Οι 8 τύποι των ανθρώπινων χαρακτήρων (Καρλ Γιουνγκ)

 


«Ο άνθρωπος χρειάζεται τις δυσκολίες για την υγεία του.»
«Με την αυτοθυσία κερδίζουμε τον εαυτό μας, το Εγώ μας γιατί μόνο αυτό που δίνουμε το έχουμε.»
«Η εξατομίκευση δεν αποκλείει, αλλά περικλείει τον κόσμο.»
C. JUNG

Η γνώση μιας κατάστασης ή γεγονότος σε βοηθά στον χειρισμό της, αν υπάρχει και η απαραίτητη δύναμη τότε η κατάσταση και το γεγονός ελέγχεται.

Όταν κάποιος τολμά να αναλάβει την δύναμη ή μάλλον την ευθύνη για να οδηγήσει ανθρώπους και τον ίδιο του τον εαυτό, τότε νοιώθει να μεγαλώνει μέσα του η δίψα της γνώσης και ειδικά εκείνης που αφορά τον ανθρώπινο ψυχισμό.

- Η ανάλυση και ταξινόμηση των ανθρώπινων χαρακτήρων μαζί με τις αιτίες, αποτελέσματα και σχέσεις που τους διέπουν είναι ένα από τα καλύτερα εργαλεία αποδοχής και κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των δικών μας προκαταλήψεων. Όταν ειδικά η ταξινόμηση αυτή έχει γίνει από τον Γιούνγκ, τον περισσότερο «ολιστικό» από όλους τους ψυχίατρους-ψυχολόγους, τότε το εργαλείο αυτό έχει ακόμη μεγαλύτερη αξία.

- Επίσης θα προσπαθήσουμε να συμπεριλάβουμε την ταξινόμηση αυτή που κάνει ο Γιούνγκ στο ολιστικό εκείνο ΜΑΝΤΑΛΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ που κρύβει μέσα του και εναρμονίζει τόσες εσωτερικές γνώσεις για την ψυχολογία και την εξέλιξη.

Ο ΨΥΧΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Κατά τον Γιούνγκ, ο ανθρώπινος ψυχολογικός κόσμος μοιάζει σαν σφαίρα που συνήθως φωτίζει μόνο κάποιο ή κάποια τμήματά της. Το κέντρο είναι ο Εαυτός, ο Μεγάλος άνθρωπος. Το μέρος όπου είναι φωτισμένο αποτελεί το Εγώ. Το Εγώ ή μάλλον τα διάφορα εγώ τα συνειδητοποιούμε ανάλογα με το φώτισμα. Η ανθρώπινη ολοκλήρωση και ευτυχία βρίσκεται στο φώτισμα ολόκληρης της σφαίρας και κατά συνέπεια στην ταύτισή μας με τον Μεγάλο άνθρωπο, το Κέντρο (ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ). Το επόμενο βήμα είναι η επικοινωνία και η ταύτιση της σφαίρας μέσα στην ομαδική σφαίρα του ανθρώπινου είδους (συλλογικό ασυνείδητο).

Το Εγώ που συνειδητοποιούμε ορίζει ταυτόχρονα το ασυνείδητο σαν την υπόλοιπη σφαίρα, αλλά κυρίως στην αντιδιαμετρική επιφάνεια της σφαίρας.
Ταυτόχρονα το Εγώ βοηθείται ή εμποδίζεται από τα διπλανά μέρη, έτσι ώστε δεν υπάρχει ποτέ στασιμότητα αλλά «τρισδιάστατη» κίνηση και προσπάθεια δυναμική σφαιρικότητας. Όταν όμως ο τρόπος ζωής επιβάλλει στατικότητα, τότε δημιουργούνται οι νευρώσεις και τα συμπλέγματα, οι αρρώστιες με καθαρή ψυχολογική αιτία και όχι οργανική.
Το libido, οι λειτουργίες της συνείδησης και οι δύο γενικές τάσεις
Το libido (όρος που δανείστηκε από τον Φρόιντ) δηλώνει την ολική αδιαφοροποίητο ψυχική ενέργεια. Αποτελείται από την αίσθηση (Empfinden), την «ενόραση» (Intuieren), την νοημοσύνη (Denken) και το συναίσθημα (Fuhlen). Εκδηλώνεται σύμφωνα με τις αρχές διατήρησης της ενέργειας και της εντροπίας.
Έτσι έχουμε τέσσερεις βασικές λειτουργίες του συνειδητού.

α. Νοητική (Denklfunktion): καθορίζεται ο βιοτικός προσανατολισμός. Τακτοποιούνται τα ψυχικά με κανόνες λογικής.
β. Συναισθηματική (Fuhlfunktion): αντίθετα με την προηγούμενη αλλά σε σχέση με αυτήν.
γ. Αισθητική (Empfindungsfunktion): αντιλαμβάνεται τον κόσμο των αισθητών αντικειμένων με την βοήθεια των αισθητηρίων οργάνων.
δ. Ενορατική (Intuitionfunktion): Λειτουργεί «αντίθετα» με την προηγούμενη.

Αντιρρόπηση ή αναπλήρωση λειτουργίας ή τάσης

Σύμφωνα και με τον Ηράκλειτο, «η παλίντροπος αρμονίη οκώσπερ(;) τόξον και λύρης», ο Γιούνγκ μιλά με την αρχή της αντιρρόπησης ή αναπλήρωσης (Kompensation). Αντίρροπα συμπεριφέρονται η νόηση με το συναίσθημα και η αίσθηση με την ενόραση. Επίσης η εξωστρέφεια με την ενδοστρέφεια, το συνειδητόν με το ασυνείδητο ή ακόμη και ο ύπνος με την εγρήγορση. Ουσιαστικά ο άνθρωπος είναι ψυχολογικά υγιής και ευτυχής όταν φροντίζει να μην γείρει επικίνδυνα ο ζυγός προς την μία λειτουργία ή τάση. Όταν ο τρόπος ζωής μας μας οδηγεί σε ακρότητες, τότε στο ασυνείδητο προβάλλει συνεχώς την αντίθετη στάση, προσπαθώντας να αναπληρώσει και να ισορροπήσει την ψυχοσωματική έκφραση του ανθρώπου. Αν ο άνθρωπος συνεχίζει τα ίδια καταπιέζοντας το ασυνείδητο, τότε καταντά υστερικός και νευρωτικός. (Μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε γιατί σήμερα όλη σχεδόν η ανθρωπότητα πάσχει από νευρώσεις ή υστερίες μετά από τρεις σχεδόν αιώνες υλισμού και άκρατου ορθολογισμού.)

Αν προσέχουμε το σύμβολο Πακουά, θα δούμε ότι τα αντίθετα είναι «αντιρροπητικά», αλλά ταυτόχρονα το ένα περιέχει μέσα του τον σπόρο του άλλου.

Το ασυνείδητο και οι σχέσεις του με το συνειδητό

Το ασυνείδητο (dasUnbervusste) είναι η περιοχή των μη συνειδητών περιεχομένων και διεργασιών. Ο όρος ασυνείδητο είναι και αυτός του Φρόυντ (ο Γιούνγκ ήταν απ? τους καλύτερους μαθητές του Φρόυντ, αν όχι ο καλύτερος, άσχετα αν κατόπιν διαφώνησε με τον δάσκαλό του) αλλά ο Γιούνγκ τον συμπληρώνει και τον επεκτείνει. Διακρίνει το «προσωπικό» (daspersonlicheunbervusste) και το «υπερπροσωπικό ή συλλογικό ή ομαδικό» (daskollektiveunberrusste).

Στο προσωπικό περιλαμβάνονται παραστάσεις, βιώματα, εμπειρίες, επιθυμίες, απωθημένα κ.λπ. από την ζωή του προσώπου, ενώ στο ομαδικό ασυνείδητο υπάρχουν οι εμπειρίες της χιλιόχρονης ζωής της ανθρωπότητας, μεταδίδονται δε ως «αρχέτυπο». Εδώ ο Γιούνγκ εισάγει τον όρο «αρχέτυπο», εννοώντας αρχέγονες εικόνες, παραστάσεις, διαθέσεις, σύμβολα και γενικότερα όλα όσα περιλαμβάνουν οι μυθολογίες των λαών. Τα βλέπουμε τόσο στα όνειρα, όσο και στην τέχνη, τα παραμύθια, το φολκλόρ. Τα πιο συνηθισμένα είναι τα «μαντάλλα», ο «ουροβόρος όφις», η «μητέρα», ο «πατέρας», ο «σοφός», ο «μάγος γιατρός». Εμφανίζονται μέσα από οριακές καταστάσεις. Ρυθμίζουν νοοτροπίες λαών, φυλών και εθνών, καθώς και την ψυχοσύνθεσή τους. Ακόμη υπάρχουν και αρχέτυποι (που ρυθμίζουν προσωπικές συμπεριφορές) σαν συμπυκνωμένα ιδανικά παραδείγματα. Αυτά συνήθως είναι ο ιππότης (animus), η Ντάμα (anima), το προσωπείο (persona), ο «αρχέτυπος σοφός» κ.α.

Γενικά τα φαινόμενα του ασυνείδητου έχουν λογική και σκοπό. Εκδηλώνονται πιο εύκολα στα όνειρα (αλλά και σε κινήσεις ή στάσεις). Είναι μια έξτρα συνείδηση που όταν την ανακαλέσεις γίνεται νορμάλ. Πολλές φορές περιέχει ανάγκες, παρορμήσεις, επιθυμίες, παραλογισμούς, συμπεράσματα, λησμονιά, παρελθοντικά αλλά και μελλοντικά γεγονότα, ακόμη έμπνευση, ευφυΐα, δημιουργία.

Να σημειώσουμε ότι, ευτυχία κατά Γιούνγκ σημαίνει τουλάχιστον μια δυναμική ισορροπία μεταξύ των αντιρροπητικών λειτουργιών και τάσεων της συνείδησης. Όμως, προχωράμε προς την αυτογνωσία καθώς γίνεται σύνθεση των αντιθέτων αυτών πόλων και επί πλέον ενοποίηση και συνεργασία συνειδητού και ασυνειδήτου, ύπνου και ξύπνιου, ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΟΥ. Τότε αυτόματα ασκούμε επιρροή προς το περιβάλλον και φθάνουμε στο αποτέλεσμα που οι πρόγονοι έλεγαν «ΜΑΝΑ»: «είναι μια ακούσια επιρροή πάνω στο ασυνείδητο των άλλων, ένα είδος ασυναίσθητου γοήτρου και η επίδρασή της διαρκεί μόνο για όσο χρονικό διάστημα δεν διαταράσσεται από συνειδητή πρόθεση».

Η λέξη αυτή ΜΑΝΑ ή ΜΑΝΙΤΟΥ ή ΟΡΕΝΤΑ (να σημειώσουμε την άμεση σχέση με την ελληνική λέξη ΜΑΝΙΑ και τα τέσσερα είδη της κατά Πλάτωνα), έχει ακόμη μια σημασία, είναι μια μαγική και θεία δύναμη που κατά τις παραδόσεις εκφράζεται μέσα από πρόσωπα φυλάρχων, βασιλέων, μάγων κ.λπ. ή μέσα από ζώα (όφις, αετός, λέων, λύκος), πράγματα (τοτέμ, όπλα, εικόνες, φυλακτά) και διοχετεύεται στους πιστούς προς βοήθεια ή και προς καταστροφή. Γενικά όποιος «γεμίζει» από «ΜΑΝΑ» ακτινοβολεί γοητεία, δύναμη, θαυμασμό και φόβο. Κάποιες φορές το ΜΑΝΑ κυριεύει το εγώ και τότε το συνειδητό γίνεται «προσωπικότης-μάνα», κύρια συνιστώσα του ομαδικού ασυνείδητου, ο αρχετυπικός δυνατός άνδρας, ο ήρωας, ο αρχηγός, μάγος θεραπευτής, άγιος κ.λπ. Είναι μια ανδρική ομαδική μορφή που κυριεύει την συνειδητή προσωπικότητα.

