ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία 7.3.14

(Το συγκεκριμένο θέμα περιέχεται στα προτεινόμενα θέματα του Υπουργείου Παιδείας)

Ὁ [Κῦρος] μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα οἵου ἀνδρὸς στέροιτο καὶ τὸν ἄνδρα οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο. ἡ δὲ γυνὴ τοὺς μὲν εὐνούχους ἐκέλευσεν ἀποστηναι, ἕως ἄν, ἔφη, τόνδ ̓ ἐγὼ ὀδύρωμαι ὡς βούλομαι· τῆ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν, καὶ ἐπέταξεν αὐτῆ, ἐπειδὰν ἀποθάνῃ, περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ. ἡ δὲ τροφὸς πολλὰ ἱκετεύουσα μὴ ποιεῖν τοῦτο, ἐπεὶ οὐδὲν ἥνυτε καὶ χαλεπαίνουσαν ἑώρα, ἐκάθητο κλαίουσα. ἡ δὲ ἀκινάκην πάλαι παρεσκευασμένον σπασαμένη σφάττει ἑαυτὴν καὶ ἐπιθεῖσα ἐπὶ τὰ στέρνα τοῦ ἀνδρὸς τὴν ἑαυτης κεφαλὴν ἀπέθνῃσκεν.ἡ δὲ τροφὸς ἀνωλοφύρατό τε καὶ περιεκάλυπτεν ἄμφω ὥσπερ ἡ Πάνθεια ἐπέστειλεν.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ἀκινάκην < ἀκινάκης, ὁ: μαχαίρι, ευθύ ξιφοειδές περσικό μαχαίρι με κοντή λάμα 

σπασαμένη < σπάομαι-ῶμαι = βγάζω από τη θήκη, ξιφουλκώ, τραβώ, εξάγω.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1.

Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για τις επόμενες λέξεις του κειμένου:

γυναῖκα: την κλητική ενικού

ἑαυτης: τη δοτική πληθυντικού του αρσενικού στο β πρόσωπο

ἑνί: την ίδια πτώση στο θηλυκό γένος

πάλαι: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος 

πολλά: την αιτιατική ενικού του ουδετέρου στον συγκριτικό βαθμό

εἰπών: το β́ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου

περικαλύψαι: το γ ́ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ενεργητική φωνή

παραμένειν: το απαρέμφατο του μέλλοντα

ἐπιθεῖσα: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

ἐκάθητο: το β ́ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα.

Μονάδες 10

Γ3.α.

Να αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά τις ακόλουθες λέξεις του κειμένου:

οὐκέτ’, πολλά, χαλεπαίνουσαν, τοῦ ἀνδρὸς, τὴν ἑαυτης.

(μονάδες 5)

Γ3.β.

Ι.«Οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: αφού προσδιορίσετε

το είδος και τη συντακτική λειτουργία της πρότασης, να αιτιολογήσετε

τον συντακτικό ρόλο και τον τρόπο εκφοράς

της.

(μονάδα 1)

ΙΙ.«Ὁ μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα οἵου ἀνδρὸς στέροιτο καὶ τὸν ἄνδρα οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχικές

ισοδύναμης έκφρασης. 

(μονάδα 1)

Γ3.γ.

«Σῆ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν, καὶ ἐπέταξεν αὐτῆ, ἐπειδὰν

ἀποθάνῃ, περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ»: 

να τρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

(μονάδες 3)

Μονάδες 10
-------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

 

Γ1.

Αφού βέβαια είπε αυτά (ο Κύρος) αναχώρησε, συμπονώντας και τη γυναίκα, για τον λόγο ότι έχασε έναν τέτοιο άντρα, και τον άντρα που

άφησε πίσω του τέτοια γυναίκα και δεν θα την ξανάβλεπε ποτέ πια. Η δε

γυναίκα πρόσταξε τους μεν ευνούχους να απομακρυνθούν, έως ότου,

είπε, αυτόν εδώ τον κλάψω, όσο θέλω· στην παραμάνα όμως είπε να

περιμένει και τη διέταξε, μόλις πεθάνει, να σκεπάσει και την ίδια και τον

άντρα της με ένα σεντόνι. Η δε παραμάνα την ικέτευε απεγνωσμένα να

μην το κάνει αυτό και, αφού δεν κατάφερνε να την μεταπείσει και την

έβλεπε φορτισμένη, καθόταν παράμερα κλαίγοντας. Η δε γυναίκα, αφού

έβγαλε από τη θήκη το μαχαίρι που είχε προετοιμάσει πρωτύτερα,

σφάζεται και, ακουμπώντας το κεφάλι στα στήθη του άντρα της, πέθανε. Η δε παραμάνα κλαίγοντας γοερά τους σκέπασε και τους δυο, όπως ακριβώς η Πάνθεια της είχε προστάξει.

Γ2.

γυναῖκα: ὦ γύναι

ἑαυτης: ὑμῖν αὐτοῖς

ἑνί: μιᾷ

πάλαι: παλαίτατα

πολλά: πλέον ή πλεῖν

εἰπών: εἴπατε

περικαλύψαι: περικαλύψαι ή περικαλύψειε(ν)

παραμένειν: παραμενεῖν

ἐπιθεῖσα: ἐπίθες

ἐκάθητο: καθῆσθε.

Γ3.α.

Συντακτική αναγνώριση λέξεων και φράσεων του κειμένου:

• οὐκέτ’ (= οὐκέτι): επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα «ὄψοιτο»

• πολλά: σύστοιχο αντικείμενο στη μετοχή «ἱκετεύουσα». Η μορφή σύνταξης προήλθε από ουσιαστικοποίηση του επιθετικού προσδιορισμού, μετά από παράλειψη του συστοίχου αντικειμένου και της κατάληψης της συντακτικής θέσης από τον επιθετικό προσδιορισμό που τέθηκε σε πτώση αιτιατική πληθυντικού αριθμού, ήτοι: πολλὰς ἱκεσίας ἱκετεύουσα > πολλὰ ἱκετεύουσα

• χαλεπαίνουσαν: κατηγορηματική μετοχή, εξαρτώμενη από το ρήμα«ἑώρα», συνημμένη –αναφερόμενη στο αντικείμενό του («ταύτην» ή «γυναῖκα» ή «Πάνθειαν»), στο οποίο λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός

• τοῦ ἀνδρός: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που λειτουργεί ως γενική κτητική στον όρο «τὰ στέρνα» τὴν ἑαυτης: ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στον όρο «κεφαλὴν».

Γ3.β.

Ι. 

Προσδιορισμός είδους και συντακτικής λειτουργίας, αιτιολόγηση

συντακτικού ρόλου και τρόπου εκφοράς της πρότασης:

«Οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: αναφορική αιτιολογική

πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην ψυχικού πάθους μετοχή «κατοικτίρων» της προσδιοριζόμενης κύριας πρότασης.

Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου «ὄψοιτο», γιατί εξαρτάται από τη μετοχή «κατοικτίρων», που εκλαμβάνεται ως μετοχή ιστορικού χρόνου, επειδή το προσδιοριζόμενο από αυτή ρήμα «ἀπῄει» βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο.

ΙΙ.

Μετατροπή των δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχικές ισοδύναμης

έκφρασης:

Ὁ μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα οἵου ἀνδρὸς

στέροιτο καὶ τὸν ἄνδρα οἵαν γυναῖκα καταλιπὼν οὐκέτ ̓ ὄψοιτο»: 

Ὁ μὲν δὴ ταῦτ ̓ εἰπὼν ἀπῄει, κατοικτίρων τήν τε γυναῖκα τοιούτου ἀνδρὸς στερομένην καὶ τὸν ἄνδρα τοιαύτην γυναῖκα καταλιπόντα οὐκέτ’ ὀψόμενον.

Γ3.γ.

Τροπή του πλαγίου λόγου σε ευθύ:

«Σῆ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν, καὶ ἐπέταξεν αὐτῆ, ἐπειδὰν ἀποθάνῃ,

περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ»: (Ὦ) τροφέ, παράμενε

καί, ἐπειδὴ ἀποθάνοιμι, περικάλυψόν μέ τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ.