ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ- ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014- Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ́ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 -ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β1,1-4)

∆ιττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ 

τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας 

δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ’ ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν

παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει

ἡμῖν ἐγγίνεται· οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω

φερόμενος οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ’ ἂν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω 

ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἂλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη.

Οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι

αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους. 

Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ

τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν ( ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις
ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα,
οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ ’ ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ 
καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν,
οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν
δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. 

Α1.

Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:

«Οὔτ’ ἄρα φύσει...τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι».

Μονάδες 10

Β1.

Ποια είναι, κατά τον Αριστοτέλη, τα είδη της αρετής; 

(μονάδες 5).

Με ποιον τρόπο κατακτάται καθεμία

(μονάδες 5) 

και ποιος έχει την κύρια ευθύνη για τη μετάδοση ή την απόκτησή τους; 

(μονάδες 5)

Μονάδες 15 

Β2. 

«τὰς δ’ ἀρετάς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον»:

Πώς οδηγείται ο Αριστοτέλης σε αυτή τη θέση

(μονάδες 5)

και πώς την τεκμηριώνει; 

(μονάδες 10).

Μονάδες 15

Β3.

Ποια είναι η τριμερής «διαίρεση» της ψυχής, κατά τον Αριστοτέλη, και πώς σχετίζεται

αυτή με τις ανθρώπινες αρετές;

Μονάδες 10

Β4.

Για καθεμία από τιςπαρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό

και ένα ομόρριζο επίθετο της νέας ελληνικής, απλό ή σύνθετο.

οὔσης, ἔσχηκε, πεφυκότων, χρησάμενοι, μανθάνομεν.

Μονάδες 10  

Γ.Αδίδακτο κείμενο’ Ισοκράτους Ἀρχίδαμος, 103-105

Οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται
γεγόνασιν, ἃς ἐν ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς,
καὶ τοῖς παθοῦσι συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας
ἔγνωσαν μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. Καὶ τί δεῖ τὰ πόρρω
λέγειν; Ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν 
Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροιμεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην
ἐπίδοσιν λαβούσας, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι 
πάλιν αὑτὰς ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων
καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην, ὅσην οὐδεὶς
πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ
ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

συνάχθομαι: συμπονώ, συμπάσχω

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις

παρακάτω λέξεις:

ὑμᾶς: την αιτιατική ενικού αριθμού στο γ ́ πρόσωπο

πόρρω: τον υπερθετικό βαθμό 

ἀγαθῶν: το επίρρημα στον θετικό βαθμό

αὑτὰς: τη γενική πληθυντικού αριθμού στο β ́ πρόσωπο στο ίδιο γένος

ἡγεμόνα: τη δοτική πληθυντικού αριθμού

οἶμαι: το γ ́ ενικό πρόσωπο του παρατατικού 

ὑπέλαβον: το απαρέμφατο του παρακειμένου στην παθητική φωνή

τοῖς παθοῦσι:τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα

ἔγνωσαν: το γ ́ ενικό πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο

καταστᾶσαν: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή.

Μονάδες 10 

Γ3α.

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων:

ὑμᾶς, συμφοράς, τοῖς παθοῦσι, τί, λαβούσας, ἡγεμόνα.

(μονάδες 6)

Γ3β.

«αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας
ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»:

Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και
με τους δύο, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν». 

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ- ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013- Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ́ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ∆ΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/ Γ1,3‐4/6/12)

Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ

τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι 

πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται,μάλιστα δὲ καὶ

τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας.

Αὕτη  δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική. 

Ἐπεὶ δ’ ἡ πόλις τῶν συγκειμένων, καθάπερ ἄλλο τι τῶν ὅλων μὲν συνεστώτων

δ’ πολλῶν μορίων, δῆλον ὅτι πρότερον ὁ πολίτης ζητητέος· ἡ γὰρ πόλις πολιτῶν

τι πλῆθός ἐστιν. Ὥστε τίνα χρὴ καλεῖν πολίτην καὶ τίς ὁ πολίτης ἐστὶ σκεπτέον.

Καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις· οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦσι πάντες

εἶναι πολίτην· ἔστι γάρ τις ὃς ἐν δημοκρατίᾳ πολίτης ὢν ἐν ὀλιγαρχίᾳ πολλάκις οὐκ

ἔστι πολίτης.

Ὁ πολίτης οὐ τῷ οἰκεῖν που πολίτης ἐστίν (καὶ γὰρ μέτοικοι καὶ δοῦλοι κοινωνοῦσι

τῆς οἰκήσεως), οὐδ’ οἱ τῶν δικαίων μετέχοντες οὕτως ὥστε καὶ δίκην ὑπέχειν καὶ δικάζεσθαι
(τοῦτο γὰρ ὑπάρχει καὶ τοῖς ἀπὸ συμβόλων κοινωνοῦσιν)·...

πολίτης δ’ ἁπλῶς οὐδενὶ τῶν ἄλλων ὁρίζεται μᾶλλον ἢ τῷ μετέχειν κρίσεως καὶ ἀρχῆς. ...

Τίς μὲν οὖν ἐστιν ὁ πολίτης, ἐκ τούτων φανερόν· ᾧ γὰρ ἐξουσία κοινωνεῖν ἀρχῆς βουλευτικῆς

καὶ κριτικῆς, πολίτην ἤδη λέγομεν εἶναι ταύτης τῆς πόλεως, πόλιν δὲ τὸ τῶν τοιούτων
πλῆθος ἱκανὸν πρὸς αὐτάρκειαν ζωῆς, ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν.

Α1.

Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:

«Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν.....οὐκ ἔστι πολίτης.».

Μονάδες 10

Β1.

Ποια είναι η δομή του συλλογισμού, με τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει την πόλη ως την

τελειότερη μορφή κοινωνίας;

Μονάδες 10

Β2.

Γιατί ο Αριστοτέλης επιδιώκει να προσδιορίσει την έννοια του πολίτη και πώς ορίζει τη σχέση

του πολίτη με την πόλη;

Μονάδες 10 

Β3.

Με βάση το κείμενο που σας δίνεται και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα,

να εξηγήσετε γιατί, κατά τον Αριστοτέλη, η πόλη είναι «κοινωνική οντότητα τέλεια»

και γιατί υπάρχει «εκ φύσεως». 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

Ο άνθρωπος είναι ζῷον πολιτικόν

Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών
είναι η πόλη, μια κοινωνική οντότητα τέλεια, που μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε
τελικά την ύψιστη αυτάρκεια· συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει τη ζωή, στην 
πραγματικότητα όμως υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Η πόλη,
επομένως, είναι κάτι που ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, όπως ακριβώς και
οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, αφού αυτή είναι το τέλος εκείνων κι αφού
αυτό που λέμε φύση ενός πράγματος δεν είναι παρά η μορφή που αυτό έχει
κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολοκλήρωσής του: αυτό δεν λέμε, πράγματι,
πως είναι τελικά η φύση του κάθε πράγματος, π.χ. του ανθρώπου, του αλόγου
ή του σπιτιού, η μορφή δηλαδή που το κάθε πράγμα έχει όταν ολοκληρωθεί η
εξελικτική του πορεία;

Αριστοτέλους Πολιτικά (Α2, 5) 

Μονάδες 10 

Β4.

Ποια είναι η σημασία της λέξης «πόλη» στα Πολιτικά του Αριστοτέλη και ποιοι είναι οι
στόχοι της; 

Μονάδες 10 

Β5.

Να βρείτε στο παραπάνω πρωτότυπο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή

ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:

ενόραση, σύσταση, κατάσχεση, σύγκλητος, κειμήλιο, σκόπιμος, άρχοντας,
άφαντος, ρητό, άφιξη. 
Μονάδες 10 

Γ.Αδίδακτο κείμενο Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Ζ 28 

Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, 

ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς

καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις

ἐφ’ ὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες

οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς

τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν,

πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε

μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι

οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ

ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------
μεγαλύνω: μεγαλοποιώ

δημοτική: δημοκρατική

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις
παρακάτω λέξεις:

τινων: την αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος

ὕβρει: την αιτιατική ενικού.

ὄντι: τη δοτική πληθυντικού στον ίδιο τύπο

μάλιστα: τον θετικό βαθμότου ιδίου τύπου

ἐπῃτιῶντο: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του
ενεστώτα στην ίδια φωνή.

ὑπολαμβάνοντες: τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του αορίστου
της παθητικής φωνής στο ίδιο γένος

ἐξελάσειαν: το γ ́ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα
στην ίδια φωνή

ἐβόων: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή

εἴη: το γ ́ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα

ἐπράχθη: το γ ́ ενικό πρόσωπο τηςπροστακτικής του παρακειμένου στην
ίδια φωνή.

Μονάδες 10

Γ3α.

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των
παρακάτω τύπων και φράσεων:

περὶ τῶν Ἑρμῶν, ὑπὸ νεωτέρων, τὰ μυστήρια,
τὸν Ἀλκιβιάδην, δήμου (το δεύτερο στο κείμενο),
αὐτοῦ
(μονάδες 6).

Γ3β.

Να γράψετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου

(μονάδες 2)

και να τον χαρακτηρίσετε ως προς το είδος του

(μονάδες 2).

