100 βιβλία που δεν αγάπησαν οι Ελληνες

Η κατασκευή «διεφθαρμένων» αναγνωστών, οι περιστασιακοί αγοραστές των μπεστ σέλερ και η χαμηλής ποιότητας παιδεία οι λόγοι για τις μηδαμινές πωλήσεις λογοτεχνικών έργων αναφοράς και κλασικών συγγραφέων

Είναι δυνατόν να υπάρχουν μυθιστορήματα του Τολστόι, του Ντίκενς, του Μπαλζάκ αλλά και νεότερων, όπως ο Ναμπόκοφ, ο Μέιλερ ή ο Καπότε, που οι έλληνες αναγνώστες τούς γύρισαν την πλάτη; Ή άλλα εμβληματικά έργα ξένων λογοτεχνιών που πέρασαν στη χώρα μας απαρατήρητα; Ή σύγχρονα έργα που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση της λογοτεχνικής συνείδησης στον σημερινό δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα... έμειναν στα ράφια;

Αυτά τα ερωτήματα δεν απαντήθηκαν - αν και φάνηκαν να συγκινούν τους ακροατές του ραδιοφωνικού σταθμού ΒΗΜΑ FM: εδώ και μερικούς μήνες στη νυχτερινή ζώνη του, την οποία επιμελείται ο Μάκης Προβατάς, άκουγαν να παρουσιάζονται 100 σπουδαία βιβλία που δεν αγαπήθηκαν από το ελληνικό κοινό. Οι περισσότεροι ακροατές ζήτησαν λεπτομέρειες γι' αυτά, έλαβαν μέρος σε διαγωνισμούς για να τα κερδίσουν, ενώ πρότειναν και άλλα παρόμοια που θα ήθελαν να διαβάσουν. Για τέσσερις μήνες η ραδιοφωνική αυτή συζήτηση εξελίχθηκε στην αναζήτηση των χαμένων ευκαιριών ανάγνωσης: βιβλία που έπρεπε να διαβαστούν και για διάφορους λόγους δεν έφθασαν σε αυτούς που θα ήθελαν να τα διαβάσουν.

Αν χωρίζαμε αυτά τα 100 βιβλία σε ζώνες θα διαπιστώναμε ότι κάποια ανήκουν στα βιβλία αναφοράς. Για παράδειγμα, το έπος Βάλτερ ο χεροδύναμος (εκδ. Στοχαστής), λατινική διασκευή χαμένου ηρωικού άσματος από τον κύκλο των «Νιμπελούνγκεν», που γράφτηκε μεταξύ του Θ' και του Ι' αιώνα. Το βιβλίο, γραμμένο από μοναχό, έχει αναφορές τόσο στη γερμανική μυθολογία όσο και στην ελληνική, ενώ εκπλήσσει με την τολμηρότητα και τις ανατροπές του.

Αδιάβαστο όμως έμεινε για τους Ελληνες και το Νιμπελούνγκεν (εκδ. Στοχαστής). Το τραγούδι των Νιμπελούνγκεν έχει χαρακτηριστεί ως το ωραιότερο μεσαιωνικό έπος, η «Ιλιάδα της γερμανικής φιλολογίας», ενώ ενέπνευσε τον Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν στη συγγραφή της διάσημης τριλογίας του Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών, τον Ριχάρδο Βάγκνερ στη σύνθεση της θαυμαστής τετραλογίας του «Το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν», αλλά και τον Φριτς Λανγκ, που το μετέφερε στη μεγάλη οθόνη.

Στην ίδια ζώνη, των βιβλίων αναφοράς που δεν έτυχαν θερμής υποδοχής, θα βρούμε και το Walden (εκδ. Κέδρος) του Ντέιβιντ Χένρι Θορό, το πρώτο ίσως οικολογικό μανιφέστο που ενέπνευσε όλο το χίπικο κίνημα, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τον Γκάντι. Ενα άλλο παράδειγμα είναι η ιστορία της Ζαν ντ΄Αρκ. Ο θρύλος της Παρθένας της Ορλεάνης έχει εμπνεύσει δεκάδες καλλιτέχνες όπως στο θέατρο τον Σίλερ, τον Σαρλ Πεγκύ, τον Ανουίγ, στην όπερα τον Τζουζέπε Βέρντι, τον Κλοντέλ, στη μουσική τον Τσαϊκόφκσι, στον κινηματογράφο τον Ντράγερ, στη ζωγραφική τον Ενγκρ κ.ά. Στην πεζογραφία, το βιβλίο του Μαρκ Τουέν Ιωάννα της Λωρραίνης (εκδ. Νεφέλη) δεν είχε τύχη... 

Αναγνωστική «διαφθορά»

«Γιατί δεν πουλάνε κάποιοι γνωστοί συγγραφείς;» ρωτώ τον Ανταίο Χρυσοστομίδη, υπεύθυνο της πολύ γνωστής σειράς ξένων συγγραφέων των εκδόσεων Καστανιώτη. «Πραγματικά είναι περίεργο εκ πρώτης όψεως να μην πουλάνε νομπελίστες όπως ο Σόουλ Μπέλοου ή ο Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ, που τα έργα τους αποτελούν σημείο αναφοράς της σύγχρονης λογοτεχνίας για οποιονδήποτε διαβάζει, σε όλον τον κόσμο. Ή άλλοι να "πουλάνε" μόνο ένα από τα έργα τους».

Παράδειγμα τρανό ο Ναμπόκοφ. Με εξαίρεση τη δημοφιλέστατη Λολίτα, τα υπόλοιπα έργα του, όπως το αριστούργημά του Ο αξιοπρεπής κύριος Πνιν ή η Χλωμή φωτιά (και τα δύο στις εκδόσεις Καστανιώτη) δεν είχαν τύχη, κάτι που σημαίνει ότι το σκάνδαλο της Λολίτας και όχι η λογοτεχνική αξία τράβηξαν τους αναγνώστες-καταναλωτές. «Δυστυχώς, δεν υπάρχει παιδεία, ο έλληνας αναγνώστης επηρεάζεται από τα μπεστ σέλερ. Αυτούς δεν τους θεωρώ αναγνώστες, είναι ευκαιριακοί. Οι καλοί αναγνώστες είναι τελικά λίγοι στη χώρα μας» λέει ο Ανταίος Χρυσοστομίδης.  

Στο ότι οι αναγνώστες επηρεάζονται από τα φτηνά μυθιστορήματα θα επιμείνει και ο Γιώργος Δαρδανός, ο οποίος έχει δημιουργήσει τη σειρά με μεγάλα έργα που έχουν επηρεάσει την παγκόσμια λογοτεχνία, όπως των Τόμας Μαν, Μέλβιλ, Ντίκενς κ.ά.: «Εμείς οι εκδότες κατασκευάσαμε "διεφθαρμένους" αναγνώστες. Ο έλληνας αναγνώστης συνήθισε να διαβάζει εύκολη, ροζ λογοτεχνία, αυτή που κάποτε πουλιόταν μόνο στα περίπτερα και κανένα βιβλιοπωλείο δεν καταδεχόταν να τη βάλει στις προθήκες του. Τα ντύσαμε με ωραία χαρτιά, βάλαμε γυαλιστερές φωτογραφίες και τα πουλήσαμε για λογοτεχνία. Πήγα προχθές στα Γιάννενα και σε βιβλιοπωλείο που επισκέφθηκα είδα ντάνες με το βιβλίο της Τζέιμς "Πενήντα αποχρώσεις του γκρι", αλλά υπήρχε ένα μόνον αντίτυπο Μέλβιλ, ένα αντίτυπο Ουίλκινς κ.λπ. Παρ' όλα αυτά εγώ θα επιμείνω, θα εξακολουθήσω να βγάζω καλά βιβλία. Είναι η μόνη μας ελπίδα. Αλλά έτσι δικαιώνομαι και απέναντι στον εαυτό μου ως εκδότη».

