρατσισμός: ονομάζεται η αρνητική στάση μας απέναντι σε κοινωνικές ομάδες που θεωρούνται κατώτερες και κυρίως απέναντι σ’ αυτές που ζουν στο περιθώριο του κοινωνικού βίου. Θύματα του είναι τα άτομα με αποκλίνουσα συμπεριφορά, περιθωριακοί, ασθενείς που πάσχουν από επικίνδυνες μεταδοτικές ασθένειες, διανοητικά ανάπηροι κι άλλοι αναξιοπαθούντες, άτομα που ασκούν «κατώτερα» επαγγέλματα, που έχουν χαμηλή μόρφωση, διαφορετικές θρησκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις, μετανάστες, πρόσφυγες και πληθυσμιακές μειονότητες, οι γυναίκες, αφού εξακολουθούν από μερικούς να υποτιμώνται και να θεωρούνται κατώτερες από τους άντρες… )

Αφορά τη διάκριση των ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους, τη μεροληπτική αντιμετώπιση κοινωνικών ομάδων.

Οι κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν κοινωνικό ρατσισμό είναι συνήθως οι εξής:

• Αθίγγανοι.

• Πόντιοι (γνωστά σε όλους τα ανέκδοτα που διακωμωδούν τις διανοητικές τους ικανότητες).

• Γυναίκες (ιδιαίτερα οι άγαμες μητέρες, ενίοτε και οι ξανθιές γυναίκες – ανέκδοτα για τη «χαμηλή» ευφυΐα τους).

• Πρόσφυγες και μετανάστες (ξενοφοβία).

• Μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων (π.χ. μουσουλμάνοι της Θράκης) και μέλη αιρέσεων (π.χ. Ιεχωβάδες).

• Περιθωριακές ομάδες (αναρχικοί, ναρκομανείς).

• Ομοφυλόφιλοι και φορείς του AIDS.

• Επαίτες και άστεγοι.

• Ιερόδουλες.

• Άτομα με ειδικές ανάγκες.

• Νέοι με εκκεντρική εμφάνιση

Θρησκευτικός ρατσισμός, 

Μουσουλμάνοι – Χριστιανοί, Εβραίοι – «ο περιούσιος λαός».

• Περιγραφή του φαινομένου ( τακτικές / μέθοδοι εφαρμογής του )

• Πραγματοποιούνται εξοντωτικοί διωγμοί πληθυσμών ( πογκρόμ ).

• Η συμπεριφορά προς αυτές τις ομάδες είναι από περιφρονητικοί έως εγκληματική, με εκφοβισμούς, κακοποιήσεις και κάθε λογής βιαιότητες.

• Δεν επιτρέπονται ή απλώς αποφεύγονται οι επιμειξίες, οι φιλίες και γενικά οι κοινωνικές σχέσεις.

• Δεν παρέχονται πολιτικά δικαιώματα.

• Οι μαθητές φοιτούν σε διαφορετικά σχολεία.

• Ασκούνται διαφορετικά επαγγέλματα.

• Οι «κατώτεροι» φυλετικά ζουν στο περιθώριο της ζωής και κατοικούν σ’ απομονωμένες και υποβαθμισμένες συνοικίες (γκέτο).

• Υπενθυμίζεται η χρήση συμβόλων από τους ρατσιστές ( αγκυλωτός σταυρός, φλεγόμενος σταυρός κ.ά. )

Το φαινόμενο έχει τοπικό ενδιαφέρον ή η σημασία του είναι παγκόσμια;
 
Το φαινόμενο του ρατσισμού απασχολεί τη σημερινή κοινή γνώμη παρά τη φαινομενική συντριβή του μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι εκδηλώνεται σε ορισμένες κοινωνίες, οι οποίες θεωρούνται ιδιαίτερα αναπτυγμένες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ…

Δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι το φαινόμενο αυτό έχει τοπικό ενδιαφέρον, επειδή η διεθνοποίηση του πολιτισμού κι ο πολλαπλασιασμός των αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα έθνη δεν επιτρέπουν την αδιαφορία για τα διεθνή γεγονότα.

Ακόμη, οι ρατσιστικές προκαταλήψεις δεν μπορούν να έχουν σταθερή αναφορά, αλλά στρέφονται αδιακρίτως εναντίον οποιουδήποτε στόχου. Οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα μπορεί να υποστεί τις συνέπειες μιας τέτοιας προκατάληψης.

Η ξενοφοβία που παράγει ο ρατσισμός και οι διακρίσεις που προωθεί διαμορφώνουν μια πραγματικότητα, η οποία δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα από ορισμένα κράτη. Η διεθνής κοινότητα οφείλει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με συντονισμένες προσπάθειες.


Αίτια του φαινομένου
 
Εξυπηρέτηση συμφερόντων, κυρίως οικονομικού χαρακτήρα. Επιδέξιοι δημαγωγοί με συνθήματα περί εθνικής ανωτερότητας συνεπαίρνουν ένα κοινό που έχει ανάγκη από πίστη, χωρίς να αποκαλύπτουν τις πραγματικές τους προθέσεις. Η εμφάνιση του ρατσισμού είναι συνάρτηση των οικονομικών συνθηκών της εποχής. Η οικονομική δυσπραγία, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο και – κατ’ επέκταση – μορφωτικό επίπεδο και η ανεργία αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την ευδοκίμηση ρατσιστικών διαθέσεων, γιατί οι τάξεις του πληθυσμού που βιώνουν αυτές τις συνθήκες αποδυναμώνονται από ερείσματα υλικά, ηθικά και πνευματικά, ώστε να αντισταθούν σε κάθε μορφή χειραγώγησης. 