Τέλος, για να ολοκληρώσουμε αυτή την περιληπτική αναφορά μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου να πούμε για το «σύμπλεγμα» που εμφανίζεται στα άτομα με ισχυρά φορτισμένα συναισθηματικά απωθημένα. Τα απωθημένα αυτά μπορούν να αποκτήσουν τέτοια δύναμη, που να γίνουν ένα δεύτερο και μάλιστα ανταγωνιστικό Εγώ (έντονες φοβίες και παρανοϊκές ιδέες).

Οι οκτώ ανθρώπινοι χαρακτήρες

Οι συνδυασμοί των τεσσάρων λειτουργιών της συνείδησης μαζί με τις δύο τάσεις, κάνουν τον Γιούνγκ να διακρίνει οκτώ βασικούς ψυχολογικούς τύπους:
α. Τον εξωστρεφή 1 διανοητικό, 2 συναισθηματικό 3 κατα αίσθηση 4 ενορατικό ή διαισθητικό
β. Τον εσωστρεφή 5 διανοητικό 6 συναισθηματικό, 7 κατα αίσθηση 8 ενορατικό.

Α. Ο ΕΞΩΣΤΡΕΦΗΣ

Γενική τάση της συνείδησης
Βασική τάση αποτελεί η σχέση με τον έξω κόσμο τα αντικείμενα και την προσαρμογή σε αυτά, ανεξαρτήτως ηθικής αξιολόγησης. Το περιβάλλον τον απορροφά. Τον απασχολεί τι θα πει ο κόσμος, τι ζητάει η κοινωνία και πώς θα συμμορφωθεί με αυτά. Επιτυγχάνει έτσι μεγάλη προσαρμοστικότητα ακόμη και σε κοινωνιοπολιτικές συνθήκες που ρέουν και τα καταφέρνει στη διπλωματία, εμπόριο κ.λπ.

Όταν ξεπεράσει τα κάποια όρια, χάνει την σύνδεση με τον εαυτό του και κινδυνεύει από νευρώσεις και υστερίες. Τον απασχολεί πάνω από όλα να προκαλεί το ενδιαφέρον των άλλων. Είναι μεγάλος κουτσομπόλης σε αλήθειες και ψέματα.

Η τάση του ασυνείδητου

Όσο περισσότερο ασχολείται με τα εξωτερικά, τόσο ο ψυχισμός του στρέφεται προς τα μέσα, σε υποκειμενικές αξιώσεις και ανάγκες. Εφόσον καταπιέζονται τα εσωτερικά προσωπικά στοιχεία συνεχώς, το ασυνείδητο προβάλλει στο προσκήνιο της συνείδησης πόθους και ελπίδες, προοπτικές ζωής, συναισθήματα, προσωπικές αρχές κ.α. που ζητούν έντονα την τροφοδοσία τους.

1. Ο εξωστρεφής διανοητικός
Εκτός την εξωστρέφεια χρησιμοποιεί την διανόηση σε εξωτερικά πράγματα, γεγονότα, ακόμη και σε αφηρημένες ιδέες. Ακολουθεί με ακρίβεια και αντικειμενικά τα γεγονότα και τις καταστάσεις. Θέλει να συλλέγει εμπειρικό υλικό κι ας μη μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Το συναίσθημά του ατροφεί. Αυτό μπορεί να τον κάνει νευρωτικό. Είναι ο κατά εξοχήν τύπος άνδρα του δυτικού πολιτισμού.

2. Ο εξωστρεφής συναισθηματικός τύπος
Συνηθίζεται στις γυναίκες. Βλέπει, βιώνει και εκτιμά τα πράγματα με συναισθηματικό τρόπο. Δύσκολα πείθει εφόσον τείνει να συμπεράνει μέσα από συναισθηματικές προβολές. Όταν η ατροφία της διανόησης γίνει υπερβολική, έχουμε υστερικά συμπτώματα και νηπιακή συμπεριφορά.

3. Ο εξωστρεφής κατά αίσθηση τύπος
Λέγεται και αντιληπτικός τύπος. Προέχουν οι αισθήσεις του. Δίνεται αλλά και δένεται με αυτές στα εξωτερικά αντικείμενα, χωρίς να νοιάζεται για λογικές επεξεργασίας και συναισθηματικές εμβαθύνσεις. Επιδιώκει την απόλαυση και καλοπέραση, είναι εύθυμος και αξιαγάπητος, εύπιστος. Μπορεί να καταντήσει ακόλαστος, ζηλιάρης και καχύποπτος. Η ενόραση είναι ελάχιστα ανεπτυγμένη σε αυτόν.

4. Ο εξωστρεφής ενορατικός τύπος
Συναντάται περισσότερο στις γυναίκες. Αντιλαμβάνεται τα πράγματα «ασυνείδητα» και πολλές φορές χωρίς λογική. Με κανένα ή ελάχιστα στοιχεία προβλέπει πρόσωπα και καταστάσεις μελλοντικώς. Έχει σιγουριά για το μέλλον. Συλλαμβάνει νέες ιδέες. Είναι δημιουργικός και προωθεί τα πράγματα. Περιφρονώντας τα της αίσθησης πράγματα εκτρέπεται σε δογματισμούς και αβάσιμες μελλοντολογίες. Εγκαταλείπει μισοτελειωμένα τα πράγματα για να ασχοληθεί με άλλα.

Β. Ο ΕΣΩΣΤΡΕΦΗΣ ΤΥΠΟΣ

Γενική τάση της συνείδησης
Έχει δικές του αρχές και αντιλήψεις με τις οποίες βλέπει, βιώνει και κρίνει την πραγματικότητα. Η υποκειμενική του διάθεση προσδιορίζει τις αντιλήψεις του. Δεν τον νοιάζει να προσαρμοστεί στο περιβάλλον, αλλά απαιτεί αυτό από το περιβάλλον. Αν και οι θεωρίες του δεν συμφωνούν με την πραγματικότητα, τότε τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα. Καταλαβαίνουμε έτσι την ιδιορρυθμία, αντικοινωνικότητα, εγωισμούς και φιλαυτία του εσωστρεφή.

Η τάση του ασυνείδητου

Περιφρονώντας την πραγματικότητα ενισχύεται ασυνείδητα η επιρροή των αντικειμένων πάνω του, μέχρι βαθμού επικίνδυνου. Έτσι ένας φανατικός αγώνας για ελευθερία του πνεύματος μπορεί να γίνει ασυνείδητη έξαρση από οικονομικούς και υλικούς παράγοντες. Η ανεξαρτησία της δικής του γνώμης κινδυνεύει να γίνει αγχώδης υποταγή στην κοινή γνώμη. Η ηθική υπεροχή σε εξευτελισμό της προσωπικότητας. Τέλος η υπερβολική εσωστρέφεια καταλήγει σε νεύρωση που χαρακτηρίζεται από αποφασιστικότητα, έμμονες ιδέες, ισχυρή ευσυγκινησία, χρόνια υπερκόπωση.

1. Ο εσωστρεφής διανοητικός τύπος

Το εξωτερικό περιβάλλον είναι απλώς η αφετηρία του. Πρώτο το μέλημα να αναγάγει το περιβάλλον στις δικές του υποκειμενικές αρχές και ιδέες μέσα από ισχυρούς εσωτερικούς παράγοντες. Είναι επιφυλακτικός ή ακόμη και αρνητικός στα αντικείμενα. Εμβαθύνει χωρίς να επεκτείνει στις εντυπώσεις και εμπειρίες. Οι κρίσεις του φαίνονται συνήθως απότομες, ψυχρές και αυθαίρετες. Προσπαθεί να επιβάλει τα δικά του διανοήματα και πολλές φορές συγχέεται σε ένα κόσμο από παρανοήσεις. Συχνά ντύνεται και συμπεριφέρεται αδέξια. Στο επάγγελμά του αρχικά διαθέτει δυσμενώς τους συναδέλφους και προϊστάμενους, αλλά η καλύτερη γνωριμία μαζί του πολλές ικανότητες και απόθεμα καλοσύνης. Δεν έχει ανεπτυγμένο το συναίσθημα, για αυτό στις συμπεριφορές και σχέσεις του δείχνει αδεξιότητα και παιδική αφέλεια.

2. Ο εσωστρεφής συναισθηματικός τύπος
Το ανεπτυγμένο του συναίσθημα γεννάει μέσα του συναισθηματική ένταση. Επειδή η ροπή δεν εκδηλώνει προς τα έξω τον συναισθηματικό του κόσμο, τον κρύβει από τους άλλους. Έτσι παρουσιάζεται σιωπηλός και δυσκολονόητος ή αντίθετα εκρήγνυται σε συναισθηματικές κρίσεις. Κάθε λανθάνουσα αρχετυπική εικόνα του είναι γεμάτη συναισθηματικούς τόνους. Τα εγωιστικά συναισθήματα που τον κατέχουν φανερώνουν αυταρέσκεια και θέλει να έχει την αποκλειστικότητα στο ενδιαφέρον των άλλων. Η κατάσταση της έκτασης του είναι πολύ γνώριμη. Βιώνει τις παραστάσεις με συναισθηματική ένταση, αντίθετα προς τον εσωστρεφή διανοητικό που τις βιώνει σε βάθος. Θέλει να υπερέχει και να άρχει σε αντικείμενα, περιβάλλον και ανθρώπους. Έτσι συχνά εξελίσσεται σε φιλόδοξο, αρχομανή ή ακόμη τυραννικό. Παθολογική έκφραση των χαρακτηριστικών αυτών δημιουργούν νευρασθένεια και ψυχοπάθεια.

3. Ο εσωστρεφής αντιληπτικός (κατά αίσθηση) τύπος
Η ψυχική του διάθεση παρεμβαίνει έντονα στην πορεία που διανύει ο εξωτερικός ερεθισμός μέχρι να γίνει συναίσθηση και συναίσθημα. Έτσι το τελικό αίσθημα-αντίληψη είναι αυστηρά υποκειμενικά εφόσον ο εξωτερικός ερεθισμός χρωματίζεται έντονα από τις προδιαθέσεις, τις βαθύτερες παραστάσεις του και τις αρχετυπικές του εικόνες που λανθάνουν στο ασυνείδητο. Φαίνεται ήρεμος και αδιάφορος. Πραγματικά όμως είναι μαγεμένος από βαθιές εντυπώσεις του. Έχει συνήθως ανεπτυγμένο και συναίσθημα και διανόηση, οπότε δυσκολεύεται να εκφραστεί και να τον κατανοήσουν ή ακόμη να κατανοήσει ο ίδιος τον εαυτό του. Λύπη τον κυριεύει όταν ο εξωτερικός κόσμος αποκαλύπτεται διαφορετικός από τις δικές του αντικειμενικές εκτιμήσεις. Όταν αυτό επεκταθεί υπερβολικά γεννιούνται έμμονες ιδέες που οδηγούν σε ψυχασθένεια.

4. Ο εσωστρεφής ενορατικός τύπος
Συλλαμβάνει την αλήθεια πίσω από εικόνες και αντικείμενα με μεγάλη σαφήνεια. Έρχεται εύκολα σε επαφή και σύλληψη με αρχετυπικές εικόνες. Βλέπει βαθιά στις ψυχές και προλέγει συχνά τα μέλλοντα. Απεχθάνεται την πραγματικότητα όπως έχει και την αποφεύγει. Φαίνεται να είναι απών, το βλέμμα του προσηλωμένο σε κάτι μελλοντικό και άσχετο με τον αισθητό κόσμο. Υπερβολική ένταση των χαρακτηριστικών αυτών κυριεύουν την συνείδηση με ενορατικές εσωτερικές εικόνες, έμμονα αισθήματα και οδηγούν σε νεύρωση (υποχονδρία), έμμονες δεσμεύσεις, προσκόλληση σε ορισμένα γεγονότα ή πράγματα, υπερευαισθησία των αισθητηρίων κ.λπ.

Επίλογος
Ο άνθρωπος γεννιέται με κάποια τάση προς ένα των οκτώ ανθρώπινων τύπων κατά Γιούνγκ ή με κάποιους συνδυασμούς των τάσεων αυτών. Η τάση αυτή είναι το εργαλείο της ψυχικής ζωής του ατόμου, αλλά ταυτόχρονα και το μέσο καταστροφής του αν το χρησιμοποιήσει μονομερώς. Για αυτό πάντα χρειάζεται το συμπλήρωμα αυτής της τάσης με την αντιρροπική και συμπληρωματική της ώστε το άτομο να είναι ισορροπημένο και υγιές. Βέβαια στην εποχή του Γιούνγκ και σήμερα πολύ περισσότερο βλέπουμε τον κόσμο γεμάτο νευρώσεις και ψυχασθένειες, λόγω του μονομερούς τρόπου ζωής. Ο ίδιος ο πολιτισμός καταστρέφεται από τις νευρώσεις, την ψυχασθένεια και την τρέλα του. Εμείς εκπλησσόμαστε για το «ολιστικό» και «δυναμικά αλληλοεπηρεαζόμενο» περιβάλλον που μας φανερώνει ο Γιούνγκ μέσα στην ανθρώπινη ψυχή, αλλά και στις σχέσεις της με τον κόσμο και την φύση.

Το μόνο που μπορούμε να πούμε για τον μεγάλο αυτό σοφό της αρχής του αιώνα μας (μάλλον του μεγαλύτερου μέρους του εφόσον πριν το 1900 και μέχρι το 1961 που πέθανε εργάστηκε εντατικά κι ακούραστα) είναι πως ΗΡΘΕ ΠΡΟΩΡΑ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ. Θα τελειώσουμε την εργασία αυτή με λίγα λόγια του καθηγητή Ε. Bohler για τον άνθρωπο Γιούνγκ: «Με την τεράστια έκταση του έργου της ζωής του και την προσωπική επίδραση που πήγασε από τον Γιούνγκ σαν άνθρωπο και σαν ερευνητή, μόλις που μπορεί να υπολογίσει ο αμύητος τι σημαίνει αυτό, δηλαδή ότι, μπροστά στο πλήθος των ιδεών που τον κατέκλυσαν, διαφύλαξε το επιστημονικό του ήθος, ότι παρέμεινε ο ανεξάρτητος, ο νηφάλιος, ότι διαφύλαξε την αλήθεια σαν κάτι αιωρούμενο και όχι τελειωμένο, σαν κάτι δυναμικό, πανάρχαιο και αιώνια νέο. Σε αυτά ακριβώς βρίσκεται η μοναδικότητα της προσωπικότητάς του στην εποχή της φτηνής προπαγάνδας και της απλής σκέψης του συστήματος.»

ΠΗΓΗ

enallaktikidrasi.com

Γιατί οφείλουμε να διδάσκουμε τα Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά μας

Ι.Θ. Κακριδής

Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα; Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που μας υποχρεώνουν να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να επικοινωνήσουν όσο γίνεται περισσότερο με τον αρχαίο κόσμο.

Πρώτα απ’ όλα, γιατί είμαστε κι εμείς Έλληνες. Από τον καιρό του Ομήρου ως σήμερα έχουν περάσει κάπου δυο χιλιάδες εφτακόσια χρόνια. Στους αιώνες που κύλησαν οι Έλληνες βρεθήκαμε συχνά στο απόγειο τηςδόξας, άλλοτε πάλι στα χείλια μιας καταστροφής ανεπανόρθωτης∙ νικήσαμε και νικηθήκαμε αμέτρητες φορές∙ δοκιμάσαμε επιδρομές και σκλαβιές∙ αλλάξαμε θρησκεία∙ στους τελευταίους αιώνες η τεχνική επιστήμη μετασχημάτισε βασικά τη μορφή της ζωής μας∙ και όμως κρατηθήκαμε Έλληνες, με την ίδια γλώσσα‐φυσικά εξελιγμένη‐, με τα ίδια ιδανικά, τον ίδιο σε πολλά χαραχτήρα και με ένα πλήθος στοιχεία του πολιτισμού κληρονομημένα από τα προχριστιανικά χρόνια.

Στον πνευματικό τομέα κανένας λαός δεν μπορεί να προκόψει, αν αγνοεί την ιστορία του, γιατί άγνοια της ιστορίας θα πει άγνοια του ίδιου του ίδιου του εαυτού του. Είμαι Έλληνας, συνειδητός Έλληνας, αυτό θα πει, έχω αφομοιώσει μέσα μου την πνευματική ιστορία των Ελλήνων από τα μυκηναϊκά χρόνια ως σήμερα. 

Ο δεύτερος λόγος που μας επιβάλλει να γνωρίσουμε την αρχαία πνευματική Ελλάδα είναι ότι είμαστε κι εμείς Ευρωπαίοι. Ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται στον αρχαίο Ελληνικό, με συνδετικό κρίκο τον ρωμαϊκό. Με τους άλλους Ευρωπαίους μας δένει βέβαια και ο Χριστιανισμός, όσο και να μας χωρίζουν ορισμένα δόγματα. Μα και ο Χριστιανισμός έπρεπε να δουλευτεί πρώτα με την Ελληνική σκέψη, για να μπορέσει ν’ απλώσει έπειτα στον ευρωπαϊκό χώρο. Η ρίζα του πολιτισμού των Ευρωπαίων όλων είναι ο αρχαίος ελληνικός στοχασμός και η τέχνη, γι’ αυτό δεν μπορεί να τα αγνοεί κανείς, αν θέλει να αισθάνεται πως πνευματικά ανήκει στην Ευρώπη.
Μα ο κυριότερος λόγος που δεν επιτρέπεται οι νέοι μας ν’ αγνοούν την αρχαίαν Ελλάδα είναι άλλος: στην Ελλάδα για πρώτη φορά στα χρονικά του κόσμου ανακαλύφτηκε ο άνθρωπος ως αξία αυτόνομη, ο άνθρωπος που θέλει να κρατιέται ελεύθερος από κάθε λογής σκλαβιά, και υλική και πνευματική. Μέσα στους λαούς που περιβάλλουν τον ελληνικό χώρο στα παλιά εκείνα χρόνια υπάρχουν πολλοί με μεγάλο πολιτισμό, πάνω απ’ όλους οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες. Οι λαοί όμως αυτοί ούτε γνωρίζουν ούτε θέλουν τον ελεύθερο άνθρωπο. Το απολυταρχικό τους σύστημα επιβάλλει στα άτομα να σκύβουν αδιαμαρτύρητα το κεφάλι μπροστά στο βασιλέα και στους θρησκευτικούς αρχηγούς. 

Η ελεύθερη πράξη και η ελεύθερη σκέψη είναι άγνωστα στον εξωελληνικό κόσμο. Και οι Έλληνες; Πρώτοι αυτοί, σπρωγμένοι από μια δύναμη που βγαίνει από μέσα τους και μόνο, την δεσποτεία θα την μεταλλάξουν σε δημοκρατία, και από την άβουλη, ανεύθυνη μάζα του λαού θα πλάσουν μια κοινωνία από πολίτες ελεύθερους, που καθένας τους να νιώθει τον εαυτό του υπεύθυνο και για τη δική του και για των άλλων την προκοπή. Ο στοχασμός είναι κι αυτός ελεύθερος για τα πιο τολμηρά πετάματα του νου και της φαντασίας.

Ο Έλληνας είναι ο πρώτος, που ενώ ξέρει πως δεν μπορεί ατιμώρητα να ξεπεράσει τα σύνορα του ανθρώπου και να γίνει θεός, όμως κατέχεται από μια βαθιά αισιοδοξία για τις ανθρώπινες ικανότητες και είναι γεμάτος αγάπη για τον άνθρωπο, που τον πιστεύει ικανό να περάσει τις ατέλειές του και να γίνει αυτό που πρέπει να είναι−ο τέλειος άνθρωπος. Αυτή η πίστη στον τέλειον άνθρωπο, συνδυασμένη με το βαθύ καλλιτεχνικό αίσθημα που χαρακτηρίζει την ελληνική φυλή, δίνει στον αρχαίον Έλληνα τον πόθο και την ικανότητα να πλάσει πλήθος ιδανικές μορφές σε ό,τι καταπιάνεται με το νου, με τη φαντασία και με το χέρι:

στις απέριττες μορφές που σχεδιάζουν οι τεχνίτες στα αγγεία της καθημερινής χρήσης, στη μεγάλη ζωγραφική, στην πλαστική του χαλκού και του μαρμάρου, πάνω απ’ όλα στο λόγο τους, και τον πεζό και τον ποιητικό. Αυτόν τον κόσμο θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας, για να μορφωθούν∙ για να καλλιεργήσουν τη σκέψη τους αναλύοντας τη σκέψη των παλιών Ελλήνων∙ για να καλλιεργήσουν το καλλιτεχνικό τους αίσθημα μελετώντας ό,τι ωραίο έπλασε το χέρι και η φαντασία των προγόνων τους∙ για να μπορέσουν κι αυτοί να νιώσουν τον εαυτό τους αισιόδοξο, ελεύθερο και υπεύθυνο για τη μοίρα του ανθρώπου πάνω στη γη∙ προπαντός για να φουντώσει μέσα τους ο πόθος για τον τέλειον άνθρωπο.




ΠΗΓΗ
Katohika.gr

Ηθική νοημοσύνη, το επίκτητο χάρισμα

Τι είναι ηθική νοημοσύνη; Είναι απαραίτητη στη σημερινή εποχή; Τι κοινωνία δημιουργεί;

Είναι η αρετή που μας μαθαίνει να κάνουμε όλα αυτά που οφείλουμε και όχι αυτά που μας αρέσει να κάνουμε.

Ηθική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να ξεχωρίζεις το καλό απ’ το κακό, αλλά και να σέβεσαι τις αξίες των άλλων. Με άλλα λόγια, το καλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε σ ένα παιδί.

Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τύποι νοημοσύνης. Κάποιοι άνθρωποι έχουν το χάρισμα της μαθηματικής και φιλοσοφικής σκέψης, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ή ο Μπιλ Γκέιτζ. Κάποιοι άλλοι είναι συναισθηματικά προικισμένοι, για παράδειγμα οι μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Τζον Στάινμπεκ και η Άιρις Μέρντοχ, άνθρωποι δηλαδή που μπορούν να αποτυπώσουν ή να μεταφέρουν το συναίσθημά τους στο ευρύ κοινό.

Επίσης, υπάρχει η πρακτική νοημοσύνη. Είναι οι άνθρωποι που δίνουν λύσεις σε προβλήματα, μπορούν να φτιάξουν ένα αυτοκίνητο, να δώσουν λύση όταν πλημμυρίσει το υπόγειο ή να λύσουν εύκολα μια εξίσωση. Επιπλέον, υπάρχει και η αισθητική νοημοσύνη, αυτή που διαθέτουν οι καλλιτέχνες, οι ζωγράφοι και οι μουσικοί. Κάποιες φορές, ιδιαίτερα στους μουσικούς και στους συνθέτες, η ευφυΐα αυτή συνδυάζεται με μαθηματική ευφυΐα.

Τέλος, υπάρχει κι ένα άλλο είδος ευφυΐας, ίσως το λιγότερο γνωστό, η λεγόμενη ηθική νοημοσύνη. Πρόκειται για το είδος εκείνο της εξυπνάδας που συνδυάζει τη δύναμη του χαρακτήρα με την ορθή κρίση, δύο προσόντα που συνήθως απαξιώνουμε γιατί δεν τα θεωρούμε και τόσο σημαντικά. Είναι η αρετή που μας μαθαίνει να κάνουμε όλα αυτά που οφείλουμε και όχι αυτά που μας αρέσει να κάνουμε.