Μονάδες 10

 

 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ- ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2012- Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ́ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ∆ΕΥΤΕΡΑ 28

ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

∆ιδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4)

Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην 

τοῖς ἔργοις· ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενος τῶν σωματικῶν  ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ

χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενος ἀκόλαστος, καί ὁ μὲν ὑπομένων τὰ

δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενός γε ἀνδρεῖος, ὁ δὲ λυπούμενος δειλός. 

Περὶ ἡδονὰς γὰρ καὶ λύπας ἐστὶν ἡ ἠθικὴ ἀρετή· διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ

φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. ∆ιὸ δεῖ ἦχθαί

πως εὐθὺς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷς

δεῖ· ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν. 

∆εῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλὰ καὶ ποία τις. Ῥητέον οὖν 

ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ

ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ

καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ· τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. Ὁμοίως ἡ τοῦ

ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν

ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. Εἰ δὴ τοῦτ ’ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, 

καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται

καὶ ἀφ’ ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει. Πῶς δὲ τοῦτ’ ἔσται,... ὧδ ’ ἔσται φανερόν,

ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς. 

Α1.

Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:

«Περὶ ἡδονὰς γὰρ...τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.»

Μονάδες 10 

B.

Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

Β1.

Ποια είναι η σχέση ηθικής αρετής και ηδονής-λύπης και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης

στο κείμενο που σας δίνεται;

Μονάδες 15

Β2.

Ἕξις, ἀρετή, ἔργον:

α)να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων

(μονάδες 9)

και

β) να εξηγήσετε τη μεταξύ τους σχέση με βάση το κείμενο που σας δίνεται

(μονάδες 6).

Μονάδες 15

Β3.

Ποια ήταν η σχέση του Αριστοτέλη με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία και

πώς αυτή εξηγείται;

Μονάδες 10

Β4.

Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη,

για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:

σχεδόν, αχάριστος, ασήμαντος, ενδεής, πρόφαση, διαμονή, άρτιος, τελεσίδικος, δημαγωγός, καταδρομικό.

Μονάδες 10  

Γ. Αδίδακτο κείμενο Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61

Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, ὁ μὲν 
ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ 
πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν
νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. 
ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων,
οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ 
φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ’ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε,
πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων,

ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων.

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις

παρακάτω λέξεις:

ἀγὼν: την αιτιατική πληθυντικού

ναυσίν: την κλητική ενικού

ὅπερ: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

πρώτοις: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό

σφαλέντες: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος

κρατήσωμεν: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή

ἐπιδεῖν: το απαρέμφατο του ενεστώτα ίδια φωνή

πάσχειν: τo γ ́ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα

ἔχουσιν: το α ́ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β ́ στην ίδια φωνή

μνήσθητε: το γ ́ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικήςτου ίδιου χρόνου.

Μονάδες 10 

Γ3α.

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων:

στρατιῶται, τῳ, ἀθυμεῖν, τῶν ἀνθρώπων, ταῖς ξυμφοραῖς, τῶν παραλόγων

(μονάδες 6).

Γ3β. 

« ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»:

να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους
δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «Ὁ Νικίας εἶπεν »

(μονάδες 4).

Μονάδες 10

 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ- ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2011- Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ́ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20

ΜΑÏΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

∆ιδαγμένο κείμενο Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β– D 

Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς 
ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε
τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ
οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε
καὶ δημοσίᾳ,τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις
ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.

Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι
πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι 
ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖςὃ νῦν ἐπιτρέπεται.

Τὸ ποῖον δή;

Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους 
τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι 
εἴτε σπουδαιότεραι. Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, 
δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον; 

Α1.

Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:

«Τί δέ; ...ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.»

Μονάδες 10

B.

Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:

Β1.

Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων–φράσεων του κειμένου:

ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9).

Μονάδες 15

Β2.

Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι

να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί.

Μονάδες 15

Β3.

Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη ∆ημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων;

Μονάδες 10

Β4.

Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:

απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος

Μονάδες 10 

Γ. Αδίδακτο κείμενο Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12  

Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός

τινος. Φίλιππος δ’ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι

εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δ’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος 

τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα

δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ 

οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε

φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον 

ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.

-----------

ὁ ἀνάριστος: ο νηστικός

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. 

Μονάδες 20 

Γ2.Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά

από τις παρακάτω λέξεις:

κρείττονος: την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος

ὅτι: τη γενική ενικού του ίδιου γένους 

ἔφη: το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα

πάντα: τη δοτική πληθυντικού στo ίδιο γένος

φέρειν: το απαρέμφατο αορίστου β ́ στην ίδια φωνή

ταῦτα: την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους

ἄνδρες: την κλητική του ενικού

αἰσχρόν: τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος

εἰσίτω: το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο

δόξειε: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου

Μονάδες 10 

Γ3α.

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: 
αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ

(μονάδες 6)

Γ3β.

«εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»:

Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος
λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι».(μονάδες 4)

Μονάδες 10