Το ιστορικό παράδειγμα δεν αφήνει πολλές αμφιβολίες : η οικονομική κρίση του 1930, πέρα από τις δυσμενείς συνέπειες στην ευημερία των κρατών όλου του κόσμου, αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες αιτίες του ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία. Όταν, επομένως, στο εσωτερικό μιας χώρας, η κυβέρνηση καλλιεργεί κάποια μορφή ρατσισμού, εκείνη που γοητεύεται πιο εύκολα από τη θεωρία της εθνικής ανωτερότητας είναι η πιο δυστυχισμένη τάξη του πληθυσμού, η πιο φτωχή.

Όσον αφορά στο θέμα της ανεργίας, ο ρατσισμός συνδέεται άμεσα με αυτήν. Τα μεταναστευτικά κύματα που καταλήγουν στις αναπτυγμένες χώρες εγκυμονούν για το γηγενή εργατικό πληθυσμό τον κίνδυνο της απόλυσης κι επισείουν την απειλή της ανεργίας. Και τούτο γιατί ο ξένος συνήθως δεν απολαμβάνει τη νομική προστασία κι αποτελεί μια φτηνή εργατική δύναμη, ένα εύκολο θύμα εκμετάλλευσης και κερδοσκοπίας των εργοδοτών. Η ένταξή του στην παραγωγική διαδικασία μιας κοινωνίας με υψηλό ποσοστό ανέργων δημιουργεί προβλήματα στον εθνικό πληθυσμό, γιατί μειώνει τις προσφερόμενες θέσεις και δυσχεραίνει την εύρεση εργασίας. Παράλληλα, η παρουσία προσφύγων και μεταναστών συνδέεται συνειρμικά με την εγκληματικότητα, την παραβίαση των νόμων και την απειλή κατά της κοινωνικής ειρήνης και ηρεμίας. 

Εξάλλου, είναι γενικό φαινόμενο ότι όταν μια χώρα αντιμετωπίζει οξύτατα προβλήματα, οικονομικά, πολιτικά κι άλλα που αφορούν στη διατήρηση και πρόοδο της, όταν οι κυβερνήσεις αναδεικνύονται αδύναμες να διευθετήσουν τις καταστάσεις ατές, τότε η δυσαρέσκεια και η ανάγκη εκτόνωσης της κρίσης παραπέμπουν στους ξένους. Αυτοί μετατρέπονται σε εξιλαστήρια θύματα, και σ’ αυτούς ενσαρκώνονται τα αίτια όλων των αρνητικών φαινομένων. 

Από τα προβλήματα αυτά πηγάζει το αίσθημα της απέχθειας και της δυσφορίας για τους αλλοδαπούς, που είναι ιδιαίτερα έκδηλο στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.

Τα «δήθεν βιολογικά αίτια» – ψευδοεπιστημονικές θεωρίες : Κατά το 18ο αιώνα επιχειρήθηκε η στήριξη του ρατσισμού σε επιστημονικές βάσεις. Έτσι, το ανθρώπινο γένος χωρίστηκε σε πέντε φυλές και μέσα από τη σύγκρισή τους με βάση ορισμένα κριτήρια, βγήκε το συμπέρασμα ότι δήθεν η λευκή φυλή ήταν ανώτερη. Τέτοιες θεωρίες έχουν σήμερα καταρριφθεί από την επιστήμη της βιολογίας. Όμως, δυστυχώς, στην εποχή μας υπάρχουν αρκετοί που τις ασπάζονται. Η ανάπτυξη των ρατσιστικών προκαταλήψεων, λοιπόν, ευνοείται από το γεγονός ότι ορισμένες ψευδοεπιστημονικές θεωρίες επιχειρούν να δώσουν λογική θεμελίωση στη ρατσιστική ιδεολογία κι ότι οι θεωρίες αυτές γίνονται εύκολα αποδεκτές από συμπλεγματικές προσωπικότητες, που νιώθουν έντονα το αίσθημα της κατωτερότητας. Γιατί είναι πράγματι ευχάριστο να πιστεύεις ότι είσαι βιολογικά ανώτερος, έστω κι αν στη ζωή σου δεν έχεις κάνει τίποτα χρήσιμο κι επιτυχημένο.

Τα κάθε μορφής συμφέροντα – οικονομικά κυρίως, αλλά και εδαφικά, κοινωνικά, πολιτικά – και η επιθυμία ατόμων και λαών για απόκτηση δύναμης κι εξουσίας, γεννούν εκμεταλλευτικές τάσεις και διαθέσεις. Οι ρατσιστικές αντιλήψεις που κάνουν λόγο για ανωτερότητα και υπεροχή των σωματικά, οικονομικά, πνευματικά και πολιτικά ισχυροτέρων, αποτελούν επινοήσεις εκείνων που θέλουν να δικαιολογήσουν την εκμεταλλευτική τους διάθεση, να ηθικοποιήσουν την ανηθικότητα και να καταργήσουν κάθε έννοια πολιτισμού, εγκαθιδρύοντας στην ιστορία το ωμό δίκαιο του ισχυρού.

Η ανάπτυξη ρατσιστικών τάσεων συνδέεται και με τις πολιτιστικές συνθήκες της εποχής. Ο ρατσισμός γεννιέται κι αναπαράγεται σε κοινωνίες χωρίς ανθρωπιστικά ιδεώδη και συλλογικά οράματα, σε κοινωνίες στις οποίες πρυτανεύουν αξίες όπως ο εύκολος πλουτισμός, η ατομικιστική προβολή κι επικράτηση, η ικανοποίηση της καταναλωτικής μανίας. Αυτές οι αξίες αναπτύσσουν ανεπαίσθητα ρατσιστικής νοοτροπίας ερεθίσματα και τάσεις, ιδίως σε μια νεολαία χωρίς εξασφαλισμένο μέλλον, απαθή κι αποπροσανατολισμένη. Στην εκδήλωση του ρατσισμού συντελούν σε μεγάλο βαθμό και οι προκαταλήψεις και τα κοινωνικά στερεότυπα που εμποδίζουν τη λογική και το συναίσθημα να λειτουργήσουν ανθρωπιστικά. 