Τι είναι η ηθική νοημοσύνη;

Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Robert Coles στο βιβλίο του The Moral Intelligence Of Children (Η ηθική νοημοσύνη των παιδιών) διατυπώνει την άποψη ότι τα παιδιά χρειάζονται κάτι περισσότερο από επιτυχία στις σπουδές τους και από την ικανότητα να τα πηγαίνουν καλά με τους άλλους για μια ικανοποιητική ζωή.

Χρειάζονται συνείδηση, δηλαδή την ικανότητα να ερμηνεύουν αυτά που νιώθουν και να είναι σίγουρα γι’ αυτά που ξέρουν. Τα παιδιά με αναπτυγμένη την ηθική νοημοσύνη βιώνουν συναισθηματική ασφάλεια επειδή εμπιστεύονται την εσωτερική αίσθηση που διαθέτουν για να διακρίνουν το σωστό απ’ το λάθος, το καλό απ’ το κακό. Αυτό είναι που τα βοηθάει να αισθάνονται ισχυρούς δεσμούς με τους άλλους ανθρώπους, όπως με την οικογένεια, τους φίλους ή τους συμμαθητές τους.

Οι επτά βασικές αρετές της ηθικής νοημοσύνης

Στο βιβλίο Building Moral Intelligence (Χτίζοντας την Ηθική Νοημοσύνη) ο καθηγητής Dr Michele Borba και συγγραφέας του βιβλίου δίνει ένα σαφές πλάνο για το πώς μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά τις αρετές της ηθικής νοημοσύνης. Αυτές λοιπόν είναι επτά και καθεμία μπορεί να διδαχτεί με συγκεκριμένους τρόπους.

Ενσυναίσθηση:

Είναι η ικανότητα να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.

Για να την αποκτήσει το παιδί θα πρέπει να το βοηθήσουμε να καλλιεργήσει την ευαισθησία του, να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, αλλά και να του δείξουμε τον τρόπο να αναγνωρίζει τα συναισθήματα των άλλων.

Συνείδηση:

Είναι η ικανότητα να αναγνωρίζεις το σωστό και να μπορείς να το κάνεις.

Πρέπει να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ηθική ανάπτυξη στην οικογένεια, να διδάξουμε στο παιδί να ξεχωρίζει το καλό απ’ το κακό και να ενισχύσουμε την ηθική του ανάπτυξη (να βοηθάει, για παράδειγμα, όσους έχουν ανάγκη).

Αυτοέλεγχος:

Είναι η ικανότητα να ελέγχουμε τις σκέψεις και τις πράξεις μας και να λειτουργούμε με τον τρόπο που έχουμε μάθει πως είναι ο σωστός.

Καλό είναι να διδάξουμε ως προτεραιότητα την αρετή της αυτοπειθαρχίας. Επίσης, να μάθουμε στο παιδί να θέτει στόχους και να βάζει τα δυνατά του για να τους πραγματοποιήσει.

Σεβασμός:

Είναι το να δείχνεις πως εκτιμάς τους άλλους φροντίζοντάς τους, αλλά και μιλώντας τους με πολιτισμένο τρόπο.

Για να βοηθήσουμε το παιδί θα πρέπει να του διδάξουμε το σεβασμό αφού πρώτα το… σεβαστούμε. Πρέπει επίσης να του μάθουμε την αρετή της ευγένειας δίνοντας έμφαση στους καλούς τρόπους. Είναι ένα εφόδιο που θα έχει για όλη του τη ζωή.

Καλοσύνη:

Το να νοιάζεσαι για την ευημερία και τα αισθήματα των άλλων.

Διδάσκοντας στα παιδιά την αξία της καλοσύνης, αλλά και μαθαίνοντάς τα να επαναστατούν στη φτώχεια και στη μιζέρια τα εισάγουμε στη δύσκολη αξία της καλοσύνης.

Ανεκτικότητα:

Το να σέβεσαι τις αξίες και τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων ακόμη κι αν διαφωνείς με τα πιστεύω τους.

Από πολύ νωρίς τα μικρά παιδιά πρέπει να μάθουν και να τους γίνει συνείδηση πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, ανεξαρτήτως χρώματος, καταγωγής, θρησκείας ή εμφάνισης.

Δικαιοσύνη:

Το να διαλέγεις την ανοιχτόμυαλη συμπεριφορά και να συμπεριφέρεσαι δίκαια στους άλλους.

Μάθετε στο παιδί σας τι είναι δικαιοσύνη, διδάξτε του να συμπεριφέρεται δίκαια καθώς και τους τρόπους να αντιδρά στο άδικο.

Πώς θα χτίσετε την ηθική νοημοσύνη του παιδιού

Μια άλλη επίσης ενδιαφέρουσα άποψη για την ηθική νοημοσύνη είναι αυτή της αμερικανίδας ψυχολόγου και ειδικής σε θέματα ανατροφής Mimi Doe. «Η διανοητική και η συναισθηματική αντίληψη είναι σημαντικές», λέει η ψυχολόγος «στην ερώτηση όμως για το τι μετράει περισσότερο, το μυαλό ή η καρδιά, συνήθως ξεχνάμε την ψυχή.

Και αυτή είναι που έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού». Μέσω της ιστοσελίδας της για την πνευματική ανατροφή των παιδιών, η Ντο παρέχει συμβουλές και υποστήριξη στους γονείς που θέλουν να αναθρέψουν ηθικά τα παιδιά τους.

Να σκέφτεστε θετικά

Τα παιδιά ανταποκρίνονται πάντα στις υψηλές ή χαμηλές προσδοκίες των γονιών τους, γι’ αυτό τοποθετήστε τον πήχη ψηλά. Να εμπιστεύεστε τις επιλογές του παιδιού σας. Προτιμήστε να πιστεύετε ότι θα κάνει το σωστό και όχι το λάθος. Και περιμένετε από αυτό να δείχνει σεβασμό σε σας, στους άλλους και στον εαυτό του. Πάνω απ’ όλα, όμως, να πιστεύετε ότι θα έχει μια ευτυχισμένη ζωή.

Αποφεύγετε να διαβάζετε δυσάρεστες έρευνες και να φοβάστε διαρκώς για το μέλλον του. Στην εποχή του υλισμού και της «τοξικής παιδικής ηλικίας» είναι εύκολο να μας κατακλύσει ο φόβος ότι οι ζωές των παιδιών μας πήγαν στραβά με κάποιον τρόπο. Κι όμως, η παιδική ηλικία μπορεί να είναι ακόμα μια περίοδος διασκέδασης και αθωότητας και να έχει πολλά ηλιόλουστα απογεύματα με παιχνίδια στην πλατεία.

Μάθετε να ζείτε τη στιγμή

«Τα παιδιά το καταλαβαίνουν όταν δεν είστε πραγματικά συγκεντρωμένοι σε αυτά», μας λέει η Ντο. Η αφηρημάδα και η συνεχής έγνοια για άλλα πράγματα εκλαμβάνεται από εκείνα ως αδιαφορία. Όπως χαρακτηριστικά είπε ένα τετράχρονο παιδί: «Μαμά, μπορείς να με ακούσεις με το μπροστινό μέρος του προσώπου σου;» Το πιο σημαντικό πράγμα λοιπόν που μπορείτε να διαθέσετε στο παιδί σας είναι ο χρόνος σας.

Και αν αφιερώσετε χρόνο, θα μπορέσετε να χαλαρώσετε και να απολαύσετε τη στιγμή. Πολύ συχνά, πολύτιμες στιγμές μάς προσπερνούν γιατί είμαστε πολύ απασχολημένοι για να τις διακρίνουμε ή ανησυχούμε για κάτι που έχει ήδη περάσει ή μας απασχολεί κάτι άλλο που μπορεί να συμβεί ή και να μη συμβεί. Αντ’ αυτού, δοκιμάστε να αφιερώσετε όλη σας την προσοχή στο παρόν.

Κατεβάστε ταχύτητα

Αυτό είναι πολύ σημαντικό αν θέλετε να απολαύσετε τις ώρες που περνάτε με τα παιδιά σας. Αναπτύξτε δομές και υιοθετήστε συνήθειες στη ζωή σας που να δίνουν και σε σας και σε εκείνα χώρο να αναπνεύσετε.

Για παράδειγμα, ξεκινήστε δέκα λεπτά νωρίτερα για το ραντεβού με το γιατρό, για να μπορέσετε να περπατήσετε με το παιδί στο πάρκο που βρίσκεται στο δρόμο για το ιατρείο και να σταματήσετε για να μυρίσετε τα λουλούδια. Αυτά τα μικρά πράγματα είναι που βοηθούν τα παιδιά να καλλιεργήσουν τον ψυχισμό τους και τα κάνει να αισθάνονται ότι ζουν σε έναν θαυμαστό κόσμο.

Να επιβραβεύετε και τη συλλογική προσπάθεια

Παρακολουθείτε το παιδί σας που παίζει ποδόσφαιρο. Στο τέλος του αγώνα τρέχει προς το μέρος σας ζητώντας την επιβράβευση. Εσείς του λέτε: (α) «Ουάου! Ήσουν με διαφορά ο καλύτερος παίκτης στο γήπεδο. Είσαι πραγματικά εκπληκτικός» ή (β) «Τι καταπληκτική ομάδα που έχετε, όλοι σας δουλέψατε έξοχα. Ήταν ένα συναρπαστικό παιχνίδι».

Όλοι μπαίνουμε στον πειρασμό να υιοθετήσουμε την πρώτη επιλογή επειδή τα παιδιά λατρεύουν τους επαίνους και διψούν για την αποδοχή των γονιών τους. Καλύτερα όμως να επιλέξετε τη δεύτερη. «Υπενθυμίζοντας στο παιδί ότι είναι μέρος ενός συνόλου -σε αυτή την περίπτωση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας- αποκτά την αίσθηση ότι συνυπάρχει δημιουργικά και σε σχέσεις εξάρτησης με τους άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι στοιχείο-κλειδί για την ανάπτυξη μιας υγιούς συνείδησης», λέει η ψυχολόγος.

Γίνετε χαρούμενοι

Πριν αρχίσετε να ανησυχείτε για την ευτυχία του παιδιού σας, χρειάζεται πρώτα να αναζητήσετε τη δική σας. Τα παιδιά μπορούν να δουν πέρα από τα ψεύτικα χαμόγελα. Αν εκτιμάτε τον εαυτό σας, το παιδί σας θα το νιώσει και αυτό θα είναι ένα από τα πιο πολύτιμα μαθήματα ζωής. Η Μίμι Ντο μιλά για ένα δίλημμα που αντιμετώπισε κάποιο Σάββατο πρωί, όταν δεν μπορούσε να αποφασίσει αν θα πήγαινε στο μάθημα της γιόγκα (η «εγωιστική» επιλογή) ή αν θα έμενε στο σπίτι για να περάσει λίγο ποιοτικό χρόνο παρέα με τα παιδιά της (η επιλογή της «καλής μητέρας»).

Τελικά, αποφάσισε η μικρή της κόρη για εκείνη: «Μου είπε να πάω επειδή μετά το μάθημα της γιόγκα είμαι καλύτερος άνθρωπος και πιο καλή παρέα», θυμάται η Ντο. Όταν είστε χαρούμενοι και χαλαροί, αντανακλάτε θετική ενέργεια. Είναι μεταδοτική. Μην προσποιείστε ότι είστε οι τέλειοι γονείς, απλώς να είστε χαρούμενοι. Τόσο απλά.

Βρείτε την ψυχή σας

Δεν χρειάζεστε την επίσημη θρησκεία για να έρθετε σε επαφή με την ψυχή σας. «Λαμβάνω συνεχώς γράμματα από γονείς που λένε ότι έχουν ανάγκη και πραγματικά διψάνε να μεγαλώσουν τα παιδιά τους σε ένα πνευματικό σπίτι, αλλά δεν ξέρουν πώς να το κάνουν, επειδή έχουν απομακρυνθεί από την οργανωμένη θρησκεία», εξηγεί η Ντο. «Ωστόσο, η πνευματικότητα έρχεται από μέσα μας. Είναι το να έρθουμε σε επαφή με την εσώτερη αίσθηση του θαυμασμού και της χαράς και με το τι σημαίνει να είμαστε σε επαφή με τους άλλους ανθρώπους».

Κάνετε τα πιστεύω σας πράξεις

«Τα παιδιά είναι άγρυπνοι φρουροί της ηθικής των μεγάλων –ή της έλλειψής της», επισημαίνει ο καθηγητής Ρόμπερτ Κόουλς. «Ένα παιδί θα ψάξει για ενδείξεις σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται και σίγουρα θα βρει πολλές από τον τρόπο με τον οποίο εμείς οι γονείς ζούμε τη ζωή μας». Με άλλα λόγια, μη μένετε στα λόγια. Κάνετε τα πιστεύω σας πράξη.

Ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσετε...

Τα μικρά παιδιά είναι πνευματικά από τη φύση τους. Δεν χρειάζεται να τους μάθετε να βιώνουν το θαυμασμό και τη χαρά. Επίσης, έχουν έναν φυσικό δεσμό με τους άλλους ανθρώπους και με το σύμπαν, αλλά η κουλτούρα μας τον καταστρέφει. Όταν γίνεστε γονείς, έχετε μια καλή ευκαιρία να επανεκτιμήσετε τις αξίες σας και να επανασυνδεθείτε με τον δικό σας πνευματικό εαυτό.

«Η εγκυμοσύνη είναι το σημείο εκκίνησης για τόσες πολλές μητέρες», λέει η Ντο. «Είναι η περίοδος κατά την οποία επανασυνδέονται με την πνευματικότητά τους. Τι θα μπορούσε να είναι πιο πνευματικό από μια νέα ζωή που μεγαλώνει μέσα μας;»

Το κλειδί είναι να διατηρήσουμε αυτό το συναίσθημα σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της ανατροφής του παιδιού. «Πολύ συχνά η φυσική πνευματικότητα των παιδιών συνθλίβεται από καλοπροαίρετους γονείς που ενδιαφέρονται να δουν αποτελέσματα και από ένα ανταγωνιστικό σχολικό σύστημα», προειδοποιεί η Ντο. «Ό,τι κι αν συμβεί, όμως, μην αφήσετε την αίσθηση θαυμασμού του παιδιού σας να μαραθεί και να σβήσει».

...και ποτέ δεν είναι αργά

Όλοι οι γονείς τα θαλασσώνουν μερικές φορές, μην ανησυχείτε. Μάθετε να λέτε συγγνώμη και να προχωράτε. Είναι πάντα χρήσιμη μια δεύτερη ευκαιρία τόσο για τον εαυτό σας όσο και για τα παιδιά. Με αυτό τον τρόπο τους δείχνετε και πώς να αντιμετωπίζουν τα δικά τους λάθη.

Ηθική νοημοσύνη για μια πιο έξυπνη κοινωνία

Το χτίσιμο της ηθικής νοημοσύνης δεν είναι βοηθητικό μόνο για το παιδί, αλλά και για όλη την κοινωνία. Με άλλα λόγια, η ηθική εξυπνάδα είναι το αντίδοτο στη μιζέρια και στην απώλεια της ελπίδας. Ένα ηθικά εκπαιδευμένο άτομο μπορεί να κυριαρχήσει στον άκρατο αυθορμητισμό του, να πολεμήσει τη βία και την κατάθλιψη. Είναι αντίδοτο στη βίαιη συμπεριφορά και μπορεί να δώσει υπόσταση σε μια άδεια ζωή.

Η ηθική νοημοσύνη είναι ίσως η πιο ανθρωποκεντρική απ’ όλες και σίγουρα εκείνη που μπορεί να συμβάλλει στο χτίσιμο μιας πιο δίκαιης και ευτυχισμένης κοινωνίας.

Φωτογραφία άρθρου: Ronda de la paz y la eterna primavera, Maugdo Vasquez Lopez

Πηγή 

kids.in.gr

ΣΩΣΤΕΣ ΗΘΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ

Στη σημερινή κοινωνία που προάγει αξίες, πρότυπα και αρχές, ενδεχομένως, διαφορετικές από αυτές με τις οποίες έχουμε γαλουχηθεί και που, πιθανόν, να μην συμφωνούν με τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, σας προτείνουμε μερικές ιδέες που μπορεί να σας φανούν χρήσιμες.


1. Ας θυμηθούμε τα προσωπικά μας βιώματα και εμπειρίες και ας τα εξιστορήσουμε στα παιδιά μας. Τα παιδιά τρελαίνονται να ακούνε ιστορίες από την δική μας παιδική ηλικία. Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε μία μοναδική ευκαιρία να τους διδάξουμε τις αξίες που θέλουμε…

2. Ας μείνουμε πιστοί στη προσωπικές μας αξίες και ας προσπαθήσουμε να ζήσουμε ακολουθώντας τες. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την μίμηση ειδικά σε μικρές ηλικίες. Είναι πολύ καλοί στο να μας παρατηρούν, να αφομοιώνουν και ν’ αξιολογούν αυτά που πράττουμε.

3. Ας τους μιλήσουμε ανοιχτά για τα δικά μας πιστεύω και κυρίως για την αξία της οικογένειας. Είναι σημαντικό, στη σημερινή εποχή τα παιδιά να γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνα τους και πως η πίστη στην οικογένεια, βοηθάει να είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι.

4. Ας κάνουμε στα παιδιά μας ερωτήσεις που θα πυροδοτήσουν έναν υγιή διάλογο περί αξιών και στάσης ζωής. Φυσικά αυτή η διαδικασία δεν είναι απλή ειδικά στις μεγαλύτερες ηλικίες. Καλό είναι λοιπόν να διατυπώνουμε ερωτήσεις του τύπου «τι πιστεύεις για τον καβγά που έγινε σήμερα στο σχολείο;» και όχι κατηγορηματικές δηλώσεις του τύπου «Κακώς ο Νίκος ξεκίνησε αυτόν τον καβγά».

5. Ας επιλέξουμε με σοφία τον τρόπο και τον χρόνο για μία ουσιαστική συζήτηση. Η επιλογή του χρόνου είναι ιδιαίτερα σημαντική. Για παράδειγμα, αν τους μιλήσουμε τη στιγμή που υπάρχει ένταση, τ’ αποτελέσματα δεν θα είναι τα επιθυμητά. Ενώ, αν ακούσουμε πρώτα με προσοχή αυτό που έχουν να μας πουν, οι πιθανότητες να προσέξουν και αυτά με τη σειρά τους τα λεγόμενά μας είναι πολύ περισσότερες.

6. Διαβάστε τους παραμύθια όταν είναι μικρότερα. Τα παραμύθια έχουν συνήθως θεραπευτικό χαρακτήρα αφού καλλιεργούν τη φαντασία τους και οδηγούν συχνά σε διάλογο. Τα παιδιά διδάσκονται μέσα από τα παραμύθια σημαντικές αξίες, ειδικά όταν το θέμα που διαπραγματεύονται τους ενδιαφέρει.

7. Κατευθύνετε τα παιδιά σας σε δραστηριότητες κινητικές και καλλιτεχνικές. Περιορίστε όσο μπορείτε την τηλεόραση και το DVD, Η επαφή με την φύση, η βιωματική γνώση και η απελευθέρωση των συναισθημάτων τους, τους βοηθάνε να ιεραρχήσουν σωστά τις αξίες της ζωής

8. Μάθετε στα παιδιά σας να βοηθούν άλλους ανθρώπους και να αντλούν χαρά μέσα από αυτό. Δώστε τους να καταλάβουν ότι όλοι οι άνθρωποι, αν και διαφορετικοί, μοιραζόμαστε τα ίδια συναισθήματα.

9. Μοιραστείτε τα πιστεύω σας με συγγενείς και φίλους. Να θυμάστε πάντα ότι τα παιδιά ακούνε και αντιλαμβάνονται τα πάντα. Με αυτόν τον τρόπο θα λάβουν διττό μήνυμα: αφενός μεν ότι αυτά που λέτε τα εννοείτε και αφετέρου ότι δεν τα διατυπώνετε μόνο όταν τα παιδιά σας έχουν κάνει κάτι λάθος.

10. Να τοποθετείτε ψηλά τον πήχη όσον αφορά στα ηθικά ζητήματα. Να ξέρετε ότι τα παιδιά προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις που έχετε γι’ αυτά κι έτσι χωρίς να το καταλάβουν υιοθετούν τις δικές σας αξίες και αρχές.

Πηγές:
- http://powertochange.com/familylife/events/parenting/
- www.parenting.com

Ωφελεί η βοήθεια των γονιών;

 

• 

Γνώριμη καθημερινή σκηνή. Η βοήθεια με τα σχολικά μαθήματα οφείλει να προάγει την αυτονομία των μαθητών, όχι να επιδεικνύει τις γνώσεις των γονέων.

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Πρέπει να βοηθούν οι γονείς τους μαθητές και τις μαθήτριες στα σχολικά τους καθήκοντα; Την ερώτηση αυτή έθεσε το γερμανικό περιοδικό Spiegel σε μια σειρά ειδικών, παίρνοντας πολλές διαφορετικές απαντήσεις. Οι απαντήσεις συνέκλιναν σε ένα σημείο: Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει οι γονείς να γράφουν εκείνοι εξ ολοκλήρου τις εργασίες που έχουν ανατεθεί στα παιδιά τους.

Κάποιοι ειδικοί υποστήριξαν ότι η αρμοδιότητα των γονέων εξαντλείται στο να δημιουργήσουν το κλίμα σταθερότητας και ηρεμίας που βοηθάει τα παιδιά να συγκεντρωθούν στα μαθήματά τους.

Για τις περιπτώσεις που δεν μπορεί να επιτευχθεί αυτό, ή που οι γονείς δεν γνωρίζουν τη γλώσσα και δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν τα παιδιά, οφείλουν τα σχολεία να προσφέρουν τη δυνατότητα υποστηρικτικής μελέτης.

«Οι γονείς πρέπει να αφήνουν τα παιδιά να κάνουν μόνα τους τα μαθήματά τους. Ο δικός τους ρόλος, αν υπάρχει, πρέπει να είναι υποστηρικτικός. Σε καμία περίπτωση παραδείγματος χάρη δεν πρέπει να γράφουν ολόκληρες εργασίες για τα παιδιά» είπε η Κέρστιν Γκλάινε, που πήρε το βραβείο «δασκάλα της χρονιάς 2013». «Μαθητές των οποίων το οικογενειακό περιβάλλον υστερεί σε μόρφωση είναι καλό να μελετούν σε ολοήμερα σχολεία».

Η Ούρσουλα Βάλτερ, πρώην επικεφαλής της Ενωσης Συλλόγων Γονέων Βαυαρίας εκτίμησε ότι η μεγαλύτερη βοήθεια που μπορεί να προσφέρουν οι γονείς στα παιδιά είναι να τους διαβάζουν βιβλία. Αυτό αφορά ακόμη και μεγαλύτερα παιδιά, ενώ μετά το διάβασμα είναι καλό να συζητούν γι’ αυτά που έχουν διαβάσει και ακούσει, και στο σχολείο και εκτός σχολείου.

Επισήμανση

Ο πρόεδρος της γερμανικής διδασκαλικής ομοσπονδίας Γιόζεφ Κράους επεσήμανε ότι οι γονείς πρέπει να φροντίζουν ώστε τα παιδιά να κάνουν τα μαθήματά τους, όχι όμως και το πώς θα τα κάνουν. «Οι δάσκαλοι δεν θέλουν να δουν πώς λύνει η μαμά τις εξισώσεις με έναν άγνωστο. Αν όλοι οι μαθητές έρχονταν στο σχολείο με τέλειες εργασίες, τότε οι δάσκαλοι θα προχωρούσαν την ύλη υπερβολικά γρήγορα».

Η μαθήτρια Μόνα Στάινιγκερ, που κέρδισε το βραβείο σχολικής εφημερίδας χαρακτήρισε «πολύ σημαντική» τη βοήθεια από τους γονείς. «Φυσικά δεν τα ξέρουν όλα, κάποια μαθήματα δεν υπήρχαν καν στην εποχή τους, αλλά τουλάχιστον μπορούν να βοηθήσουν με το λεξιλόγιο. Ετσι ελέγχουν καλύτερα αν τα παιδιά έχουν εμπεδώσει την ύλη και αν κάνουν ή όχι τα μαθήματά τους».

Ο καθηγητής παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο του Μπάμπεργκ, Χανς-Γκίντερ Ρόσμπαχ είπε ότι η βοήθεια πρέπει να δίδεται μόνο με τρόπο ώστε να ενισχύεται η αυτονομία των μαθητών.

Υπογράμμισε επίσης ότι κάποιοι επιστήμονες αμφισβητούν την παιδαγωγική αξία των εργασιών στο σπίτι. «Σε κάθε περίπτωση, η βοήθεια από τους γονείς στα μαθήματα είναι λιγότερο σημαντική από τη συναισθηματική υποστήριξη που καθιστά εφικτή την αυτόνομη ολοκλήρωση των σχολικών εργασιών».





ΠΗΓΗ
Η Καθημερινή

ΕΚΤΗ ΑΣΚΗΣΗ

Αφού κατανοήσετε το περιεχόμενο των παρακάτω λέξεων, να σχηματίσετε ακολούθως για κάθεμία από αυτές μια πρόταση

Άθελκτος.........................................................................................

Ακαταύγαστος.................................................................................

Ακόνευτος........................................................................................

Ακριτολογία.....................................................................................

Αοίδιμος...........................................................................................

Απαστράπτω.....................................................................................

Αυθυπόστατος..................................................................................

Αποβορβόρωση...............................................................................

Βολιδοσκοπώ...................................................................................

Δαψιλής............................................................................................

Διαλλαγή..........................................................................................

Διασαλεύω.......................................................................................

Δολιχοδρομώ...................................................................................

Εγκολπώνομαι.................................................................................

Εκφαυλίζω......................................................................................

Ευποιία............................................................................................

Εράσμιος.........................................................................................

Ιδιοπροσωπία...................................................................................

Καιροσκοπώ ...................................................................................

Κιβδηλεία.........................................................................................

Λάθρα...............................................................................................

Λοιδορώ............................................................................................

Μακρηγορία......................................................................................

Μετουσίωση......................................................................................

Οικουρώ.............................................................................................

Οιμώζω...............................................................................................

Ορυμαγδός..........................................................................................

Οξύμωρος...........................................................................................

Παλιμπαιδισμός..................................................................................

Πολυσχιδής.........................................................................................

Σκώμμα................................................................................................

Φαιδρολόγος.........................................................................................

Φωστήρας.............................................................................................

Ψιμυθιάζω.............................................................................................

Χαριτόμορφος........................................................................................







ΛΙΑΚΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ, φιλόλογος

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΡΑΨΩΔΙΕΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

ΟΜΗΡΟΥ «ΟΔΥΣΣΕΙΑ» ραψ. ε΄ στίχοι 221-248

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να γράψετε 4 χαρακτηριστικά της επικής ποίησης.(μονάδες 4)
2. Να αφηγηθείτε περιληπτικά σε γ΄ πρόσωπο τη συνομιλία ανάμεσα στη Καλυψώ και τον Οδυσσέα.(μονάδες 4)
3. α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες ενότητες και να δώσετεπλαγιότιτλο σε καθεμιά από αυτές.
β) Στην ενότητα εναλλάσσεται η αφήγηση με το διάλογο.
Να βρείτε τους στίχους όπου μιλά ο ποιητής.
(μονάδες 3+3)
4. α) Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα λαμβάνοντας υπόψη σας τα λόγια και τη συμπεριφορά του σ’ αυτή την ενότητα. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
β) Με ποιους τρόπους προσπαθεί η θεά Καλυψώ να κρατήσει κοντά της τον Οδυσσέα;
Τι επέλεξε τελικά ο Οδυσσέας και πως εξηγείτε την επιλογή του;
(μονάδες 3+3) 

Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία π, στιχ.207-245

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποια ήταν η λογοτεχνική και παιδαγωγική αξία των Ομηρικών επών;
Ποιά ήταν η επίδρασή τους στη λογοτεχνία και γενικότερα στην τέχνη;
(4μον.)
2. Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί ο Οδυσσέας να πείσει τον Τηλέμαχο ότι είναι ο πατέρας του; (4μον.)
3) α). Στο απόσπασμα αυτό έχουμε το θεματικό τύπο του αναγνωρισμού. Ποια στάδια αναγνωρισμού παρατηρείτε εδώ;(Να λάβετε υπόψη τη δομή: α εν: στ207-213, β εν:στ.214-224, γ εν:στ225-238, δ εν στ239-245)
(3 μον)
β) Να αναλύσετε την παρομοίωση στους στίχους 241-245 (αναφορικό-δεικτικόμέρος- κοινός όρος ). Τι επιδιώκει ο ποιητής;
(3 μον)
4α). Ποιά ιδέα των ανθρώπων της εποχής διακρίνετε στους στίχους 236-238;
(3μον)
β). Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση των δύο προσώπων όπως διακρίνεται από το απόσπασμα;
(3μον)  


Ομ. Οδύσσεια, α 1-25

Ερωτήσεις 
1. α΄) Τί ονομάζουμε έπος και σε ποιο είδος επών κατατάσσουμε την Οδύσσεια;
β΄) Ποιές μεγάλες αφηγηματικές ενότητες διακρίνουμε στην Οδύσσεια;
Να δικαιολογήσετε τις ονομασίες τους.
(μον. 4)
2. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του αποσπάσματος (8-10 σ.)
(μον. 4)
3. α΄) Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση των στίχων του κειμένου, ποιόςαφηγείται και γιατί επικαλείται τη Μούσα;
(μον.3)
β΄) Ποιά στοιχεία σχετικά με την υπόθεση του έπους περιέχονται στουςυπογραμμισμένους στίχους 9 – 11 & 16- 19 και ποιά προοικονομία διακρίνετε στους στίχους 20 – 22;
(μον. 3)
4. α΄) Χαρακτηρίστε τον κεντρικό ήρωα με βάση τους στίχους του κειμένου.
(μον. 3)
β΄) Σε ποιους θεούς γίνεται αναφορά και ποια στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών αυτών μπορείτε να βρείτε στο κείμενο;
( μον.3) 

Ομήρου Οδύσσεια ραψωδία ψ, στίχοι 191- 220 

ΘΕΜΑΤΑ
1. Να βρείτε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις για την εποχή και τα γνωρίσματα της επικής ποίησης, τους αοιδούς και τους ραψωδούς, ισχύουν.
α. Τα επικά ποιήματα εξέφραζαν τις αντιλήψεις και τα συναισθήματα της κοινωνίας.
β. Αρχικά τα έπη ήταν ανώνυμες συνθέσεις.
γ. Οι αοιδοί πίστευαν ότι τους ενέπνεε κάποιος θεός.
δ. Η γλώσσα των επών ήταν η αιολική ανάμεικτη με ιωνικά στοιχεία.
ε. Τα έπη δεν απαγγέλλονταν από τους αοιδούς, αλλά τα τραγουδούσαν με συνοδεία κιθάρας.
στ. Τα έπη ακούγονταν συνήθως σε συμπόσια που γίνονταν σε παλάτια βασιλιάδων ή σπίτια ευγενών.
ζ. Οι αοιδοί έγραφαν τα έπη σε πέτρινες πλάκες για να τα θυμούνται
η. Οι ραψωδοί συνήθως απομνημόνευαν παλιότερα έργα και δεν συνέθεταν καινούρια.
θ. Ο Όμηρος ήταν ταξιδιώτης- ποιητής και ίσως πήρε μέρος σε αγώνες ραψωδών.
ι. Οι ραψωδοί κρατούσαν στεφάνι ως σύμβολο εξουσίας δοσμένης από τους θεούς.
Μονάδες 42. 
Ο Οδυσσέας υποβάλλεται από την Πηνελόπη σε μια δοκιμασία. Ποια είναι αυτή και τι σκοπό έχει;
Μονάδες 43.
α) Στο κείμενο:
α. Ο Οδυσσέας θυμωμένος ζητά μέρος για να περάσει τη νύχτα.
β. Η Πηνελόπη δοκιμάζει τον άντρα της με μια παγίδα.
γ. Ο Οδυσσέας δίνει χειροπιαστά στοιχεία της ταυτότητάς του.
Χωρίστε το κείμενο σε τρία μέρη έτσι ώστε κάθε μέρος να αντιστοιχεί σε έναναπό τους παραπάνω τίτλους.
Μονάδες 3
β) Ποια από τα παρακάτω είδη αφήγησης μπορείτε να εντοπίσετε στο απόσπασμα;
Α. μονόλογος
Β. διάλογος
Γ. περιγραφή

Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας επικαλούμενοι-ες τμήματα του αποσπάσματος.
Μονάδες 34. 
α) Ποια συναισθήματα κατά τη γνώμη σας πλημμυρίζουν την ψυχή του Οδυσσέα και της Πηνελόπης στο απόσπασμα;
Μονάδες 3
β) Να εντοπίσετε στο κείμενο αντικείμενα καθημερινής ζωής της εποχής στηνοποία αναφέρεται.
Μονάδες 3 


Ομήρου Οδύσσεια Ραψωδία π. 37-68

Ερωτήσεις
1. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της επικής ποίησης;
2. Να αποδώσετε περιληπτικά τη σκηνή σ’ ένα κείμενο περίπου 10 σειρών
3. Α)Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ’ αυτές
Β) Να εντοπίσετε τα στοιχεία επικής ειρωνείας που υπάρχουν στην ενότητα και να τα αναλύσετε.
4. Α) Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο σ’ αυτήν την ενότητα
Β)Το τυπικό της φιλοξενίας στην ομηρική κοινωνία περιλαμβάνει συγκεκριμένες ενέργειες του ξενιστή (εκείνου που φιλοξενεί ένα ξένο).
 Στην ενότητα αυτή ο Εύμαιος, ως ξενιστής του Τηλέμαχου και του Οδυσσέα σε ποιες ενέργειες προβαίνει;


Ραψωδία Ζ στίχοι 404-440.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιες είναι οι διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας;
2. Να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα της ενότητας;
3. Στους στ. 407 κ.εξ και 431 κεξ. η Ανδρομάχη εκφράζει τους φόβους της για την τύχη της ίδιας και του παιδιού της μετά το θάνατο του Έκτορα:
α) Ποιοι είναι ακριβώς οι φόβοι της;
β) Αφού λάβετε υπόψη σας πώς αντιμετωπίζονταν συνήθως οι γυναίκες και οι άντρες μετά την άλωση μιας πόλης στην ομηρική εποχή, να κρίνεται αν είναι βάσιμοι οι φόβοι αυτοί.
4. «αλλά τον εσεβάσθη νεκρόν» (στ 416-417).
Ποιο είναι το καθήκον των ομηρικών ανθρώπων απέναντι στους νεκρούς; 

Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία π, στιχοι 212-245

ΘΕΜΑΤΑ
1α. Τι ονομάζεται έπος και ποιο το περιεχόμενο των ηρωικών επών;
β. Τι ήταν οι αοιδοι;
Μονάδες 4 
2Να αποδώσετε περιληπτικά σε 10-12 γραμμές το περιεχόμενο των στίχων π212-245.
Μονάδες 4
3α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά από αυτές.
β. Να βρείτε την ομηρική παρομοίωση και να την αναλύσετε.
Μονάδες 6
4α. Να περιγράψετε τη συναισθηματική κατάσταση του Τηλέμαχου και να τη δικαιολογήσετε.
β. Πως παρουσιάζονται οι θεοί στο συγκεκριμένο απόσπασμα;
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αναφέροντας τα σχετικά χωρία.
Μονάδες 6 

Ομήρου Οδύσσεια» ραψ. α Στ.375-405

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 
1. Τι γνωρίζετε για τους αοιδούς και ποια γνωρίσματά τους εντοπίζετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα;
2. Να αποδώσετε την περίληψη των στίχων 375-405 (10-12 σειρές)
3. Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε τους τίτλους τους.
Αφού μελετήσετε τους στ.379-384 να εντοπίσετε τις μεταφορές.
4. α) Να ηθογραφήσετε τον Τηλέμαχο με βάση τους παραπάνω στίχους.
β) Να σχολιάσετε τα δίστιχα στ.388-389 και στ.400-401


Ομήρου Οδύσσεια ραψωδία ε, στίχοι 221-249

Ερωτήσεις
1. Να αφηγηθείτε περιληπτικά τη συνομιλία Καλυψώς – Οδυσσέα.
2. Σε ποιο σημείο του λόγου της η Καλυψώ μας προϊδεάζει για τις μελλοντικές περιπέτειες του Οδυσσέα;
3. α) Ποια είναι τα συναισθήματα της Καλυψώς ύστερα από την ανακοίνωση του Ερμή; Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί να πείσει τον Οδυσσέα να μείνει κοντά της;
β) Στους στίχους 236-248 ο Οδυσσέας απαντά στην Καλυψώ με ευγένεια, όμως απορρίπτει τις προτάσεις της.
Τι είναι αυτό που επιθυμεί ο Οδυσσέας και τι επιλέγει τελικά;
Τι συμπέρασμα βγάζουμε για το χαρακτήρα του;4. Τι γνωρίζετε για τους ραψωδούς;

ΚΕΙΜΕΝΟ Ραψωδία Α’ 1-251) 

Ποια είναι τα γνωρίσματα της επικής ποίησης;
(Μονάδες 4)
2) Με βάση το απόσπασμα που σας δίνεται, ποιες πληροφορίες μπορούμε να πάρουμε για τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του;
(Μονάδες 4)
3) α) Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σεκαθεμιά απ’ αυτές.β) Σε ποιους στίχους υπάρχει προοικονομία;
Να τους σχολιάσετε.
(Μονάδες 6)
4) α) Στην Οδύσσεια οι άνθρωποι παρουσιάζονται να είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους στο βαθμό που είναι ελεύθεροι να κάνουν αυτό που θέλουν.
Αφού μελετήσετε τους στίχους 9-11 να αναφέρετε αν και οι σύντροφοι του Οδυσσέα είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους και να δικαιολογήσετε την άποψή σας.
β) Για ποιο λόγο ο ποιητής επικαλείται τη Μούσα;
(Μονάδες 6) 


ΚΕΙΜΕΝΟ: ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, α 1-251. 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιο ήταν το περιεχόμενο των επών;
2. Σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρονται οι στίχοι 2 και 3;
3. Ποια είναι η θέση του κειμένου, που σας δόθηκε, στην Οδύσσεια;
4. Πώς εξηγείται η αναφορά της Μούσας στον πρώτο στίχο της Οδύσσειας, με βάση τις αντιλήψεις της γεωμετρικής εποχής;

ΚΕΙΜΕΝΟ: Ομήρου Οδύσσεια», Ραψωδία Π, Στίχοι 5-36

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Στο έργο του Ηρόδοτου εκτός από την ιστορική αφήγηση περιλαμβάνονται και οι παρεκβάσεις. Να δώσετε τον ορισμό των παρεκβάσεων και νααναφερθείτε στο περιεχόμενό τους.
(Μονάδες 4).
2. να αποδοθεί περιληπτικά, σε μια παράγραφο 10 γραμμών, το περιεχόμενο των στίχων 5-36. (Μονάδες 4).
3. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε επιμέρους ενότητες και να δώσετε σε πλαγιότιτλο το θέμα της κάθε μίας από αυτές.
(Μονάδες 3).
4. Να αναλύσετε την Ομηρική παρομοίωση που περιλαμβάνεται στους στίχους 21-26.
(Μονάδες 3).
5. Να περιγράψετε την συναισθηματική κατάσταση ου Εύμαιου από τα λόγια και τις πράξεις του. (Μονάδες 3).
6. Ποια χαρακτηριστικά στοιχεία της κοινωνικής ζωής, που υπάρχουν στην Οδύσσεια, μπορείτε να εντοπίσετε σε αυτήν την ενότητα;
(Μονάδες 3). 


Κείμενο: Ομήρου Ιλιάδα, ραψωδία Ω, στίχοι 726-760

Θέματα
1. Τι γνωρίζετε για τις διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας;
(μονάδες 4)
2. Να γράψετε την περίληψη του αποσπάσματος σε 8-10 σειρές.
(μονάδες 4)
3. α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε θεματικές ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ’ αυτές. (μονάδες 3)
β. Να εντοπίσετε το χωρίο του αποσπάσματος όπου ο ποιητής χρησιμοποιεί την τεχνική της προοικονομίας και να την αναλύσετε.
 (μονάδες 3)
4. α. Να χαρακτηρίσετε την Ανδρομάχη και την Εκάβη από τη συμπεριφορά τους και να τεκμηριώσετε το χαρακτηρισμό σας.
(μονάδες 3)
β. Να γράψετε τι γνωρίζετε για το περιεχόμενο και τη δομή των επιτάφιων θρήνων της ομηρικής κοινωνίας.
(μονάδες 3) 


Κείμενο: Ομήρου Οδύσσεια, α στίχοι 127-173

Ερωτήσεις
1. Ο Φήμιος ήταν περίφημος αοιδός στην Ιθάκη.
Τι ήταν οι αοιδοί;
2. Να αφηγηθείτε σε γ΄ πρόσωπο τη σκηνή συνοπτικά σε ένα κείμενο 10-12σειρών.
3. α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες νοηματικές ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στην καθεμιά.
β) Σε ποιους στίχους του αποσπάσματος που σας δίνεται υπάρχει προοικονομία;
4. α) Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο και να δώσετε τη συναισθηματική του κατάσταση στηριζόμενοι στο απόσπασμα που σας δίνεται.
β) Με αφορμή τη φιλοξενία που προσφέρει ο Τηλέμαχος στην Αθηνά-Μέντη να αναφέρετε τι γνωρίζετε για το θεσμό της φιλοξενίας.
Ακόμη να εντοπίσετε στο απόσπασμα στοιχεία του τυπικού της φιλοξενίας. 


ΚΕΙΜΕΝΟ: Ομήρου Οδύσσεια Ραψωδία π , Στίχοι 5‐36

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Τι γνωρίζετε για τους ραψωδούς και ποιες οι διαφορές τους από τους αοιδούς;
(μονάδες 4)
2. Να αφηγηθείτε σε γ΄ ενικό πρόσωπο τη σκηνή σε ένα κείμενο 10‐12σειρών
(μονάδες 4)
3. α)Να χωρίσετε το κείμενο σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στην καθεμιά.
 (μονάδες 3)
β)Να βρείτε και να αναλύσετε ένα στοιχείο επικής ειρωνείας που υπάρχει στο κείμενο καθώς επίσης και το σχήμα λόγου των στίχων 2126.
 (μονάδες 3)
4. α)Να περιγράψετε τη συναισθηματική κατάσταση του Εύμαιου όταν αντίκρισε ξαφνικά τον Τηλέμαχο στο καλύβι του. Πώς τη δικαιολογείτε;
(μονάδες 3)
β) Να βρείτε και να αναλύσετε τα στοιχεία υλικού πολιτισμού της ενότητας.
(μονάδες 3)


Κείμενο: Ραψωδία ψ, στίχοι 176 – 206

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1) α) Να αναφέρετε δυο θεματικούς τύπους (ή τυπικές σκηνές) που υπάρχουν στο κείμενο.
β) Τι ρόλο παίζουν οι θεματικοί τύποι στη σύνθεση του έπους;
(4 μονάδες)
2) Να σχολιάσετε τους στίχους 188 – 197.
(4 μονάδες)
3) α) Να χωρίσετε το κείμενο σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σε αυτές.
(3 μονάδες)
β) Στην ενότητα αυτή ο Όμηρος χρησιμοποιεί μια παρομοίωση. Να την εντοπίσετε και να την αναλύσετε.
(3 μονάδες )
4) α ) Με ποιόν τρόπο η Πηνελόπη προσπαθεί να δοκιμάσει τον Οδυσσέα;
(3 μονάδες )
β ) Να βρείτε τρία χαρακτηριστικά στοιχεία της κοινωνικής ζωής και γενικότερα του πολιτισμού που εντοπίζονται σε αυτήν την ενότητα και να τα αναλύσετε.
(3 μονάδες )


Κείμενο: Ομήρου «ραψ. Ε, στίχοι 96-126.

Ερωτήσεις
1) Ποιο το περιεχόμενο των επών και από ποιους μυθικούς κύκλους αντλούσαν τα θέματά τους οι επικοί ποιητές;
(4 μονάδες)
2) Να αφηγηθείτε περιληπτικά το περιεχόμενο της σκηνής
(4 μονάδες )
3) α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε επιμέρους ενότητες και να τις τιτλοφορήσετε.
(3 μονάδες)
β. Οι αοιδοί προκειμένου να θυμούνται και να τραγουδούν τα εκτεταμένα επικά τραγούδια χρησιμοποιούσαν ειδικές τεχνικές (λέξεις ή φράσεις που επαναλαμβάνονταν , τυπικές σκηνές).
Να εντοπίσετε στο απόσπασμα τέτοιου είδους τεχνικές .
(3 μονάδες)
4)α. Με ποιο τρόπο αποκαλύπτει ο Ερμής στην Καλυψώ το λόγο της επίσκεψής του;
Πώς ερμηνεύετε τη συμπεριφορά του;
Ποιες οι σκέψεις και ποια τα συναισθήματά του ;
(3 μονάδες)
β. Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τα ιδεολογικά στοιχεία της ενότητας που αποκαλύπτουν τις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής εκείνης για το ρόλο των θεών στη ζωή των ανθρώπων.
(3 μονάδες) 


Κείμενο (Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία ι, στ. 404 – 434)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Για τις παρακάτω προτάσεις να απαντήσετε αν είναι σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ).
(4 μονάδες)
α) Η εποχή της μεγάλης ανάπτυξης της επικής ποίησης είναι τα μηκυναϊκά χρόνια.
β) Τα επικά ποιήματα μιλούν για γεγονότα που συνέβαιναν στην εποχή του Ομήρου.
γ) Τα επικά ποιήματα δεν τα απάγγελναν, αλλά τα τραγουδούσαν οι αοιδοί με συνοδεία φόρμιγγας - κιθάρας.
δ) Ο τρωικός κύκλος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την Ιλιάδα και την Ορέστεια.
2) Υποθέστε ότι είστε ένας από τους συντρόφους του Οδυσσέα που βγήκαν ζωντανοί από τη σπηλιά του Κύκλωπα.
Να αφηγηθείτε με συντομία (10 σειρές περίπου) σε έναν από τους συντρόφους σας που σας περίμεναν στο καράβι τη σκηνή της τύφλωσης του Πολύφημου, όπως περιγράφεται στο απόσπασμα. (4μονάδες)
3α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε επιμέρους ενότητες και να δώσετε σε πλαγιότιτλους το θέμα της καθεμίας.
(3 μονάδες)
β) Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τις παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί ο Οδυσσέας περιγράφοντας την τύφλωση του Κύκλωπα Πολύφημου.
Τι πετυχαίνει ο Οδυσσέας χρησιμοποιώντας τις συγκεκριμένες παρομοιώσεις;
(3μονάδες)
4α) Να περιγράψετε τους χαρακτήρες του Οδυσσέα και τον Πολύφημου με βάση τα λόγια τους στο απόσπασμα.
(3 μονάδες)
β) Να αναλύσετε τον τρόπο με τον οποίον επιβεβαιώνεται ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της Οδύσσειας από τον τρόπο που ο Οδυσσέας αντιμετωπίζει τον Πολύφημο.
(3 μονάδες) 


ΚΕΙΜΕΝΟ στίχοι 26-51 της ραψωδίας α

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τι είναι έπος και ποια τα είδη του;
Η Οδύσσεια, κατά τη γνώμη σας, σε ποιο είδος συγκαταλέγεται;
2. Τι είναι η εκατόμβη με ταύρους και κριάρια (στίχος 29);
 Ποια είναι η προσφορά προς τους θεούς και ποια η ενδεχόμενη ανταπόκριση;
3. α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους.
β. Μπορείτε να εντοπίσετε κάποιο στοιχείο προοικονομίας;
4. α. Πώς θα κρίνατε τον Αίγισθο;
β. Ποιος είναι ο ρόλος των θεών στη ζωή των ανθρώπων;


ΚΕΙΜΕΝΟ : Ραψωδία ε , στίχοι 108-134

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 
1)Ποιες είναι οι πηγές και η θεματογραφία της Οδύσσειας;
4 μονάδες
2) στιχ.111 και 116-117
«Ο Δίας μ’ έστειλε,αυτός με πρόσταξε να’ ρθω, δίχως εγώ να το θελήσω...» «Αλλά το ξέρεις, την εντολή του Δία ....άλλος θεός δεν τόλμησε να παραβεί ποτέ και να χαλάσει...»
Ποια θέση διακρίνετε στους παραπάνω στίχους ως προς τη στάση ανθρώπων και θεών προς το Δία ;
4 μονάδες
3.α)Να χωρισθούν σε ενότητες οι στίχοι 109-129 και να γραφούν οιπλαγιότιτλοί τους.
3 μονάδες
β)Να εντοπίσετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε προοικονομία και ανθρωπομορφισμό.
3 μονάδες
4.α)Χαρακτηρίστε την Καλυψώ από την αντίδρασή της στα λόγια του Ερμή.
3 μονάδες
β) στιχ.121-123«Όμως καθώς ξεκίναγαν να φύγουν ...χάθηκαν...»
Ποια αντίληψη της ομηρικής κοινωνίας διαφαίνεται στους παραπάνω στίχους ως προς την παραβατική συμπεριφορά των ανθρώπων και την αντίδραση των θεών;
3 μονάδες 

ΚΕΙΜΕΝΟ: ραψωδία α στίχοι 315-361

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τι γνωρίζετε για τους ραψωδούς;
2. α. Σε ποια σημεία της ενότητας έχουμε ενανθρώπιση και σε ποια σημεία επιφάνεια της θεάς;
β. Που αποσκοπεί η επιφάνεια της θεάς;
3. Ποιες πληροφορίες μας δίνει ο ποιητής στην ενότητα αυτή για τα έθιμα ταφής και φιλοξενίας;
4. α. Για ποιο λόγο η Αθηνά- Μέντης αναφέρει το παράδειγμα του Ορέστη στη συνομιλία της με τον Τηλέμαχο;
β. Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο με βάση τα στοιχεία της ενότητα.


ΚΕΙΜΕΝΟ. ΟΜΗΡΟΥ «ΟΔΥΣΣΕΙΑ» ραψ. ε στ.215 – 248.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιους ονομάζουμε ραψωδούς και ποιες οι διαφορές τους από τους αοιδούς;
2. Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί η Καλυψώ να πείσει τον Οδυσσέα να παραμείνει κοντά της;
3. α) Να χωρίσετε το κείμενο σε μικρότερες ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ’ αυτές.
β) Ποιον αφηγηματικό τρόπο παρατηρείτε στους στίχ. 223 – 248;
Για ποιο λόγο τον χρησιμοποιεί ο ποιητής;
4. α) Πώς παρουσιάζεται ο Οδυσσέας σ’ αυτήν την ενότητα;
β) Ποια στοιχεία πολιτισμού εντοπίζετε στο κείμενο; 


ΚΕΙΜΕΝΟ Ομήρου Οδύσσεια Ραψωδία Α στ. 247-2711.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Τι ήταν οι αοιδοί και οι ραψωδοί;
(4 μονάδες)
2. Να γράψετε το νόημα των στίχων σε 10-12 γραμμές.
 (4 μονάδες)
3. α) Πως χαρακτηρίζει η Αθηνά τους μνηστήρες;
Πως αντιδρά με τα όσα βλέπει στο παλάτι;
Ποιες ερωτήσεις κάνει στον Τηλέμαχο;
β) Να σχολιάσετε το ιδεολογικό στοιχείο στο στ. 260-261.
4. α) Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο απ’ τα λόγια του.
β) Ποια η αντίληψη του Τηλέμαχου για τη δόξα και την υστεροφημία;
Απηχεί τη γενικότερη αντίληψη της εποχής; 



Ομήρου Οδύσσεια, ραψ. Ε, στχ. 66-95

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Για ποια θέματα μας μιλά ο ποιητής στην Οδύσσεια;
(μον. 4)
Να αποδώσετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε 8-10 σειρές
(μον. 4)
2. α) Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε ένα πλαγιότιτλο για κάθε ενότητα
(μον. 3)
β) Στους στίχους 66-84 κυριαρχεί ως αφηγηματική τεχνική η περιγραφή.
Να αναφέρετε : i) τρεις τουλάχιστον εικόνες αυτής της τεχνικής
ii)τις αισθήσεις που κινητοποιούνται κάθε φορά
(μον. 3)
3. α) Να εντοπίσετε ένα παράδειγμα ανθρωπομορφισμού των θεών μέσα στοκείμενο και να το σχολιάσετε
(μον. 3)
β) να περιγράψετε τη συμπεριφορά και τη ψυχική κατάσταση του Ερμή, της Καλυψώς και του Οδυσσέα, λαμβάνοντας υπ’ όψη και το χώρο μέσα στονοποίο κινούνται και δρουν τα πρόσωπα αυτά (νησί-σπηλιά Καλυψώς)
(μον. 3) 

Κείμενο (Ομήρου Οδύσσεια, α΄ ραψωδία, στίχοι 141-170)

Ερωτήσεις
1. Τι σήμαινε αρχικά η λέξη έπος και ποια σημασία πήρε η λέξη τον 5ο αιώνα π.Χ.;
(4 μονάδες)
2. Mε ποια μορφή εμφανίζεται εδώ η Αθηνά και ποιος την υποδέχεται;
Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε ως προς την εξέλιξη της υπόθεσης;
(4 μονάδες)
3.α). Καταγράψτε τουλάχιστον πέντε στερεότυπα επίθετα ή φράσεις της ενότητας .
β).Ποια ποιητική λειτουργικότητα έχει η παρουσία των κονταριών του Οδυσσέα στην κονταροθήκη του παλατιού;
(3+3= 6 μονάδες)
4.α). Οι μνηστήρες στην ενότητα αυτή (στ. α’ 150) χαρακτηρίζονται ξιπασμένοι(=αλαζονικοί, υπερβολικά υπερήφανοι).
Να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό αυτό με βάση τη συμπεριφορά που εμφανίζονται να έχουν γενικά στην Οδύσσεια.
β).Να επισημάνετε ποιες από τις ενέργειες του τυπικού της φιλοξενίας αναφέρονται στην ενότητα αυτή.
(3+3 = 6 μονάδες)  



ΛΙΑΚΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ, φιλόλογος

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ: ΟΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Α. Οι απλοί υποθετικοί λόγοι των κειμένων

	είδος
30. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus.	ανοιχτή υπόθεση στο παρόν
32. quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.	απραγματοποίητο (ή αντίθετο του πραγματικού) στο παρόν
42. ….multi (…) si in hunc animadvertissem, crudeliter id factum esse dicerent.	Απραγματοποίητο (ή αντίθετο του πραγματικού). Η υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν, ενώ η απόδοση στο παρόν
43. Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur	Απραγματοποίητο (ή αντίθετο του πραγματικού). Η υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν, ενώ η απόδοση στο παρόν
43. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.	Απραγματοποίητο (ή αντίθετο του πραγματικού) στο παρόν
43. si pergis, aut immatura…servitus manet.	Ανοιχτή υπόθεση στο παρόν
44. Quodsi forte ceciderunt, tum intellegitur	Ανοιχτή υπόθεση. Η υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν, ενώ η απόδοση στο παρόν
48. Si quid durius ei videbatur, a cerva sese monitum esse praedicabat.	Ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν

  

Β. ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ

25. Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. nisi vos ipsi patriae consulueritis    =>  consulturum esse                    (υποτακτική                                 (ειδικό απαρέμφατο)                      παρακειμένου) Στον ευθύ λόγο: nisi vos ipsi patriae consulueritis    =>        Nemo consulet                                  (οριστική                            (οριστική μέλλοντα)                                  συντ. μέλλ.) Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

37. In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. : Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο, αφού η απόδοση βρίσκεται σε δευτερεύουσα συμπερασματική. nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit  (υποτ. παρακ.)  => ut salvi esse nequeamus   Στον ευθύ λόγο: si subvenerit (οριστική συντελ. μέλλ.)   =>    salvi esse nequimus     Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

42. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore (...), neminem tam improbum,(…). Πρόκειται για εξαρτημένο και σύνθετο υποθετικό λόγο: si pervenerit (υποτακτική παρακειμένου)          =>   neminem tam stultum fore                                                                                    neminem tam  improbum fore Στον ευθύ λόγο: si pervenerit (οριστική συντελ. μέλλ.)               =>  nemo tam stultus erit                                                                                   nemo tam  improbus erit Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

45. Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. .: Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο, αφού η απόδοση βρίσκεται σε δευτερεύουσα βουλητική πρόταση και σύνθετο, αφού έχουμε δύο βουλητικές προτάσεις. si adire non possit            =>     ut adliget et abiciat.  Στον ευθύ λόγο: si adire non poteris      =>   adliga et abice Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

49. experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset . Δευτερεύουσα υποθετική. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο, αφού η απόδοση βρίσκεται στην πλάγια ερωτηματική πρόταση:   si non cessisset   (υποτ. υπερσυντελίκου) =>  quam aequo animo me ferro essem interemptura                                                                                                     (υποτακτική παρατατικού                                                                                             ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας) Στον ευθύ λόγο : si non cesserit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα)  => Quam aequo animo me ferro interimam?                                                                                                             (οριστική μέλλοντα) Πρόκειται για ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον

Γ. ΛΑΝΘΑΝΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ

47. Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Πρόκειται για λανθάνοντα υποθετικό λόγο (αφού έχουμε υποθετική μετοχή) και εξαρτημένο, αφού η απόδοση βρίσκεται σε βουλητική πρόταση. Πρέπει 

1. Να αναλύσουμε την υποθετική μετοχή 

2. Να μεταφέρουμε την απόδοση στον ευθύ λόγο.

si epistula intercepta erit (οριστική συντ. μέλλ) => non cognoscantur (προτρεπτική υποτακτική)

(ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον)