ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Πλάτωνος Λάχης 182e-183b

(Το συγκεκριμένο θέμα περιέχεται στα προτεινόμενα θέματα του Υπουργείου Παιδείας)

 

Λέγω δὲ ταῦτα περὶ αὐτοῦ (τοῦ ὁπλιτικοῦ) εἰς τάδε ἀποβλέψας, ὅτι οἶμαι ἐγὼ τοῦτο, εἴτι ἦν, οὐκ ἂν λεληθέναι Λακεδαιμονίους, οἷς οὐδὲν ἄλλο μέλει ἐν τῷ βίῳ ἢ τοῦτο ζητεῖν καί ἐπιτηδεύειν, ὅ,τι ἂν μαθόντες καὶ ἐπιτηδεύσαντες πλεονεκτοῖεν τῶν ἂλλων περί τόν πόλεμον. Εἰ δ’ἐκείνους λέληθεν, ἀλλ’ οὐ τούτους γε τοὺς διδασκάλους αὐτοῦ λέληθεν αὐτὸτοῦ το, ὅτι ἐκεῖνοι μάλιστα τῶν Ἑλλήνων σπουδάζουσιν ἐπὶ τοῖς τοιούτοις καὶ ὅτι παρ’ἐκείνοις ἄν τις τιμηθεὶς εἰς ταῦτα καὶ παρὰ τῶν ἄλλων πλεῖστ’ ἂν ἐργάζοιτο χρήματα, ὥσπερ γε και τραγῳδίας ποιητὴς παρ’ ἡμῖν τιμηθείς.
 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ἐργάζομαι χρήματα: αποκτώ/κερδίζω χρήματα
--------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1.

Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.

Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον ζητούμενο τύπο:

λεληθέναι: το γ ́ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή

οὐδέν: τη γενική ενικού του θηλυκού γένους

ζητεῖν: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στη μέση φωνή

μαθόντες: το γ ́ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ίδιου χρόνου

τούτους: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους

Ἑλλήνων: τη δοτική ενικού

σπουδάζουσιν: το ίδιο πρόσωπο στην οριστική του υπερσυντελίκου

τοιούτοις: τη δοτική ενικού του ίδιου γένους

τιμηθείς: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

ἐργάζοιτο: το ά πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του παθητικού αορίστου α ́.

Μονάδες 10

Γ3.α.

Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις επόμενες λέξεις του κειμένου και να αναφέρετε τους όρους τους οποίους αυτές προσδιορίζουν:

μαθόντες, τοὺς διδασκάλους, τῶν Ἑλλήνων, τραγῳδίας.

Μονάδες 4

Γ3.β.

«Λέγω δὲ ταῦτα περὶ αὐτοῦ εἰς τάδε ἀποβλέψας, ὅτι οἶμαι ἐγὼ τοῦτο, εἴ τι ἦν, οὐκ ἂν λεληθέναι Λακεδαιμονίους»:

Να εντοπίσετε τον εξαρτημένο υποθετικό λόγο του αποσπάσματος

(μονάδα 1), 

να τον μετατρέψετε στον ευθύ λόγο (μονάδες 2) και να

αναγνωρίσετε το είδος του

(μονάδα 1).

Μονάδες 4

Γ3.γ.

«ὅ,τι ἂν μαθόντες καὶ ἐπιτηδεύσαντες πλεονεκτοῖεν τῶν ἂλλων περί τόν πόλεμον»:

Να αναγνωρίσετε την παραπάνω δευτερεύουσα πρόταση (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος).

Μονάδες 2


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

Γ1.

Λέω όμως αυτά γι’ αυτή (την τέχνη του οπλίτη) επειδή έχω υπόψη

μου το εξής, επειδή δηλαδή εγώ νομίζω ότι αυτό, αν ήταν κάτι, δε θα είχε

διαφύγει την προσοχή των Λακεδαιμονίων τους οποίους (Λακεδαιμονίους) δεν (τους) ενδιαφέρει τίποτε άλλο στη ζωή τους παρά να ζητούν και να ασχολούνται με αυτό, τι δηλαδή αν μάθουν και (με τι) αν ασχοληθούν θα μπορούσαν να υπερέχουν από τους άλλους (Έλληνες) στον πόλεμο (σχετικά με τον πόλεμο). Αν όμως τους έχει διαφύγει την προσοχή, αλλά αυτό το ίδιο δεν έχει διαφύγει την προσοχή αυτών βέβαια των δασκάλων αυτής (της τέχνης), ότι δηλαδή εκείνοι κυρίως από τους Έλληνες ασχολούνται με τέτοια (πράγματα) και ότι κοντά σε εκείνους κάποιος θα μπορούσε να αποκτήσει πάρα πολλά χρήματα αν τιμηθεί για αυτά και από τους άλλους (Έλληνες), όπως ακριβώς βέβαια αν κάποιος τιμηθεί κοντά σε εμάς και σαν τραγικός ποιητής.

Γ2.

λεληθέναι: λήσοιεν

οὐδέν: οὐδεμιᾶς

ζητεῖν: ζητοῦ

μαθόντες: μάθῃ

τούτους: ταύτας

Ἑλλήνων: τῷ Ἕλληνι

σπουδάζουσιν: ἐσπουδάκεσαν

τοιούτοις: τοιούτῳ

τιμηθείς: τιμηθεῖσι(ν)

ἐργάζοιτο: ἐργασθῶμεν

Γ3.α.

• μαθόντες: επιρρηματική υποθετική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος («Λακεδαιμόνιοι»), ως επιρρηματικός προσδιορισμός της υπόθεσης/προϋπόθεσης

• τοὺς διδασκάλους: αντικείμενο του ρήματος «οὐ λέληθεν»

• τῶν Ἑλλήνων: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που λειτουργεί ως γενική διαιρετική στον όρο « ἐκεῖνοι»

• τραγῳδίας: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική του δημιουργού στον όρο «ποιητής».

Γ3.β.

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος:

• Υπόθεση: εἴ τι ἦν.

• Απόδοση: οἶμαι ἐγὼ τοῦτο οὐκ ἂν λεληθέναι Λακεδαιμονίους.

Μετατροπή στον ευθύ λόγο:

• Υπόθεση: εἴ τι ἦν.

• Απόδοση: οὐκ ἂν ἐλελήθει τοῦτο τοὺς Λακεδαιμονίους.

• Είδος: Υποθετικός Λόγος του Αντίθετου του Πραγματικού.

Γ3.γ.

Δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικήςάγνοιας. 
Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία «ὅ,τι», εκφέρεται με

δυνητική ευκτική «ἂν πλεονεκτοῖεν», 
δηλώνει το δυνατό ή πιθανό στο παρόν ή μέλλον 
και λειτουργεί συντακτικά ως επεξήγηση στον όρο «τοῦτο» της κύριας πρότασης.

ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία 7.3.14

(Το συγκεκριμένο θέμα περιέχεται στα προτεινόμενα θέματα του Υπουργείου Παιδείας)

Ὁ [Κῦρος] μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα οἵου ἀνδρὸς στέροιτο καὶ τὸν ἄνδρα οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο. ἡ δὲ γυνὴ τοὺς μὲν εὐνούχους ἐκέλευσεν ἀποστηναι, ἕως ἄν, ἔφη, τόνδ ̓ ἐγὼ ὀδύρωμαι ὡς βούλομαι· τῆ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν, καὶ ἐπέταξεν αὐτῆ, ἐπειδὰν ἀποθάνῃ, περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ. ἡ δὲ τροφὸς πολλὰ ἱκετεύουσα μὴ ποιεῖν τοῦτο, ἐπεὶ οὐδὲν ἥνυτε καὶ χαλεπαίνουσαν ἑώρα, ἐκάθητο κλαίουσα. ἡ δὲ ἀκινάκην πάλαι παρεσκευασμένον σπασαμένη σφάττει ἑαυτὴν καὶ ἐπιθεῖσα ἐπὶ τὰ στέρνα τοῦ ἀνδρὸς τὴν ἑαυτης κεφαλὴν ἀπέθνῃσκεν.ἡ δὲ τροφὸς ἀνωλοφύρατό τε καὶ περιεκάλυπτεν ἄμφω ὥσπερ ἡ Πάνθεια ἐπέστειλεν.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ἀκινάκην < ἀκινάκης, ὁ: μαχαίρι, ευθύ ξιφοειδές περσικό μαχαίρι με κοντή λάμα 

σπασαμένη < σπάομαι-ῶμαι = βγάζω από τη θήκη, ξιφουλκώ, τραβώ, εξάγω.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1.

Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για τις επόμενες λέξεις του κειμένου:

γυναῖκα: την κλητική ενικού

ἑαυτης: τη δοτική πληθυντικού του αρσενικού στο β πρόσωπο

ἑνί: την ίδια πτώση στο θηλυκό γένος

πάλαι: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος 

πολλά: την αιτιατική ενικού του ουδετέρου στον συγκριτικό βαθμό

εἰπών: το β́ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου

περικαλύψαι: το γ ́ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ενεργητική φωνή

παραμένειν: το απαρέμφατο του μέλλοντα

ἐπιθεῖσα: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

ἐκάθητο: το β ́ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα.

Μονάδες 10

Γ3.α.

Να αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου:

οὐκέτ’, πολλά, χαλεπαίνουσαν, τοῦ ἀνδρὸς, τὴν ἑαυτης.

(μονάδες 5)

Γ3.β.

Ι.«Οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: αφού προσδιορίσετε

το είδος και τη συντακτική λειτουργία της πρότασης, να αιτιολογήσετε

τον συντακτικό ρόλο και τον τρόπο εκφοράς

της.

(μονάδα 1)

ΙΙ.«Ὁ μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα οἵου ἀνδρὸς στέροιτο καὶ τὸν ἄνδρα οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχικές

ισοδύναμης έκφρασης. 

(μονάδα 1)

Γ3.γ.

«Σῆ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν, καὶ ἐπέταξεν αὐτῆ, ἐπειδὰν

ἀποθάνῃ, περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ»: 

να τρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

(μονάδες 3)

Μονάδες 10
-------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

 

Γ1.

Αφού βέβαια είπε αυτά (ο Κύρος) αναχώρησε, συμπονώντας και τη γυναίκα, για τον λόγο ότι έχασε έναν τέτοιο άντρα, και τον άντρα που

άφησε πίσω του τέτοια γυναίκα και δεν θα την ξανάβλεπε ποτέ πια. Η δε

γυναίκα πρόσταξε τους μεν ευνούχους να απομακρυνθούν, έως ότου,

είπε, αυτόν εδώ τον κλάψω, όσο θέλω· στην παραμάνα όμως είπε να

περιμένει και τη διέταξε, μόλις πεθάνει, να σκεπάσει και την ίδια και τον

άντρα της με ένα σεντόνι. Η δε παραμάνα την ικέτευε απεγνωσμένα να

μην το κάνει αυτό και, αφού δεν κατάφερνε να την μεταπείσει και την

έβλεπε φορτισμένη, καθόταν παράμερα κλαίγοντας. Η δε γυναίκα, αφού

έβγαλε από τη θήκη το μαχαίρι που είχε προετοιμάσει πρωτύτερα,

σφάζεται και, ακουμπώντας το κεφάλι στα στήθη του άντρα της, πέθανε. Η δε παραμάνα κλαίγοντας γοερά τους σκέπασε και τους δυο, όπως ακριβώς η Πάνθεια της είχε προστάξει.

Γ2.

γυναῖκα: ὦ γύναι

ἑαυτης: ὑμῖν αὐτοῖς

ἑνί: μιᾷ

πάλαι: παλαίτατα

πολλά: πλέον ή πλεῖν

εἰπών: εἴπατε

περικαλύψαι: περικαλύψαι ή περικαλύψειε(ν)

παραμένειν: παραμενεῖν

ἐπιθεῖσα: ἐπίθες

ἐκάθητο: καθῆσθε.

Γ3.α.

Συντακτική αναγνώριση λέξεων και φράσεων του κειμένου:

• οὐκέτ’ (= οὐκέτι): επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα «ὄψοιτο»

• πολλά: σύστοιχο αντικείμενο στη μετοχή «ἱκετεύουσα». Η μορφή σύνταξης προήλθε από ουσιαστικοποίηση του επιθετικού προσδιορισμού, μετά από παράλειψη του συστοίχου αντικειμένου και της κατάληψης της συντακτικής θέσης από τον επιθετικό προσδιορισμό που τέθηκε σε πτώση αιτιατική πληθυντικού αριθμού, ήτοι: πολλὰς ἱκεσίας ἱκετεύουσα > πολλὰ ἱκετεύουσα

• χαλεπαίνουσαν: κατηγορηματική μετοχή, εξαρτώμενη από το ρήμα«ἑώρα», συνημμένη –αναφερόμενη στο αντικείμενό του («ταύτην» ή «γυναῖκα» ή «Πάνθειαν»), στο οποίο λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός

• τοῦ ἀνδρός: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που λειτουργεί ως γενική κτητική στον όρο «τὰ στέρνα» τὴν ἑαυτης: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον όρο «κεφαλὴν».

Γ3.β.

Ι. 

Προσδιορισμός είδους και συντακτικής λειτουργίας, αιτιολόγηση

συντακτικού ρόλου και τρόπου εκφοράς της πρότασης:

«Οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: αναφορική αιτιολογική

πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην ψυχικού πάθους μετοχή «κατοικτίρων» της προσδιοριζόμενης κύριας πρότασης.

Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου «ὄψοιτο», γιατί εξαρτάται από τη μετοχή «κατοικτίρων», που εκλαμβάνεται ως μετοχή ιστορικού χρόνου, επειδή το προσδιοριζόμενο από αυτή ρήμα «ἀπῄει» βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο.

ΙΙ.

Μετατροπή των δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχικές ισοδύναμης

έκφρασης:

Ὁ μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα οἵου ἀνδρὸς

στέροιτο καὶ τὸν ἄνδρα οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: 

Ὁ μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα τοιούτου ἀνδρὸς στερομένην καὶ τὸν ἄνδρα τοιαύτην γυναῖκα καταλιπόντα οὐκέτ’ ὀψόμενον.

Γ3.γ.

Τροπή του πλαγίου λόγου σε ευθύ:

«Σῆ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν, καὶ ἐπέταξεν αὐτῆ, ἐπειδὰν ἀποθάνῃ,

περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ»: (Ὦ) τροφέ, παράμενε

καί, ἐπειδὴ ἀποθάνοιμι, περικάλυψόν μέ τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ.

ΔΩΔΕΚΑΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Πλάτωνος Μένων 100b-c

(Το συγκεκριμένο θέμα περιέχεται στα προτεινόμενα θέματα του Υπουργείου Παιδείας)

 

Ἐκ μὲν τοίνυν τούτου τοῦ λογισμοῦ, ὦ Μένων, θείᾳ μοίρᾳ ἡμῖν φαίνεται παραγιγνομένη ἡ ἀρετὴ οἷς ἂν παραγίγνηται·τὸ δὲ σαφὲς περὶ αὐτοῦ εἰσόμεθα τότε, ὅταν πρὶν ᾧτινι τρόπῳ τοῖς ἀνθρώποις παραγίγνεται ἀρετή, πρότερον ἐπιχειρήσωμεν αὐτὸ καθ ̓ αὑτὸ ζητεῖν τί ποτ ̓ ἔστιν ἀρετή. νῦν δ ̓ ἐμοὶ μὲν ὥρα ποι ἰέναι, σὺ δὲ ταὐτὰ ταῦτα ἅπερ αὐτὸς πέπεισαι πεῖθε καὶ τὸν ξένον τόνδε Ἄνυτον, ἵνα πρᾳότερος ᾖ· ὡς ἐὰν πείσῃς τοῦτον, ἔστιν ὅ τι καὶ Ἀθηναίους ὀνήσεις.

-------------------------------------------------------------------------------


ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1.

Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για τις επόμενες λέξεις

του κειμένου:

σαφές: το επίρρημα του επιθέτου

πρότερον: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος

πρᾳότερος: τη γενική πληθυντικού του αρσενικού στον θετικό βαθμό

ᾧτινι: την αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου

ἐμοί: την ίδια πτώση και τον ίδιο αριθμό στο τρίτο πρόσωπο

φαίνεται: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παθητικού β ́ αορίστου

εἰσόμεθα: το γ ́ ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού

ἰέναι: το α ́ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα

ζητεῖν: την αιτιατική του ουδετέρου της μετοχής του ενεστώτα στην ίδια

φωνή

ὀνήσεις: το β ́ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του μέσου αορίστου.

Μονάδες 10

Γ3.α.

Να αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά τις ακόλουθες λέξεις και

φράσεις του κειμένου:

παραγιγνομένη, περὶ αὐτοῦ, ἐμοὶ, ποι, ἔστιν ὅ τι.

(μονάδες 5)

Γ3.β.

Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου στην επόμενη περίοδο και να τον τρέψετε σε υποθετικό λόγο της απλής σκέψης του λέγοντος:

ὡς ἐὰν πείσῃς τοῦτον, ἔστιν ὅ τι καὶ Ἀθηναίους ὀνήσεις.

(μονάδες 2)

Γ3.γ.

Να τρέψετε τον ευθύ λόγο της επόμενης περιόδου σε πλάγιο,

εξαρτώμενο από τη φράση «Σωκράτης ἔφη»: τὸ δὲ σαφὲς περὶ αὐτοῦ εἰσόμεθα τότε, ὅταν πρὶν ᾧτινι τρόπῳ τοῖς ἀνθρώποις παραγίγνεται ἀρετή, πρότερον ἐπιχειρήσωμεν αὐτὸ καθ ̓ αὑτὸ ζητεῖν τί ποτ ̓ ἔστιν ἀρετή.

(μονάδες 3)

Μονάδες 10

---------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

 

Γ1.

Από αυτόν τον συλλογισμό λοιπόν, Μένωνα, φαίνεται πως με την

επενέργεια θεϊκής τύχης μάς έρχεται η αρετή, σε όποιους τυχόν έρχεται·

την αλήθεια όμως για αυτό θα τη μάθουμε τότε, όταν, πριν ερευνήσουμε

με ποιον τρόπο έρχεται η αρετή στους ανθρώπους, προηγουμένως

επιχειρήσουμε να εξετάσουμε το θέμα αυτό καθαυτό, τι τέλος πάντων

είναι η αρετή. Σώρα όμως είναι ώρα κάπου να πάω, αλλά εσύ σε αυτά που ο ίδιος έχεις πειστεί, στα ίδια ακριβώς προσπάθησε να πείσεις και αυτόν εδώ τον φίλο σου τον Άνυτο, για να γίνει πιο ήρεμος· γιατί, αν τον πείσεις, θα προσφέρεις κάποια ωφέλεια και στους Αθηναίους.

Γ2.

σαφές: σαφῶς

πρότερον: πρῶτον

πρᾳότερος: πραέων

ᾧτινι: ἅτινα ή ἅττα

ἐμοί: οἷ, οἱ

φαίνεται: φάνηθι

εἰσόμεθα: ᾔδει ή ᾔδειν

ἰέναι: ἴωμεν

ζητεῖν: ζητοῦν

ὀνήσεις: ὄναιο.

Γ3.α.

Συντακτική αναγνώριση λέξεων και φράσεων του κειμένου:

παραγιγνομένη: κατηγορηματική μετοχή, εξαρτώμενη από το ρήμα «φαίνεται», συνημμένη στο υποκείμενό του («ἡ ἀρετή»), στο οποίο λειτουργεί ως κατηγορούμενο.

περὶ αὐτοῦ: επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς στο ρήμα «εἰσόμεθα»

ἐμοί: δοτική προσωπική στην απρόσωπη έκφραση «ὥρα ἐστὶν» (το ρήμα «ἐστὶν» εννοείται)»

ποι: επιρρηματικός προσδιορισμός κίνησης σε τόπο στο απαρέμφατο

«ἰέναι»

ἔστιν ὅ τι: αναφορική έκφραση που λειτουργεί ως σύστοιχο έμμεσο

αντικείμενο στο ρήμα «ὀνήσεις».

Γ3.β.

ὡς ἐὰν πείσῃς τοῦτον, ἔστιν ὅ τι καὶ Ἀθηναίους ὀνήσεις:

Αναγνώριση του υποθετικού λόγου:

• Υπόθεση: ἐὰν πείσῃς τοῦτον,

• Απόδοση: ἔστιν ὅ τι καὶ Ἀθηναίους ὀνήσεις

• Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το προσδοκώμενο.

Τροπή του σε υποθετικό λόγο της απλής σκέψης του λέγοντος:

• Υπόθεση: εἰ πείσαις ή πείσειας τοῦτον

• Απόδοση: 

1. α ́. ἔστιν ὅ τι καὶ Ἀθηναίους ἂν ὀνήσαις ή ἂν ὀνήσειας.  

1. β ́. ἔστιν ὅ τι καὶ Ἀθηναίους ὀνίνης.

• α ́ περίπτωση,

η απόδοση με δυνητική ευκτική («ἂν ὀνήσαις ή ἂν ὀνήσειας») δηλώνει το πιθανό ή ενδεχόμενο.

• β ́ περίπτωση

η απόδοση με απλή οριστική («ὀνίνης») δηλώνει το βέβαιο αποτέλεσμα του υποθετικού συλλογισμού.

Γ3.γ.

Τροπή του ευθέος λόγου σε πλάγιο: 

Σωκράτης ἔφη τὸ σαφὲς περὶ αὐτοῦ εἴσεσθαι τότε, ὅτε πρὶν τίνι τρόπῳ τοῖς ἀνθρώποις παραγίγνοιτο ἀρετή, πρότερον ἐπιχειρήσαιεν (ή ἐπιχειρήσειαν) αὐτὸ καθ ̓ αὑτὸ ζητεῖν ὅ τι ποτ ̓ εἴη ἀρετή.

ΕΝΔΕΚΑΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Ἰσοκράτους Ἀρχίδαμος 50-5
(Το συγκεκριμένο θέμα περιέχεται στα προτεινόμενα θέματα του Υπουργείου Παιδείας)

̓Εγὼ δὲ πολλοὺς μὲν οἶδα διὰ τὸν πόλεμον μεγάλην εὐδαιμονίαν κτησαμένους, πολλοὺς δὲ τῆς ὑπαρχούσης ἀποστερηθέντας (διὰ τὴν εἰρήνην)·οὐδὲν γὰρ τῶν τοιούτων ἐστὶν ἀποτόμως οὔτε κακὸν οὔτ ́ ἀγαθόν, ἀλλ' ὡς ἂν χρήσηταί τις καὶ τοῖς πράγμασι καὶ τοῖς καιροῖς, οὕτως ἀνάγκη καὶ τὸ τέλος ἐκβαίνειν ἐξ αὐτῶν. Χρὴ δὲ τοὺς μὲν εὖ πράττοντας τῆς εἰρήνης ἐπιθυμεῖν· ἐν ταύτῃ γὰρ τῇ καταστάσει πλεῖστον ἄν τις χρόνον τὰ παρόντα διαφυλάξειεν· τοὺς δὲ δυστυχοῦντας τῷ πολέμῳ προσέχειν τὸν νοῦν· ἐκ γὰρ τῆς ταραχῆς καὶ τῆς καινουργίας θᾶττον ἂν μεταβολῆς τύχοιεν.

------------------------------------------------------------------------------

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 

ἀποτόμως = απόλυτα

ἡ καινουργία = ο νεωτερισμός στο πολίτευμα, οι πολιτικές μεταβολές

-------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1.

Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.

Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον

ζητούμενο τύπο:

κτησαμένους: το β́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου

ἀγαθόν: την αιτιατική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος

χρήσηται: το β́ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα

Πράγμασι: την ίδια πτώση στον ενικό αριθμό

ἐκβαίνειν: το γ ́ ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου

ταύτῃ: την αιτιατική πληθυντικού στο αρσενικό γένος

παρόντα: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος

νοῦν: τη δοτική του πληθυντικού

θᾶττον: τον θετικό βαθμό

τύχοιεν: το α ́ πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού

Μονάδες 10

Γ3.α.

Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις επόμενες λέξεις του κειμένου και να αναφέρετε του όρους τους οποίους αυτές προσδιορίζουν:

εὐδαιμονίαν, τῶν τοιούτων, τοῖς πράγμασι, ταύτῃ, τῷ πολέμῳ, ἐκ τῆς ταραχῆς

(μονάδες 6)

Γ3.β.

κτησαμένους, τοὺς πράττοντας, τὰ παρόντα, τοὺς δυστυχοῦντας:

Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών και τη συντακτική λειτουργία

τους 

(μονάδες 4).

Μονάδες 10

------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

Γ1.

Εγώ, όμως, γνωρίζω αφενός πολλούς που απέκτησαν εξαιτίας του

πολέμου μεγάλη ευτυχία, αφετέρου πολλούς που στερήθηκαν και αυτή

που είχαν (εξαιτίας της ειρήνης)· τίποτα βέβαια από αυτού του είδους τα

πράγματα δεν είναι απόλυτα ούτε κακό ούτε καλό, αλλά όπως τυχόν θα

χρησιμοποιήσει κάποιος και τις υποθέσεις και τις ευκαιρίες, τέτοια

αναγκαστικά θα είναι και η τελική τους έκβαση. Και πρέπει αυτοί που

ευτυχούν να επιθυμούν την ειρήνη· γιατί σ' αυτή την κατάσταση θα ήταν

δυνατόν να διαφυλάξει κάποιος για περισσότερο χρόνο όσα έχει· αυτοί

όμως που δυστυχούν (πρέπει) να έχουν την προσοχή τους στραμμένη

στον πόλεμο· γιατί μέσω της αναταραχής και των πολιτικών μεταβολών

ταχύτερα θα μπορούσαν να επιτύχουν (κάποια) αλλαγή.

Γ2.

κτησαμένους: κέκτησο

ἀγαθόν: ἀμείνονας ή ἀμείνους

χρήσηται: χρῷσθε

πράγμασι: πράγματι

ἐκβαίνειν: ἐξέβη

ταύτῃ: τούτους

παρόντα: παροῦσι

νοῦν: νοῖς

θᾶττον: ταχέως

τύχοιεν: ἐτυγχάνομεν

Γ3.α.

εὐδαιμονίαν: αντικείμενό της μετοχής «κτησαμένους».

τῶν τοιούτων: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο «οὐδὲν».

τοῖς πράγμασι: αντικείμενο του ρήματος «ἂν χρήσηται».

ταύτῃ: ομοιόπτωτος κατηγορηματικός προσδιορισμός στον όρο «τῇ καταστάσει».

τῷ πολέμῳ,: έμμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου «προσέχειν» .

ἐκ τῆς ταραχῆς: επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του μέσου

στο ρήμα «ἂν τύχοιεν».

Γ3.β.

• Κτησαμένους: κατηγορηματική μετοχή, εξαρτώμενη από το (γνώσης σημαντικό) ρήμα «οἶδα», συνημμένη στο αντικείμενό του «πολλοὺς», στο οποίο λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός.

• τοὺς πράττοντας: επιθετική μετοχή, λειτουργεί ως υποκείμενο του απαρεμφάτου «ἐπιθυμεῖν» (ετεροπροσωπία).

• τὰ παρόντα: επιθετική μετοχή, λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος«ἂν διαφυλάξειεν».τοὺς δυστυχοῦντας: επιθετική μετοχή, λειτουργείως υποκείμενο του απαρεμφάτου «προσέχειν» (ετεροπροσωπία).

ΔΕΚΑΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΙΕΡΩΝ 7, 3-5

Καί μοι δοκεῖ, ὦ Ἱέρων, τούτῳ διαφέρειν ἀνήρ τῶν ἂλλων ζώων, τῷ τιμῆς ὀρέγεσθαι. Ἐπι σιτίοις γε και ποτοῖς καί ὓπνοις πάντα ὁμοίως ἣδεσθαι ἔοικε τά ζῷα. Ἡ δέ φιλοτιμία οὔτ΄ ἐν τοῖς ἀλόγοις ζώοις ἐμφύεται οὒτ' ἐν ἅπασιν ἀνθρώποις. Οἷς δ' ἄν ἐμφύη τιμῆς τε καί ἐπαίνου ἒρως, οὕτοί εἰσιν ἦδη οἱ πλεῖστον μέν τῶν βοσκημάτων διαφέροντες, ἂνδρες δέ καί οὐκέτι ἂνθρωποι μόνον νομιζόμενοι. Ὣστε ἐμοί μέν εἰκότως δοκεῖτε ταῦτα πάντα ὑπομένειν, ἄ φέρετε ἐν τῇ τυρρανίδι, ἐπείπερ τιμᾶσθε διαφερόντως τῶν ἂλλων ἀνθρώπων. Καί γάρ οὐδεμία ἀνθρώπίνη ἡδονή τοῠ θείου ἐγγυτέρω δοκεῖ εἶναι ἢ ἡ περί τιμάς εὐφροσύνη.

-------------------------------------------------------

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

σιτίον= τροφή

βόσκημα= το χορτοφάγο ζώο

-------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 

1. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο 

2. ἐμφύη: Να αναγνωριστεί και να γίνει χρονική αντικατάσταση

3. Να βρείτε τους δεύτερους όρους σύγκρισης του θέματος αυτού

4. πλεῖστον, ἐγγυτέρω: Να αναγνωριστούν και να συμπληρωθούν τα παραθετικά

5. Ὣστε..... ἀνθρώπων: Να γίνει χωρισμός, χαρακτηρισμός και λεπτομερή σύνταξη των προτάσεων.

6. οὕτοί εἰσιν ἦδη οἱ πλεῖστον μέν τῶν βοσκημάτων διαφέροντες, ἂνδρες δέ καί οὐκέτι ἂνθρωποι μόνον νομιζόμενοι.  

Να υποδηλώσετε το είδος του υποθετικού λόγου, υπόθεση, απόδοση και τι υποδηλώνει.

Επιμέλεια Λιάκας Παντελής

ΕΝΑΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Γ. Αδίδακτο κείμενο

Θουκυδίδου Ἱστορίαι Α.15.1-2 (εκδ. Teubner)

(Πανελλήνιες 2015)

Τά μὲν οὖν ναυτικὰ τῶν Ἑλλήνων τοιαῦτα ἦν, τά τε παλαιὰ καὶ τὰ ὕστερον γενόμενα. ἰσχὺν δὲ περι εποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς χρημάτων τε προσόδῳ καὶ ἄλλων ἀρχῇ· ἐπιπλέοντες γὰρ τὰς νήσους κατεστρέφοντο, καὶ μάλιστα ὅσοι μὴ διαρκῆ εἶχον χώραν. κατὰ γῆν δὲ πόλεμος, ὅθεν τισὶ καὶ δύναμις παρεγένετο, οὐδεὶς ξυνέστη· πάντες δὲ ἦσαν, ὅσοι καὶ ἐγένοντο, πρὸς ὁμόρους τοὺς σφετέρους ἑκάστοις, καὶ ἐκδήμους στρατείας πολὺ ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ἐπ’ ἄλλων καταστροφῇ οὐκ ἐξῇσαν οἱ Ἕλληνες. οὐ γὰρ ξυνειστήκεσαν πρὸς τὰς μεγίστας πόλεις ὑπήκοοι, οὐδ’αὖ αὐτοὶ ἀπὸ τῆς ἴσης κοινὰς στρατείας ἐποιοῦντο[...].

-----------------------------------------------------------------

ἐξῇσαν στρατείας= έκαναν εκστρατείες

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις

παρακάτω λέξεις του κειμένου:

Ἦν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα

ἐλαχίστην: τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού

βαθμού στο ίδιο γένος

προσσχόντες: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο

υποτακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

ἐπιπλέοντες: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

κατεστρέφοντο: το τρίτο ενικό πρόσωπο προστακτικής

παρακειμένου στην ίδια φωνή

μάλιστα: τον θετικό βαθμό 

 

διαρκῆ: την κλητική ενικού του αρσενικού γένους

ἐκδήμους: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους

οὐδείς: τη γενική ενικού του θηλυκού γένους

ἐξῇσαν: το απαρέμφατο του αορίστου β ́.

Μονάδες 10

Γ3.α.

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω

τύπων:

τὰ ναυτικά, αυτοῖς, ἄλλων (το πρώτο στο κείμενο), ἐπὶ καταστροφῇ, ὑπήκοοι.

μονάδες 5

Γ3.β.

«ἰσχὺν δὲ περιεποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς»:

Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση:

«Ἅπαντες γιγνώσκουσι».

μονάδες 5

Μονάδες 10


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ1
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ 
 

Οι ναυτικές δυνάμεις των Ελλήνων, λοιπόν, ήταν τέτοιες και στα παλιά χρόνια και αργότερα. Αυτοί που έστρεψαν την προσοχή τους σε αυτές , όμως, απέκτησαν πολύ μεγάλη δύναμη με την αύξηση των προσόδων και την κυριαρχία σε άλλους. Διότι κάνοντας επιδρομές υπέτασσαν τα νησιά και κυρίως όσοι δεν είχαν αρκετή γη. Στη στεριά, όμως, κανένας πόλεμος δεν ξέσπασε, από όπου να προκύψει ισχύς για κάποιους. Όσοι πόλεμοι έγιναν, όλοι ήταν ανάμεσα σε γείτονες και οι Έλληνες δεν έκαναν εκστρατείες έξω από τη χώρα τους για την υποταγή άλλων. Διότι, δεν προσχωρούσαν ως ιπήκοοι στις πολύ μεγάλες πόλεις, ούτε πάλι οι ίδιοι έκαναν από κοινού εκστρατείες ως ισότιμοι.  

Γ2 

ἔσται

ταῖς ἐλλάτοσι (ν)

πρόσσχωμεν

ἐπιπλεῖτε

κατεστράφθω

μάλα

ὦ διαρκές

ταῖς ἐκδήμοις

οὐδεμιᾷς

εξελθεῖν

Γ3

τὰ ναυτικά: υποκείμενο στο ην, αττική σύνταξη

αυτοῖς: Αντικείμενο στη μετοχή προσσχόντες

ἄλλων: Γενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στο αρχη

ἐπὶ καταστροφῇ: Επιρρηματικός προσδιορισμός, εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (τελικό αίτιο) στο
ἐξῇσαν. 


ὑπήκοοι: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο υποκείμενο του ξυνεστείκεσαν, οι Έλληνες εννοείται.


Γ3.Β

Ἅπαντες γιγνώσκουσι ότι ἰσχὺν δὲ περιποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς, 
ειδική πρόταση

Ἅπαντες γιγνώσκουσι ἰσχὺν δὲ περιεποιήσασθαι ὅμως οὐκ ἐλαχίστην τους προσσχόντας αὐτοῖς, 

ειδικό απαρέμφατο

Ἅπαντες γιγνώσκουσι ἰσχὺν δὲ περιποιησαμένους ὅμως οὐκ ἐλαχίστην τους προσσχόντας αὐτοῖς, 
κατηγορηματική μετοχή 

 

ΟΓΔΟΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Γ. Αδίδακτο κείμενο Αἰσχίνου, Περὶ παραπρεσβείας 80 

 (Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2010)

Χρὴ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς μὲν πρέσβεις θεωρεῖν πρὸς τὸν καιρὸν καθ’ ὃν ἐπρέσβευον, τοὺς δὲ στρατηγοὺς πρὸς τὰς δυνάμεις ὧν ἡγοῦντο. καὶ γὰρ τὰς εἰκόνας ἵστατε, καὶ τὰς προεδρίας καὶ τοὺς στεφάνους καὶ τὰς ἐν πρυτανείῳ σιτήσεις δίδοτε, οὐ τοῖς τὴν εἰρήνην ἀπαγγείλασιν, ἀλλὰ τοῖς τὴν μάχην νικήσασιν. εἰ δ’ ἔσονται τῶν πολέμων αἱ μὲν εὔθυναι τῶν πρέσβεων, αἱ δὲ δωρεαὶ τῶν στρατηγῶν, ἀσπόνδους καὶ ἀκηρύκτους τοὺς πολέμους ποιήσετε˙ οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσει πρεσβεύειν.

--------------------------------------------------------------------------------------------------

αἱ εἰκόνες = τα αγάλματα

αἱ προεδρίαι = οι τιμητικές θέσεις, η πρωτοκαθεδρία

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
  

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Γ2

1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

τοὺς πρέσβεις: την αιτιατική ενικού.

θεωρεῖν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην ίδια φωνή.

ὃν: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος.

ἐπρέσβευον: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ίδια φωνή.

τὰς δυνάμεις: την κλητική ενικού.

ἵστατε: το τρίτο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στη μέση φωνή.

ἀπαγγείλασιν: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή.

νικήσασιν: τη γενική ενικού της μετοχής του ενεστώτα στο αρσενικό γένος.

ἔσονται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού.

δωρεαὶ: τη γενική πληθυντικού.

2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων:  

Ἀθηναῖοι, θεωρεῖν, πρὸς τὸν καιρόν, τοῖς ἀπαγγείλασιν, τῶν πρέσβεων, ἀκηρύκτους.

3. «οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσει πρεσβεύειν»: Να μετατρέψετε την πρόταση σε πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από το «Οὗτος ἔλεγεν».

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ1

Μετάφραση: Θα πρέπει, άνδρες Αθηναίοι, να εξετάζετε τους πρεσβευτές σε σχέση με το χρόνο που ήταν πρεσβευτές, ενώ τους στρατηγούς σε σχέση με τις δυνάμεις που διοικούσαν. Και να στήνετε αγάλματα, και να προσφέρετε τις τιμητικές θέσεις, τα στεφάνια και τις δωρεάν διατροφές στο πρυτανείο, όχι σ’ εκείνους που ανήγγειλαν την ειρήνη, αλλά σ’ εκείνους που κέρδισαν τη μάχη. Αν, όμως, η απόδοση ευθυνών για τους πολέμους ανήκει στους πρεσβευτές, ενώ οι δωρεές στους στρατηγούς, θα κάνετε τους πολέμους να μην έχουν ανακωχή και απροειδοποίητους· γιατί κανείς δεν θα θέλει να γίνεται πρεσβευτής.  


Γ2

1.

τόν πρεσβευτήν 

ἐθεωρεῖτε

αἷς

πεπρεσβευκέναι 

δύναμι 

ἱστάσθω   

ἀπαγγελοῖμεν  

νικῶντος 

ἦσθα 

δωρεῶν

2.

Ἀθηναῖοι: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρες

θεωρεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα χρη. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, λόγω ετεροπροσωπίας, εννοείται το ὑμᾶς

πρὸς τὸν καιρόν:Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο απαρέμφατο θεωρεῖν

τοῖς ἀπαγγείλασιν: Επιθετική μετοχή ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος δίδοτε

τῶν πρέσβεων: Γενική κατηγορηματική κτητική μέσω του συνδετικού ἔσονται στο αἱ εὔθυναι

ἀκηρύκτους: Κατηγορούμενο του αντικειμένου «τοὺς πολέμους» του ρήματος ποιήσετε

3.

Πλάγιος λόγος:

- Οὗτος ἔλεγεν ὅτι οὐδεὶς γὰρ ἐθελήσοι πρεσβεύειν

- Οὗτος ἔλεγεν οὐδένα γὰρ ἐθελήσειν πρεσβεύειν