Επιμονή στους κλασικούς δείχνει και ο Ανδρέας Καρτάκης των εκδόσεων Ροές, με μια σειρά την οποία φροντίζει να ανανεώνει συχνά, διακινδυνεύοντας ακόμη και άγνωστους τίτλους. Ετσι η Ηδονή του Ντ΄Ανούτσιο μπορεί να σημείωσε κάποια επιτυχία - «έπαιξε, ίσως, ρόλο και ο τίτλος» λέει ο εκδότης - αλλά ο σημαντικός εκπρόσωπος του βερισμού, ο Σικελός Λουίτζι Καπουάνα, με το σπουδαίο έργο του Μαρκήσιος της Ροκαβερντίνα δεν συγκίνησε τους έλληνες αναγνώστες.

Ο κ. Καρτάκης τονίζει ότι «στην Ελλάδα δεν υπάρχει παιδεία αλλά ούτε σοβαρή εκπροσώπηση του βιβλίου από στελέχη υπουργείων, από καθηγητές ή διανοούμενους με δημόσια παρέμβαση, που θα ταρακουνούσε τα πράγματα, όπως παλαιότερα, στη δεκαετία του '50». Επιπλέον, «η μη ύπαρξη βιβλιοθηκών και καλλιέργειας αναγνωστικής συμπεριφοράς στα σχολεία διαμορφώνουν αναγνώστες χωρίς κουλτούρα, που έλκονται από το ευτελές βιβλίο». 

Κλασικοί και νέοι ...αγνοούμενοι

Υπάρχει επίσης η ζώνη των κλασικών: γνωστοί συγγραφείς που κάποια βιβλία τους γνώρισαν αποδοχή και κάποια άλλα, για ανεξήγητους λόγους, έμειναν στα ράφια. Επρεπε να έρθει, το 1989, η προκήρυξη της «17ης Νοέμβρη» με τσιτάτα του Μπαλζάκ - ο γάλλος συγγραφέας αποκαλούσε τις εφημερίδες «χαμαιτυπείο της σκέψης», «αποθήκες δηλητηρίου» που «ξεπερνούν το πιο βρώμικο εμπόριο όσον αφορά την κερδοσκοπία και τη συναλλαγή» - για να ψάξουν όλοι πού βρίσκονταν αυτές οι δηλητηριώδεις σκέψεις και να ανακαλύψουν το περίφημο έργο του Χαμένες ψευδαισθήσεις (εκδ. Εξάντας), το οποίο ως τότε δεν είχε κυκλοφορήσει ολόκληρο.

Οταν κυκλοφόρησε, το 1993, είχε πάψει να υφίσταται ενδιαφέρον. Ομοίως, ενώ ο μύθος της φάλαινας Μόμπι Ντικ είναι πολύ ισχυρός και στη χώρα μας καθώς όλοι τον γνωρίζουν από τα Κλασικά Εικονογραφημένα ή από τον κινηματογράφο, όταν κυκλοφόρησε η πλήρης έκδοση, με σημειώσεις και πολλά παράπλευρα στοιχεία, το έργο του Χέρμαν Μέλβιλ Μόμπι Ντικ, η φάλαινα (εκδ. Gutenberg) πούλησε αναλογικά πολύ λίγα.

Επίσης, ενώ η Αισθηματική αγωγή του Γκυστάβ Φλομπέρ γνώρισε περισσότερες από μία εκδόσεις στην Ελλάδα, το πρόπλασμά της, η Πρώτη αισθηματική αγωγή (εκδ. Νεφέλη) δεν είχε τύχη. Ενα από τα πιο ωραία ιστορικά μυθιστορήματα του Ρόμπερτ Γκρέιβς, το Εγώ ο Κλαύδιος (εκδ. Κέδρος), μετά βίας ξεπέρασε την πρώτη έκδοση ενώ, αν και γραμμένο το 1934, παραμένει φωτεινός οδηγός για το πώς η συμπεριφέρεται η αρχηγική εξουσία και το πώς η απληστία ή/και το σεξ κυριαρχούν στις επιλογές των εκάστοτε αρχηγών.

Αλλά και συγγραφείς του 20ού αιώνα εμφανίζουν έργα στα οποία το κοινό δεν ανταποκρίνεται, όπως Το δέρμα (εκδ. Μεταίχμιο) του Κούρτσιο Μαλαπάρτε - αν και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Ούτε ο Ουίλιαμ Φόκνερ συγκίνησε με το πυκνό μυθιστόρημά του Ιερό (εκδ. Μεταίχμιο) τους έλληνες αναγνώστες.

Η φήμη και οι διακρίσεις δεν μετράνε
Πολλοί και από τους πολύ νεότερους συγγραφείς δεν είχαν τύχη. Ο Τζόναθαν Λίτελ με τις Ευμενίδες (εκδ. Λιβάνης), βιβλίο που ξεσήκωσε τη διανόηση της Ευρώπης με το προκλητικό θέμα του, τη διολίσθηση ενός διανοουμένου προς τον ναζισμό, πουλώντας εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, στη χώρα μας σημείωσε εκκωφαντική αποτυχία. Την ίδια τύχη είχε και το ογκώδες έργο Κεντρική Ευρώπη (εκδ. Κέδρος) του Ουίλιαμ Βόλμαν, ένα μυθιστόρημα για την πορεία της χιτλερικής και ναζιστικής Ευρώπης, βραβευμένο με το National Book Award 2005.

Το ότι η φήμη ή ο θόρυβος δεν μετράει το αποδεικνύει και το παράδειγμα του Φόστερ Ουάλας. Οταν ο αμερικανός συγγραφέας αυτοκτόνησε, γράφτηκαν χιλιάδες λέξεις και έκλαψαν πολλοί από τους πιστούς του στην Ελλάδα. Η κυκλοφορία, λίγο αργότερα, της πολύ καλής συλλογής διηγημάτων του Αμερικάνικη λήθη (εκδ. Κέδρος) δεν κατάφερε να εξαντλήσει ούτε την πρώτη έκδοση. Τι είχε συμβεί; Ο μιντιακός θόρυβος από τον θάνατο του Ουάλας απευθύνθηκε σε αυτούς που καταναλώνουν πληροφορίες και κουτσομπολιά, ενώ οι συνεπείς αναγνώστες δεν τον ανακάλυψαν.

Οπως δεν ανακάλυψαν ούτε τον Τζούνο Ντιάζ και το έργο του Η σύντομη θαυμαστή ζωή του Οσκαρ Γουάο (εκδ. Λιβάνης), το οποίο δέχτηκε εξαιρετικές κριτικές, τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ 2008 και πολλές ακόμη σημαντικές διακρίσεις. Ούτε ο Θεός των μικρών πραγμάτων (εκδ. Ψυχογιός) της βραβευμένης με Μπούκερ Αρουντάτι Ρόι σημείωσε υποδοχή ανάλογη αυτής που έτυχε στο εξωτερικό.

Η άποψη του Νίκου Καρατζά των βιβλιοπωλείων Ιανός δημιουργεί θετικές προσδοκίες καθώς τα στοιχεία πωλήσεων των βιβλιοπωλείων του δείχνουν μια επιστροφή στους κλασικούς. «Αν και υπάρχουν κάποιοι που συγκυριακά δεν ζητούνται, όπως ο Κάφκα ή ο Ζολά, με την πρώτη ευκαιρία - μια επανέκδοση ή μια ταινία - μπορεί να επανέλθουν στο προσκήνιο» σημειώνει.

Βιβλιοπώλες, εκδότες και συγγραφείς συμφωνούν ότι σε μια τέτοια περίοδο κρίσης χρειάζεται οι προσφορές να επικεντρωθούν στα καλά βιβλία, κλασικών και σύγχρονων συγγραφέων. Οχι μόνο ως αντίδοτο στην ευτέλεια της εποχής αλλά και ως θεμελιώδες συστατικό για τη διαμόρφωση μιας καλής βάσης αναγνωστών για τους μετέπειτα καιρούς.




Τα 100 βιβλία που δεν αγάπησαν οι έλληνες σύμφωνα με τη σειρά που παρουσιάστηκαν στο ΒΗΜΑFM στην εκπομπή του Μάκη Προβατά

1. ''Εγώ ο Κλαύδιος'', Robert Graves               
ΚΕΔΡΟΣ

 2. ''Η μπαλάντα του λυπημένου καφενείου'', Carson Mc Cullers      ΚΕΔΡΟΣ

 3. ''Τα απομεινάρια μιας μέρας'',  Kazuo Ishiguro  ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

 4. '' Έμφυτο Ελάτωμα'', Thomas Pynchon     
 ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

 5. ''Για ποιον χτυπά η καμπάνα'', Ernest Hemingway ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

 6. ''Τα τυφλά ηλιοτρόπια'', Alberto Mendez    
ΠΑΠΥΡΟΣ

 7. ''Ο απρόθυμος φονταμενταλιστής'', Mohsin Hamid
ΠΑΠΥΡΟΣ  

 8. ''Αμερικάνικη λήθη'', David Foster Wallace          
ΚΕΔΡΟΣ

 9. ''Ο Οδοιπόρος'', Fernando Pessoa                       
ΝΕΦΕΛΗ 

10. ''H  πρώτη αισθηματική αγωγή'', Gustave Flaubert  
ΝΕΦΕΛΗ

11. ''Ιωάννα της Λωραίνης'', Μark Twain
ΝΕΦΕΛΗ

12. ''Mεσσιας'', Gore Vidal
ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

13. ''Πολιτισμός και Βαρβαρότητα'', Edgar Morin
ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

14. ''Ανθρώπινο, πάρα πολύ ανθρώπινο'',  Friedrich Nietzsche  
ΠΑΝΟΠΤΙΚΟΝ

15. ''Πραγματεία περι Εθελοδουλείας'', Etienne De La Boetie   ΠANOΠTIKON

16. ''Ultimatum'', Fernando Pessoa
AΡΜΟΣ

17. ''Πως να αλλάξουμε τον κόσμο'', Eric Hobsbawm                  
ΘEΜΕΛΙΟ

18. ''Το δέρμα'', Curzio Malaparte         
ΜETAIXMIO

19. ''Ιερό'', William Faulkner                 
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

20. ''Η εποχή των άκρων'', Eric Hobsbawm                  
ΘΕΜΕΛΙΟ

21. ''Αρετή και τρομοκρατία'', Ροβεσπιέρος
ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

22. ''Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων'', Fyodor  Dostoyevsky       
ΓΚΟΒΟΣΤΗ

23. ''Ταπεινοι και Καταφρονεμενοι'', Fyodor Dostoyevsky        
ΓΚΟΒΟΣΤΗ

24. ''Το τέλος μιας σχέσης'', Greene Graham                
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

25. ''Το ασήμαντο αιώνια επαινούν'', Arthur Schopenhauer        
ΚΑΚΤΟΣ

26. ''Ο δρομος για την αποβαθρα του Γουιγκαν'', George Orwell              
ΚΑΚΤΟΣ

27. ''Μεγάλες Προσδοκίες'', Charles Dickens  
ΚΕΔΡΟΣ

28. ''Ο αξιοπρεπής κύριος Πνιν'', Vladimir Nabokov     ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

29. ''Θαυμαστός καινούργιος κόσμος'', Aldous Huxley             
ΚΑΚΤΟΣ

30. ''Σατανικοί στίχοι'', Salman Rushdie             
ΨΥΧΟΓΙΟΣ

31. ''Ο Πύργος'', Franz Kafka
ΚΕΔΡΟΣ

32. ''Ο κόσμος του χθες'', Stefan Zweig                   
PRINTA

33. ''Καθώς Ψυχορραγώ'', William Faulkner 
ΚΕΔΡΟΣ

34. ''Η ανθρωπινότητα της ανθρωπότητας'',  E. Orin
ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