Σ’ αυτό συμβάλλουν το κλίμα σκληρότητας, εξοντωτικού ανταγωνισμού, αδιαφορίας για τις ηθικές αξίες, καθώς επίσης και το πνεύμα ευδαιμονισμού που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Ειδικότερα για τις αναπτυγμένες κοινωνίες διαπιστώνουμε ότι ο ρατσισμός μπορεί να συσχετισθεί και με τις συνθήκες ζωής που θεωρούνται ιδιαίτερα αποξενωτικές και δεν ευνοούν την ενότητα των ατόμων, κυρίως μέσα στα ετερογενή κι απρόσωπα αστικά κέντρα, όπου η συνύπαρξη δεν έχει τη μορφή της εκούσιας αποδοχή του άλλου. 

Ο απάνθρωπος χαρακτήρας ζωής των μεγαλουπόλεων με τους ταχύτατους ρυθμούς, τον περιορισμένο χώρο και χρόνο, εξαντλεί νευρικά το άτομο και το απομονώνει από τον κοινωνικό περίγυρο. 

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής ευνοεί την ανωνυμία και τη μαζοποίηση και κατ’ επέκταση την αποποίηση των ευθυνών. Καθώς αποδυναμώνεται το αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης, αφήνεται ελεύθερος χώρος για την ανάπτυξη ρατσιστικών φαινομένων.

Πρόσθετα, ο ρατσισμός φυτρώνει στο πρόσφορο έδαφος που καλλιεργεί ο εθνικισμός κι ο θρησκευτικός φανατισμός. Με την ανησυχητική διάδοσή τους δηλητηριάζουν την ανθρώπινη ψυχή με κούφια έπαρση και σπέρνουν το μίσος για όποιον εθνικά ή θρησκευτικά διαφέρει. Στα μάτια του φανατικού ο αλλοεθνής φαντάζει σαν ένας επικίνδυνος εχθρός, που πρέπει να συντριβεί, κι ο αλλόθρησκος σαν άπιστος, που, αν δεν προσηλυτιστεί, πρέπει να τιμωρηθεί σκληρά. 

Ο βαθμός επιρροής των θρησκευτικών δοξασιών στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων – με πολύ χαμηλό μορφωτικό επίπεδο συνήθως – μπορεί να οδηγήσει σε θρησκευτική μισαλλοδοξία και θρησκευτικό πόλεμο. Τα εθνικιστικά αίτια προκύπτουν κυρίως από τις αλλαγές στον παγκόσμιο συσχετισμό των δυνάμεων ( κατάρρευση των καθεστώτων του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού, αναβίωση του μωαμεθανικού επεκτατισμού … ), την ανάγκη που αισθάνονται οι λαοί για εθνική ανεξαρτησία, άρα και για συσπείρωση των ομοεθνών τους, την εκ παραδόσεως τάση που καλλιεργούν ορισμένοι λαοί ότι αυτοί είναι ανώτεροι από τους άλλους κ.τ.λ.

Ψυχολογικά αίτια

Αυτά αναφέρονται στην τάση που έχει ένας άνθρωπος ή ένας λαός για διάκριση ή υπεροχή. Αυτή η τάση, όταν εξωτερικεύεται, γίνεται υποτίμηση του άλλου ανθρώπου ή του άλλου λαού. Εδώ μπορούμε να φέρουμε παραδείγματα από άτομα που, μην έχοντας τις αντικειμενικές προϋποθέσεις να διακριθούν, καταφεύγουν στο να θεωρούν κατώτερους τους άλλους κι αποκτούν έτσι ένα αίσθημα υπεροχής απέναντί τους. Το ίδιο συμβαίνει και με την περίπτωση ορισμένων λαών. Οι συμπλεγματικές προσωπικότητες, γενικότερα, επιδιώκουν την αυτοεπιβεβαίωση, υπερτονίζοντας τα αρνητικά στοιχεία των άλλων κι αποσιωπώντας τα όποια θετικά. Εδώ, κρύβονται φθόνος, ανασφάλεια, ζήλια για την επιτυχία, την αναγνώριση, την επιβράβευση κάποιων. Ο φθόνος, εξάλλου, είναι ένα αίτιο που γεννά κακεντρέχεια προς άτομα ή λαούς. Όπως εύλογα παρατηρεί ο Χαλίλ Γκιμπράν « Οι ανάπηροι φθονούν τους χορευτές ».


Στερεότυπα:
 
Είναι σκόπιμο να προσθέσουμε ότι ο ρατσισμός είναι μια νοοτροπία, ένας τρόπος σκέψης, ο οποίος εδράζεται σ’ ένα σύμπλεγμα από στερεότυπα και προκαταλήψεις, σε παγιωμένες δηλαδή θέσεις που δε στηρίζονται σ’ επιστημονικές αλήθειες ούτε τεκμηριώνονται με λογικά επιχειρήματα.
Το καταναλωτικό πλαίσιο ζωής, η προσήλωση στα υλικά αγαθά καθιστά τις ιερές ανησυχίες του ανθρώπου για ελευθερία, αυτενέργεια, σεβασμό κι αξιοπρέπεια, ξεπερασμένες. Ο σύγχρονος άνθρωπος ενδιαφέρεται πρωτίστως να ικανοποιήσει τις υλικές του ανάγκες, να κερδίσει τη λάμψη που του εξασφαλίζει η κατανάλωση πληθώρας προϊόντων κι αδιαφορεί όταν συνάνθρωποί του υφίστανται ρατσιστικές διακρίσεις. Όσο περισσότερο βυθίζεται στην αυταπάτη της καταναλωτικής ευημερίας, τόσο αδυνατεί να νιώσει τον πόνο των αποκλεισμένων.

Η αδράνεια στις ρατσιστικές διακρίσεις μπορεί να εξηγηθεί ως εξής: το άτομο επιθυμεί να εναρμονιστεί με το σύνολο, να συνδεθεί λειτουργικά με τα υπόλοιπα κοινωνικά μέλη, έχοντας συνειδητοποιήσει σε βάθος τη σχέση αλληλεξάρτησης κι αλληλοεπίδρασης που αναπτύσσεται ανάμεσα στο ίδιο το άτομο και την κοινωνία. Η ανάγκη της κοινωνικής αποδοχής και καταξίωσης, ο φόβος της απόρριψης ή ενδεχομένως και της περιθωριοποίησης οδηγεί το άτομο να συντάσσεται με τις επιταγές της κοινής γνώμης, άσχετα αν ενδόμυχα τις απορρίπτει.

Η συνεχής προβολή ρατσιστικής βίας, κυρίως από τα ΜΜΕ, δεν επιφέρει την κινητοποίηση του πολίτη, όπως λογικά θα υπέθετε κανείς. Αντίθετα, τον οδηγεί στην αδράνεια, εφόσον αισθάνεται ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε για να αλλάξει την κατάσταση. 
Αντίθετα, αισθάνεται ευτυχής που η δυστυχία αυτή δεν τον αγγίζει.
Η έλλειψη παιδείας αποτέλεσε κι αποτελεί σημαντικό παράγοντα όξυνσης του φαινομένου. Το πνευματικό επίπεδο των λαών δεν ήταν ποτέ υψηλό, ώστε να γίνει συνείδηση ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Εύκολα, λοιπόν, άνθρωποι απαίδευτοι ακολουθούσαν δόγματα και στερεότυπες αντιλήψεις, αφού το πνεύμα τους δε διέθετε ευρύτητα, ώστε να αναζητήσει την αλήθεια πέρα από τα επιφαινόμενα. Η έλλειψη κριτικής ικανότητας τους καθιστούσε θύματα χειραγώγησης. Σίγουρα, και η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας συμβάλλει στην εδραίωση κακεντρεχών αντιλήψεων. Συνοδευόμενη από τον αμοραλισμό και την κρίση αξιών η απουσία αυτή ευνοεί την ανάπτυξη μισάνθρωπων θεωριών, όπως αυτή του ρατσισμού.

Η κοινωνική διαστρωμάτωση μπορεί να αναφερθεί ως σημαντικός παράγοντας κοινωνικού ρατσισμού. Δεν είναι εύκολο να εντοπίσουμε την ύπαρξη κοινωνιών που να στηρίζονται, όχι θεωρητικά, αλλά και πρακτικά στην ισότητα. Η ανισότητα στην παροχή ευκαιριών αλλά και στο οικονομικό επίπεδο, ιδιαίτερα κατά το παρελθόν, δέσποζε στις ανθρώπινες κοινωνίες, με αποτέλεσμα τη διαίρεση των μελών τους σε προνομιούχους και μη. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις, η καταγωγή και η κοινωνική τάξη καθόριζαν τη μοίρα και την εξέλιξη του ανθρώπου. Οι αντιλήψεις περί ανώτερων και κατώτερων ανθρώπων ή κοινωνικών ομάδων βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να ανθίσουν. Το φαινόμενο αυτό διαιωνίζεται, έστω και σε μικρότερο βαθμό.

Η δημαγωγία κι λαϊκισμός καταφεύγουν στην υιοθέτηση των ρατσιστικών θεωριών προκειμένου να αποπροσανατολίσουν το λαό και να χειραγωγήσουν ευκολότερα τη μάζα, στρέφοντάς την εναντίον μιας υποθετικής ( εσωτερικής ή εξωτερικής ) απειλής. Με τον τρόπο αυτό τα αυταρχικά καθεστώτα διατηρούνται στην εξουσία.

Η άγνοια των πολιτιστικών δεδομένων των άλλων λαών ευνοεί την εμφάνιση του ρατσισμού ανάμεσα στα έθνη. Μια τέτοια περίοδο φαίνεται ότι διανύουμε και σήμερα ύστερα από τη διεθνοποίηση του πολιτισμού, την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης, την ενοποίηση της Δυτικής Ευρώπης…
Κρίση αξιών και δημοκρατικών θεσμών, που διασφαλίζουν το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την ισονομία.
Ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό και η οικογένεια, καθώς δεν αποκλείει την υιοθέτηση στερεότυπων αντιλήψεων από τα παιδιά.


Σχεδιαγραμματική παρουσίαση αιτίων:
 
Πνευματικά

• Υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης, μέσω των πρωτογενών και δευτερογενών κοινωνικών ομάδων (π.χ. οικογένεια, σχολικό περιβάλλον).

• Τα ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά, παρουσιάζουν τη συμπεριφορά μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων που επιβεβαιώνει τις ρατσιστικές αντιλήψεις (οι γυναίκες παρουσιάζονται ως αδύναμες, υποτακτικές συγκριτικά με τους άνδρες, οι Αλβανοί και οι Τσιγγάνοι ως κακοποιοί) ή ηρωοποιούν τους φορείς της βίας.

• Η απλουστευτική τάση των ανθρώπων για κατηγοριοποιήσεις, οι οποίες διευκολύνουν τον υπερτονισμό και τη μεγιστοποίηση των διαφορών.

• Η περιορισμένη γνώση εμποδίζει τη σωστή αξιολογική κρίση για τους άλλους.

• Η έλλειψη ουσιαστικής αλλά κυρίως ανθρωπιστικής παιδείας επιτρέπει τον ετεροκαθορισμό ομάδων από επιτήδειους και την καλλιέργεια, αντί ισότητας, φανατισμού και ρατσισμού σε βάρος άλλων.

• Η απομόνωση των πνευματικών ανθρώπων ευνοεί την κατάσταση του πνευματικού σκοταδισμού.

Ηθικά

• Η έλλειψη αρχών και αξιών οδήγησε το σύγχρονο άνθρωπο στην εξαχρείωση.

• Το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» καθαγιάζει κάθε απάνθρωπη πράξη.

Ψυχολογικά

• Η τάση ανθρώπων ή ομάδων να διατηρούν σε υψηλό επίπεδο την αυτοεκτίμηση, το γόητρο και το κύρος τους (σύμπλεγμα ανωτερότητας και προσωπικής υπεροχής).

• Η χαμηλή αυτοεκτίμηση ατόμων ή ομάδων τούς οδηγεί στην αναβάθμιση των δικών τους ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και στην υποβάθμιση των άλλων (σύμπλεγμα κατωτερότητας).

Αυτός που υποφέρει νιώθει λιγότερο τη δυστυχία του, όταν μπορεί να φανεί ανώτερος από κάποιον άλλο.

• Ασύνειδοι μηχανισμοί άμυνας: η αναζήτηση «εξιλαστήριου θύματος», η στροφή δηλαδή της επιθετικότητας μιας ομάδας προς κάποια άλλη, η οποία δεν έχει καμιά σχέση με τα αίτια της επιθετικότητας, η θεωρία του ανικανοποίητου και της επίθεσης.

•  Ένστικτο εδαφικότητας: όταν απειλείται με διείσδυση ένα ζωτικός, ατομικός χώρος εκλύεται πάντα επιθετικότητα. Όσο πιο στριμωγμένος και ασφυκτικός ο χώρος τόσο μεγαλύτερη και η επιθετικότητα. Έτσι κάπως γεννιέται η έχθρα για τον ξένο. Ο άλλος γίνεται εχθρός, έτοιμος να οικειοποιηθεί το δικό σου χώρο. 

Ορθώνονται τότε σύνορα και εκλογικεύονται τα στεγανά.
 
Κοινωνικά

• Οι κοινωνίες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται ο κοινωνικός ρατσισμός είναι εξισωτικές, δηλαδή είναι κοινωνίες που αγνοούν τις τυπικές διαφορές μεταξύ των ατόμων.

• Ο εκμεταλλευτικός χαρακτήρας των κοινωνιών. Η ύπαρξη μιας μειονότητας σε μια κοινωνία συνεπάγεται την ύπαρξη μιας αντίστοιχης κυρίαρχης ομάδας που απολαμβάνει μια ανώτερη θέση και μεγαλύτερα προνόμια. Η μειονοτική κατάσταση συνοδεύεται με αποκλεισμό από την πλήρη συμμετοχή στη ζωή της κοινωνίας.

• Στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, η συνύπαρξη πλειοψηφιών και μειοψηφιών ευνοεί τα φαινόμενα του ρατσισμού.

• Η αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο προκαλεί φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, που ευνοούν φαινόμενα ρατσισμού καθώς δεν υπάρχει κοινωνική συνείδηση και αλληλοσεβασμός.

• Στο κοινωνικό κατεστημένο υπάρχει πάντα δυστοκία στην αποδοχή του νέου ή του διαφορετικού.

Οικονομικά

• Ο οικονομικός ανταγωνισμός μεταξύ κοινωνικών ομάδων στη διεκδίκηση περιορισμένων θέσεων εργασίας, οικονομικού οφέλους και αγαθών (π.χ. οι μετανάστες απειλούν τα οικονομικά συμφέροντα των μόνιμων κατοίκων -μελών μιας κοινωνίας, γι’ αυτό εύκολα υιοθετούνται προκαταλήψεις και στερεότυπα σε βάρος τους).

• Η οικονομική εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο «ηθικοποιείται» με την υποτίμηση του εκμεταλλευόμενου.

Εθνικιστικά

•  Ο κίνδυνος αφομοίωσης των μικρών λαών από ισχυρά κράτη ενισχύει το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και τους συσπειρώνει γύρω από τα εθνικά τους χαρακτηριστικά.

• Το αίσθημα της ξενοφοβίας διακρίνει περισσότερο κάποιους λαούς, ιδιαίτερα στην εποχή μας, που χαρακτηρίζεται από μαζικές μετακινήσεις λαών.

• Η συνύπαρξη μειονοτήτων σε μια χώρα ή περιοχή γεννά προβλήματα, λόγω των διαφορετικών ηθών και εθίμων, θρησκευτικών αντιλήψεων.

• Καταστάσεις ή αντιλήψεις που διαμορφώνονται μέσα από την ανάμνηση ιστορικών γεγονότων.

Πολιτικά

• Στις πολυπολιτισμικές, έστω και δημοκρατικές, κοινωνίες, δε γίνονται πάντα σεβαστά τα δικαιώματα ατόμων ή ομάδων ή παραβιάζονται και από τις δύο πλευρές (και από τα θύματα και από τους φορείς του ρατσισμού).

• Παραβιάζονται τα θεσπισμένα δικαιώματα στη διαφορά και δεν επιτρέπεται πάντα η ελεύθερη έκφραση και ανάδειξη όλων των επιμέρους ταυτοτήτων.

• Φιλόδοξοι ηγέτες, προκειμένου να ικανοποιήσουν τα σχέδιά τους, μαζοποιούν και παρασύρουν το λαό σε επικίνδυνες ρατσιστικές αντιλήψεις.

• Ο ρατσισμός χρησιμοποιείται ως άλλοθι, για να αποπροσανατολιστεί ο λαός από σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.

Συνέπειες ρατσισμού
 
Σημειώνεται έξαρση φαινομένων υποδούλωσης σε προκαταλήψεις και στερεότυπα. Το άτομο αποδέχεται σκοταδιστικές απόψεις, με αποτέλεσμα την παρακώλυση της κριτικής σκέψης. Περιέχεται έτσι εύκολα σε κατάσταση πνευματικής ανελευθερίας κι ανωριμότητας.
Το άτομο κατέχεται από μια αίσθηση ανασφάλειας, καθώς η απειλή των ρατσιστικών προκαταλήψεων μπορεί να παραγάγει απρόβλεπτες αντιδράσεις και να στραφεί εναντίον οποιουδήποτε στόχου. Η καχυποψία επικρατεί στις κοινωνικές σχέσεις.
Σε συνθήκες καταναγκασμού και τρομοκρατίας δεσμεύονται οι δημιουργικές δυνάμεις του ατόμου, ενώ καταργούνται έννοιες, όπως η αξιοπρέπεια και η αυτοεκτίμηση.

Η αδυναμία του ατόμου να δεχτεί οτιδήποτε διαφορετικό, ο φόβος και η εκ των προτέρων απόρριψη του άλλου το οδηγούν σε ανάπτυξη αντιανθρωπιστικών συναισθημάτων και σε αδυναμία να συνεργαστεί και να εμπλουτίσει τη δική του προσωπικότητα μέσω της επαφής του με άλλα άτομα. Οι διαπροσωπικές σχέσεις βασίζονται στην εχθρότητα, η κοινωνική φύση του ανθρώπου ατροφεί και η αξιοπρέπειά του καταρρακώνεται. Οι ηθικές αξίες, όπως ο σεβασμός, η δικαιοσύνη και η ισότητα καταπατούνται. 
Φθείρεται η συνείδησή του.

Σ’ αυτόν που υφίσταται ρατσιστικές διακρίσεις : η ιδιαιτερότητα του ατόμου δε βρίσκει γόνιμο έδαφος για να καλλιεργηθεί και να εκφραστεί, με αποτέλεσμα να εκφυλίζεται – εργασιακή εκμετάλλευση – χαμηλό βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο – αποκλεισμός από κοινωνική ζωή – προσβολή ανθρώπινης αξιοπρέπειας – καλλιέργεια αισθημάτων αντεκδίκησης – φαύλος κύκλος βίας, οδηγείται στην υποταγή, στη χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην περιθωριοποίηση, αποτελώντας τροχοπέδη στην ανέλιξη της κοινωνίας, όπου ανήκουν.

Η καταπίεση μειονοτήτων, η κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων τους, ο ευτελισμός της ζωής και της προσωπικότητάς τους, η στέρηση της ελευθερίας τους καταλύουν κάθε έννοια δημοκρατίας.

Ο ρατσισμός μεταξύ των εθνών συχνά οδηγεί σε πολεμικές συγκρούσεις.

Ακόμη, ο ρατσισμός στερεί τους λαούς – θύματα του ρατσισμού ( όπως οι χώρες του Τρίτου Κόσμου ) από την ευκαιρία να αναπτύξουν πολιτισμό. Αλλά και οι υπόλοιποι λαοί, καθώς αντιμετωπίζουν εχθρικά κάποιες εθνότητες, δεν έχουν τη δυνατότητα να αντλήσουν από αυτές πολιτιστικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να μην προάγεται και να μην εμπλουτίζεται και η δική τους πολιτισμική δημιουργία, αλλά και καταδικάζουν τον εαυτό τους σε μια πολιτιστική περιχαράκωση.

Σ’ αυτόν που ασπάζεται ρατσιστικές θεωρίες : περιορισμός πνευματικών οριζόντων – άμβλυνση κριτικής ικανότητας – μαζοποίηση – φανατισμός – πρωτόγονο μίσος για τον ξένο, τον αλλόφυλο, τον αλλόδοξο – από ξεχωριστή οντότητα γίνεται μέλος μιας αγέλης που βιαιοπραγεί.

Στις ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις : διεύρυνση κοινωνικών ανισοτήτων – απουσία ιδανικών και συλλογικών οραμάτων – περιορισμός διαλόγου – παρεμπόδιση συνεργασίας – συγκρούσεις – διάσπαση κοινωνικής συνοχής.

Στη δημοκρατία : ανισότητα – αναξιοκρατία – φαινόμενα φανατισμού κι οπαδοποίησης – συγκεντρωτισμός εξουσίας – αδιαφορία του πολίτη για τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα – έντεχνη χειραγώγηση.

Χάνουν τη ζωή τους πολλοί άνθρωποι, ενώ με τις γενοκτονίες κινδυνεύουν να εξολοθρευτούν ολόκληροι λαοί.


Σχεδιαγραμματική παρουσίαση συνεπειών
 
Οικονομικές

• εκμετάλλευση των αδυνάτων από τους δυνατούς

• ο αποκλεισμός ατόμων ή ομάδων στερεί τη συνεισφορά τους από τους υπόλοιπους.

Κοινωνικές

• κοινωνική ανισότητα και δυσλειτουργία:

• διογκώνονται τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, υποσκάπτεται η κοινωνική συνοχή και διαχωρίζονται οι άνθρωποι σε προνομιούχους και μη, με ανάλογες συνέπειες στη μόρφωση, και στην επαγγελματική σταδιοδρομία.

• καλλιέργεια ανταγωνιστικού πνεύματος και εμφάνιση κοινωνικών προβλημάτων (βία, τρομοκρατία, εγκληματικότητα, πόλεμοι)

• επικράτηση του δίκαιου του ισχυρότερου

• εμφάνιση ομάδων κοινωνικού περιθωρίου, δημιουργούνται συνθήκες «γκέτο» για πολλές κοινωνικές ομάδες και άθλιες συνθήκες διαβίωσης.

Πολιτικές

• αποσταθεροποίηση από την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την έλλειψη αξιοκρατίας

• εύκολη χειραγώγηση των θυμάτων του ρατσισμού.

• υπονομεύει το κύρος των δημοκρατικών θεσμών και προετοιμάζει το έδαφος για την εμφάνιση αυταρχικών καθεστώτων.

Ψυχολογικές

• απαισιοδοξία και απογοήτευση όσων αντιμετωπίζονται ρατσιστικά

• αβεβαιότητα και ανασφάλεια, που οδηγούν στο άγχος και στην απαισιοδοξία

• επιθετική έκφραση ή εγκληματική συμπεριφορά (έκφραση και αναπαραγωγή της βίας)

• φόβος και ανασφάλεια στο κοινωνικό σύνολο.

Πνευματικές

• προσήλωση σε στερεότυπα και αντιλήψεις, δογματικός τρόπος σκέψης

• έλλειψη ανθρωπιστικού πνεύματος

• πνευματική στασιμότητα, λόγω κοινωνικής απομόνωσης και έλλειψης διαλόγου.

Ηθικές

• έλλειψη αξιών, αρχών και ιδανικών

• προβολή του ατομικού συμφέροντος, εκμετάλλευση των συνανθρώπων και εξόντωση των αντιπάλων.

Προτάσεις – λύσεις
 
Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο ρατσισμός, σ’ όλες του τις μορφές, είναι επιτακτικά αναγκαίο να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι οι άνθρωποι δεν είναι όμοιοι. Πρέπει να είναι ίσοι. Όλοι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους κι από τη γνώση και το σεβασμό της διαφορετικότητας εξαρτάται η αρμονικότητα και η δημιουργικότητα της συνύπαρξης. « Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι», λοιπόν, όπως διακήρυξε και η Ενωμένη Ευρώπη που ανακήρυξε το 1997 ως ευρωπαϊκό έτος κατά του ρατσισμού. 
Άλλωστε, η διαφορετικότητα κάνει ενδιαφέρουσα τη ζωή, ενώ η εξομοίωση και η ισοπεδωτική «καθαρότητα» την κάνει αδιάφορη και πληκτική. 

Χρειάζεται, επομένως, να μάθουν, άτομα και λαοί να ζουν παρέα με τις διαφορές τους και να κατακτήσουν τη δυνατότητα να σκέφτονται και να εκφράζονται χωρίς προκατάληψη. Οι άνθρωποι έχουν περισσότερα στοιχεία που τους ενώνουν και λιγότερα που τους χωρίζουν. 

Γι’ αυτό επιβάλλεται να γίνεται προσπάθεια ανάδειξης των ενοποιητικών στοιχείων, ώστε να ξεπερνιούνται τα διχαστικά και να ομαλοποιείται η συμβίωση χωρίς αντιανθρώπινες διακρίσεις. Μόνον αν μπει κανείς στη θέση του μειονοτικού, αυτού που υφίσταται τις όποιες συνέπειες επειδή διαφέρει από την πλειοψηφία, από τον κανόνα που κυριαρχεί εκεί όπου ζει, μόνο τότε θα καταλάβει την αδικία και τη σκληρότητα του ρατσισμού. Ιδιαίτερα, εμείς οι Έλληνες, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκατομμύρια συμπατριώτες μας βρίσκονται έξω από την Ελλάδα, στην ξενιτιά. Αυτό οφείλει να μας ευαισθητοποιήσει ακόμη περισσότερο απέναντι στο φαινόμενο του ρατσισμού του οποίου πέφτουν θύματα, πολλές φορές, Έλληνες μετανάστες.

Επέμβαση διεθνών οργανισμών ( ΟΗΕ, UNICEF …), ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και προσπάθεια καταπολέμησης των ρατσιστικών τάσεων. Ενίσχυση του ρόλου τους και του έργου τους, ώστε να καταδικάζονται παντού οι εκδηλώσεις ρατσισμού – επιβολή κυρώσεων σε κράτη με ρατσιστικό καθεστώτος ( εμπάρκο οικονομικό ή διπλωματικό ). Σε διεθνές επίπεδο, επίσης, είναι ανάγκη να απαγορεύεται η δράση ρατσιστικών οργανώσεων κι αν αυτή εκδηλώνεται, να αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά.

Σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν διάφοροι καλλιτέχνες κι επιστήμονες ( επιφανή πρόσωπα ). Με το κύρος του έργου τους είναι σε θέση να συντελέσουν καθοριστικά στη δημιουργία ενός αντιρατσιστικού κλίματος, επηρεάζοντας γενικότερα όλα τα στρώματα της κοινωνίας και ιδιαίτερα τους νέους. Αν μάλιστα υπάρξει συνεργασία τους με το σχολείο και το πανεπιστήμιο, αλλά και με όλα τα ΜΜΕ – τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση – τα αποτελέσματα του αγώνα κατά του ρατσισμού, μπορούν να είναι ακόμη πιο άμεσα, πιο ουσιαστικά, πιο διαχρονικά.
Τα ΜΜΕ με ντοκιμαντέρ, με ρεπορτάζ, συζητήσεις κι αναλύσεις του φαινομένου, καλούνται να συμβάλουν στο να ευαισθητοποιηθεί ο κάθε πολίτης, να μορφώσει άποψη, να συνειδητοποιήσει πόσο υποβιβάζει την ανθρώπινη υπόσταση και προσωπικότητα η ρατσιστική αντιμετώπιση ατόμων, κοινωνικών ομάδων ή λαών.

Η ανθρωπιστική παιδεία με την καλλιέργεια του σεβασμού, τη μετάδοση ηθικών και κοινωνικών αξιών, όπως η ισότητα, η ειρηνική συνύπαρξη, η υπευθυνότητα, η αγάπη, η ελευθερία, συντείνει στην άμβλυνση του προβλήματος. Ο άνθρωπος θα εμποτιστεί με το ανθρωπιστικό ιδεώδες, ώστε να αντιτάσσεται σε κάθε μορφή ρατσισμού. Η εκπαίδευση, ακόμη, με την καλλιέργεια κριτικού στοχασμού ορθώνει εμπόδια στην ανάπτυξη του φαινομένου. Ο άνθρωπος δε θα υιοθετεί άκριτα κι αβασάνιστα τα διάφορα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, με αποτέλεσμα την εξάλειψη του φαινομένου.

Δικαιότερη κατανομή των κοινωνικών αγαθών και παράλληλη καταπολέμηση των οικονομικών ανισοτήτων με την εφαρμογή των αρχών της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Τόνωση της εθνικής συνείδησης και της πολιτιστικής ταυτότητας ενός λαού. Η γνωριμία με το παρελθόν μας περιορίζει την ανασφάλεια σχετικά με την αξία και το ρόλο του έθνους μας στη διεθνή κοινότητα.
Υποστήριξη των θεσμών δημοκρατίας και δικαιοσύνης σε μια κοινωνία.

Πολλαπλασιασμός των πολιτιστικών ανταλλαγών ανάμεσα στα έθνη ( αθλητισμός, τέχνη …). Η ειρήνη ανάμεσα στα έθνη υποστηρίζεται με τον τρόπο αυτό μέσα από την ενίσχυση των δεσμών ανάμεσα στους λαούς.

Ρόλος της οικογένειας είναι η δημιουργία ανθρώπων απαλλαγμένων από τα δεσμά του ρατσισμού και των στερεοτύπων.
επομένως, ο ρατσισμός είναι φαινόμενο απάνθρωπο και γι’ αυτό, ατομικά και κοινωνικά, είναι υποχρεωμένοι να τον ξεπεράσουν με αποφασιστικότητα και δυναμισμό, όπου χρειάζεται. Τα κατακτημένα – με αίμα, αγώνες και θυσίες – ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να γίνουν σεβαστά και να αναγνωριστούν από όλους και για όλους, ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, χρώμα, θρησκεία, γλώσσα, καταγωγή, μόρφωση, εθνικότητα, κλπ, ώστε ν ζήσουμε επιτέλους χωρίς ρατσιστικές δυνατότητες.


Σχεδιαγραμμτική παρουσίαση τρόπων αντιμετώπισης:
 
Άτομο

• Ευαισθησία – κατανόηση, ανεκτικότητα, σεβασμός στο διαφορετικό

• Αυτοκριτική για να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία και να συνειδητοποιήσουμε την ισοτιμία με τους άλλους

• Διάλογος, άνοιγμα προς το συνάνθρωπο, σεμνότητα, περιορισμός έπαρσης και αλαζονείας

• Κοινωνική συνείδηση, αλληλεγγύη, βαθιά αίσθηση ανθρωπιάς

• Απαλλαγή από προκαταλήψεις και εμπάθεια

• Επιστροφή στις αξίες του μέτρου, της δημοκρατίας, του ανθρωπισμού που μας ανυψώνουν ηθικοπνευματικά και να μας υπενθυμίζουν τη χαμένη μας ευαισθησία.

Οικογένεια

• Καλλιέργεια σεβασμού προς το διαφορετικό

• Απαλλαγή από προκαταλήψεις και στερεότυπα

• Μετάδοση αξιών και υψηλού ήθους

• Διάλογος με τα παιδιά με σκοπό τη μύηση στην ιδέα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών

• Προσωπικό παράδειγμα γονέων με υπεύθυνη ανθρωπιστική συμπεριφορά και κοινωνική συνείδηση, γιατί τα παιδιά μιμούνται τη στάση των γονέων.

Σχολείο

• Ανθρωπιστική παιδεία – απαλλαγή του σχολείου και ιδιαίτερα του λυκείου από το μανδύα του προπαρασκευαστικού σταδίου για το πανεπιστήμιο.

• Καταλυτικός ο ρόλος του δασκάλου που μπορεί να εμπνεύσει τους μαθητές και να τους προσανατολίσει προς τα υψηλά ανθρωπιστικά ιδεώδη της ισοτιμίας, της συναδέλφωσης και της ουσιαστικής δημοκρατίας.

• Πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο με θέμα την υγιή αντιμετώπιση των προσφύγων και των μεταναστών και την καταπολέμηση του ρατσισμού κοινωνικού ή φυλετικού που αναβιώνει σήμερα.

 
ΜΜΕ

• Εκπομπές με αντιρατσιστικό περιεχόμενο

• Συζητήσεις με πνευματικούς ανθρώπους για το νοσηρό φαινόμενο του ρατσισμού.

• Ποιοτικός έλεγχος των εκπομπών ώστε να μην αναπαράγονται φαινόμενα κοινωνικού ρατσισμού.

• Να μη διογκώνουν τα γεγονότα και να μην καλλιεργούν πνεύμα ξενοφοβίας και ρατσισμού.

 
Κράτος

• Κατάλληλο ήθος πολιτικής ηγεσίας, ώστε να μην καλλιεργούν οι ίδιοι οι ηγέτες ρατσιστικές τάσεις στους πολίτες

• Ενίσχυση κράτους πρόνοιας – ίσες ευκαιρίες πρόσβασης σε παιδεία, περίθαλψη, ασφάλιση

•  Ίσες ευκαιρίες για συμμετοχή των πολιτών στα κοινά

• Εξασφάλιση καλών συνθηκών εργασίας με πνεύμα ισοτιμίας για όλους τους πολίτες.

ΠΗΓΗ
Κουβουτσάκη Κατερίνα