35. ''Η ανθρώπινη μοίρα'', Andre Malraux                   
ΕΞΑΝΤΑΣ 

36. ''Χαμένες ψευδαισθήσεις'', Honoré de  Balzac 
ΕΞΑΝΤΑΣ             

37ο. ''Ο μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας'', Leo Perutz        
ΚΙΧΛΗ

38. ''Η πτώση'', Albert  Camus         
ΚAΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

39. ''Το υπόγειο'', Fyodor Dostoyevsky         
ΓΚΟΒΟΣΤΗ

40. ''Το άλικο γράμμα'', Nathaniel Hawthorne    
ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

41. ''Η μεγάλη λογική'', G. W. Fr. Hegel                   
ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ

42. ''Ρέκβιεμ'', Anna Akhmatova                    
AΡΜΟΣ

43. ''Το θαλασσινό κοιμητήριο'', Paul Valery
AΡΜΟΣ

44. ''Οι ελεγείες του Ντουινο'', Rainer-Maria Rilke 
AΡΜΟΣ

45. ''Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα'', Mikhail Bulgakov               ΘΕΜΕΛΙΟ

46. ''Moμπι Ντικ η Φαλαινα'', Herman Melville                       GUTENBERG 

47. ''Ο Zοφερός Oίκος'', Charles Dickens                 
GUTENBERG

48. ''Μέλμοθ ο περιπλανώμενος'', Charles Maturin             GUTENBERG

49. ''Εκείνοι που πυρπόλησαν το ρύζι'', Μαρεκ Χουασκο                 MΕΛΑΝΙ

50. ''Στην κόψη του ξυραφιού'',  Somerset Maugham
MEΛΑΝΙ      

51. ''Ο αόρατος'', George Wells  
ΚΙΧΛΗ

52. ''Η καρδιά του σκότους'', Joseph Conrad  
ΠΑΤΑΚΗΣ

53. ''Κισμέτ'', Rainer Maria Rilke  
ΝΕΦΕΛΗ

54. ''Οι μεγάλες στιγμές της ανθρωπότητας'',  Stefan Zweig            
ΠΑΤΑΚΗΣ

55. ''Χάος- Διηγήματα'', Luigi Pirandello                   
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

56. ''Το Όνειρο ενός γελοίου ανθρώπου'', Fyodor Dostoyevsky         AΡΜΟΣ

57. ''O τοίχος'', Jean-Paul Sartre 
ΠAΤΑΚΗΣ

58. ''Η Ζωή και οι Απόψεις του Τριστάμ Σάντι'', Laurence Sterne          
GUTENBERG

59. ''Λεβιάθαν'', Paul Auster             
Σ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

60. ''Ανήλικος Δολοφόνος'',  Graham Greene              
Σ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

61. ''Στη χώρα των κηφήνων'', Heinrich Mann                
Σ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

62. ''Μια εποχή στη Κόλαση'', Arthur Rimbaud                 ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

63. ''Ο καλόγερος'', Matthew Lewis   
GUTENBERG

64. ''Επιτήρηση και Τιμωρία'', Michel Foucault                       ΚΕΔΡΟΣ

65. ''Το κόκκινο και το μαύρο'', Stendhal                          ΠΑΠΥΡΟΣ

66. ''Η πολιτική ως επάγγελμα'', Max Weber                   ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ

67. ''Όπλα, μικρόβια και ατσάλι'', Jared Diamond                 ΚΑΤΟΠΤΡΟ

68. ''Οι άνθρωποι της αβύσσου'', Jack London                       
ΡΟΕΣ

69. ''O θησαυρός των ταπεινών'', Maurice  Maeterlinck             PRINTA

70. ''Σκέψεις για την Τρομοκρατία'', Albert  Camus                  ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

71. ''Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας'', Richard Clogg                   ΚΑΤΟΠΤΡΟ

72. ''Αφορισμοί για τη πρακτική σοφία της ζωής'', Arthur Schopenhauer   
PRINTA

73. ''Μαθήματα για την παιδεία'',  Friedrich Nietzsche
PRINTA

74. ''Η Ζωή του Αρσένιεφ'', Ivan Bunin
ΡΟΕΣ

75. ''Αόρατος Άνθρωπος'', Ralph Ellison  
ΚΕΔΡΟΣ

76. ''Μικρή ιστορία του κόσμου'', Erns Gombrich           
ΠΑΤΑΚΗΣ

77. ''Μοναστήρι της Πάρμας'', Stendhal                         
ΕΞΑΝΤΑΣ

78. ''Τυχαιότητα, ειρωνεία, αλληλεγγύη'', Richard Rorty              ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

79. ''Walden'', Henry-David Thoreau             
ΚΕΔΡΟΣ

80. ''Αποτυχημένες πολιτείες'', Noam  Chomsky                     
ΠΑΤΑΚΗΣ

81. ''H ανατομία του φασισμού'', Robert Paxton                       ΚΕΔΡΟΣ

82. ''Οι αόρατες πόλεις'', Italo Calvino                       
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

83. ''Περί αναρχισμού'', Noam Chomsky
ΚΕΔΡΟΣ

84. ''Η μνήμη της ανθρωποτητας- Οι μεγάλες εφευρέσεις''   ΠΑΠΥΡΟΣ-LAROYSSE

85. ''Ο ανηθικολόγος'', Andre Gide
ΠAΤΑΚΗΣ

86. ''Βιργιλίου Θάνατος'', Hermann Broch  
GUTENBERG

87. ''Γαλάζιο τετράδιο'', Daniil Kharms   
ΝΕΦΕΛΗ

88. ''Ο άρχοντας των μυγών'', William Golding                    
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

89. ''Ο κλέφτης'', Georg Heym                      
ΝΕΦΕΛΗ

90. ''Αρμαντέιλ'', Wilkie Collins                  
GUTENBERG

91. ''Εν ψυχρώ'', Truman Capote                  
 ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

92. ''Τα μοιραία αυγά'', Michail  Bulgakov                    
AΡΜΟΣ

93. ''Η ερμηνεία των πολιτισμών'', Clifford Geertz                   ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

94. ''Αλληλοβοήθεια'', Pyotr Kropotkin                 
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

95. ''Tο τοτέμ του λύκου'', Jiang  Rong                           
ΨΥΧΟΓΙΟΣ

96. ''Το σπίτι της Ματριόνα'', Aleksandr Solzhenitsyn      
ΠΑΠΥΡΟΣ

97. ''Η σύντομη θαυμαστή ζωή'', Όσκαρ Γουάο Junot Díaz         
ΛΙΒΑΝΗ    
      
98. ''Ο Θεός των μικρών πραγμάτων'', Arundhati  Roy             
ΨΥΧΟΓΙΟΣ

99. ''Βάλτερ   ο χεροδύναμος'', Ανώνυμος                         
ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ

100. ''Τζόναθαν Λίτελ'', Ευμενίδες                            
ΛΙΒΑΝΗΣ


ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάποια δεν πούλησαν σε απόλυτους αριθμούς, άλλα δεν πούλησαν σχετικά με τις εκατοντάδες χιλιάδες ή εκατομμύρια αντίτυπα που πουλήθηκαν σε όλο τον κόσμο και κάποια τέλος ενώ έχουν βγει σε αρκετές εκδόσεις εντούτοις δεν έκαναν επιτυχία σε καμία από αυτές. Τα στοιχεία δόθηκαν από τους ίδιους εκδοτικούς οίκους. 



ΠΗΓΗ
Μπασκόζος Γιάννης Ν. ''ΤΟ ΒΗΜΑ''