Τα σημαντικότερα βιβλία όλων των εποχών

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή είθισται οι εφημερίδες σ’ όλο τον κόσμο να προτείνουν τα πιο ενδιαφέροντα και/ή καλύτερα βιβλία της χρονιάς. Στο μέτρο του δυνατού προσπαθούμε να το κάνουμε κι εμείς απ’ αυτή τη σελίδα. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Τα βιβλία είναι πάρα πολλά, η επιλογή εξαιρετικά δύσκολη και το ενδεχόμενο να αδικήσεις κάποιους πάντα υπαρκτό. Στην περίπτωσή μας το εγχείρημα είναι πολλαπλά δυσχερέστερο όταν έχεις να επιλέξεις ανάμεσα σε Ελλαδίτες συγγραφείς, Ελληνοαυστραλούς ή της ελληνικής διασποράς γενικότερα, Αυστραλούς, ξένους, μεταφράσεις, είδη βιβλίων κτλ.

Γι’ αυτό και φέτος αποφασίσαμε να κάνουμε μια μικρή εξαίρεση. Αντί για την καθιερωμένη ετήσια επιλογή των καλυτέρων, (κατά την άποψή μας πάντα) βιβλίων της χρονιάς ή αυτών που διαβάσαμε και/ή βιβλιοκρίναμε κατά τη διάρκεια του έτος, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε τα πιο ευπώλητα (μπεστ σέλερ) καθώς και τα σημαντικότερα βιβλία όλων των εποχών. Σημειωτέον ότι η επιλογή δεν είναι καθόλου δική μας αλλά βασίζεται σε στοιχεία που ελήφθησαν από το New York Times Book, από τη σχετική λίστα της Wikipedia, από το BestBooks.org, καθώς και από μια πληθώρα διαδικτυακών βιβλιοφιλικών ιστολογίων που έχουν πραγματοποιήσει διάφορες ψηφοφορίες. Το σημαντικότερο είναι ότι, παραδόξως, υπάρχει…ομοφωνία στη λίστα που ακολουθεί!

Τα 15 μεγαλύτερα μπεστ σέλερ όλων των εποχών (ανεξαρτήτως είδους) είναι με σειρά πωλήσεων τα εξής: 

1. «Η Βίβλος» (2ος αιώνας μ.Χ.) – 5-6 δισεκατομμύρια αντίτυπα 

2. «Αποφθέγματα του Προέδρου Μάο» (1966) – 900 εκατομμύρια 

3. «Το Κοράνι» (7ος αιώνας μ.Χ.) – 800 εκατομμύρια 

4. «Δον Κιχώτης» του Μιγκέλ Θερβάντες (1605) – 500 εκατομμύρια 

5. «Κινέζικο Λεξικό Ζινχουά» (1957) – 400 εκατομμύρια 

6. «Το Βιβλίο των Κοινών Προσευχών» του Τόμας Κράνμερ (1549) – 300 εκατομμύρια 

7. «Η Πορεία του Προσκυνητή» του Τζον Μπάνιαν (1678) – 250 εκατομμύρια 

8. «Ο Κόμης Μοντεχρίστος» του Αλέξανδρου Δουμά (1844) – 200 εκατομμύρια 

9. «Προσκοπισμός για Αγόρια» του Ρόμπερτ Μπάντεν-Πάουελ (1908) – 150 εκατομμύρια 

10. «Το Βιβλίο των Μαρτύρων» του Τζον Φοξ (1563) – 150 εκατομμύρια 

11. «Το βιβλίο του Μόρμον» του Τζόζεφ Σμιθ Τζ. (1830) – 125 εκατομμύρια 

12. «Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος» της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ (1997) – 120 εκατομμύρια 

13. «Δέκα Μικροί Νέγροι» της Άγκαθα Κρίστι (1939) – 115 εκατομμύρια 

14. «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» του Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν (1954) – 100 εκατομμύρια 

15. «Ο Χάρι Πότερ και η Κάμαρα με τα Μυστικά» της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ (1998) – 77 εκατομμύρια.

Τα top 20 λογοτεχνικά μπεστ σέλερ όλων των εποχών (σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του 2011) είναι τα εξής: 

1. Μιγκουέλ Θερβάντες, «Δον Κιχώτης» 

2. Φιοντόρ Ντοστογιέβσκι, «Έγκλημα και τιμωρία» 

3. Λέων Τολστόι, «Πόλεμος και ειρήνη» 

4. Τζέιμς Τζόις, «Οδυσσέας» 

5. Βίκτωρ Ουγκώ, «Οι άθλιοι» 

6. Χέρμαν Μέλβιλ, «Μόμπι Ντικ» 

7. Φραντς Κάφκα, «Η δίκη» 

8. Βιργίνια Γουλφ, «Στο φάρο» 

9. Γκουστάβ Φλομπέρ, «Μαντάμ Μποβαρύ» 

10. Σταντάλ, «Το κόκκινο και το μαύρο» 

11. Έρνεστ Χεμινγουέι, «Ο γέρος και η θάλασσα» 

12. Τζ. Ντ. Σάλιντζερ, «Ο φύλακας στη σίκαλη» 

13. Κάρολος Ντίκενς, «Η ιστορία δύο πόλεων» 

14. Τζον Στάινμπεκ, «Τα σταφύλια της οργής» 

15. Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, «Ο άρχοντας των μυγών» 

16. Τζορτζ Όργουελ, «Η φάρμα των ζώων» 

17. Τόμας Μαν, «Το μαγικό βουνό» 

18. Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, «Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας» 

19. Έριχ Μαρία Ρέμαρκ, «Ουδέν νεότερο από το δυτικό μέτωπο» 

20. Μαρσέλ Προυστ, «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο»

Ας σημειωθεί ότι: 
(α) αν και δεν δίνω νούμερα πωλήσεων στη δεύτερη λίστα, εξυπακούεται ότι ο κάθε τίτλος ανέρχεται σε εκατομμύρια πωλημένων αντιτύπων). 

(β) Η λίστα αυτή – εν αντιθέσει με την προηγούμενη – διαφέρει από χρόνο σε χρόνο, όπως είναι φυσικό, αν και ορισμένοι τίτλοι παραμένουν μόνιμοι, ή υπήρχαν σε λίστες προηγούμενων ετών. Έτσι λ.χ. εδώ απουσιάζουν τα κλασικά αρχαία κείμενα (Όμηρος, Βιργίλιος, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αισχύλος κ.ά.) που θεωρούνται εκ των ων ουκ άνευ και που εξάλλου διδάσκονται στα περισσότερα σχολεία και πανεπιστήμια του κόσμου. Επίσης απουσιάζουν έργα σημαντικών δραματουργών, όπως του Σαίξπηρ, του Ρακίνα, του Λόπε ντε Βέγκα, του Τσέχοβ, του Ίψεν. Και άλλα ακόμα όπως τα «Άννα Καρένινα», «Αδερφοί Καραμαζόφ», «Ο λύκος της στέπας», το «1984», «Ο μεγάλος Γκάτσμπι», «Ο τροπικός του Καρκίνου», «Ο ξένος», «Θεία Κωμωδία», «Φάουστ» κ.λπ. Εξ ορισμού όμως είναι αναπόφευκτο μια λίστα λογοτεχνικών έργων να είναι αφαιρετική.

Ποιοι είναι τώρα οι μεγαλύτεροι Έλληνες σύγχρονοι μπεστσελερίστες; 

Ελλείψει εκσυγχρονισμένων στοιχείων (τυπικό άλλωστε των νεοελλήνων…) παραθέτω με κάποια σχετική επιφύλαξη τις παρακάτω πληροφορίες, αφού τα δημοσιευμένα στοιχεία που έχω στη διάθεσή μου είναι κάπως παλαιότερα. Πάντως όλα συγκλίνουν στο γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι Έλληνες σύγχρονοι μπσεστσελερίστες φαίνεται να είναι, και εντός και εκτός Ελλάδος, οι εξής: Βασίλης Βασιλικός (μόνο το «Ζ» είχε πουλήσει, έως το 1997, 450.000 αντίτυπα, χωρίς να λάβουμε υπόψη τα άλλα… 109 βιβλία και τις μεταφράσεις τους!), Αντώνης Σαμαράκης (μόνο «Το λάθος» είχε πουλήσει έως το 1997 230.000 αντίτυπα) και Νίκος Καζαντζάκης (δυστυχώς δεν διαθέτουμε – εγώ τουλάχιστον – έγκυρα στοιχεία για τις κυκλοφορίες των βιβλίων του). Πάντως, είναι οπωσδήποτε απ’ τους δυο-τρεις πιο πολυδιαβασμένους Έλληνες πεζογράφους εντός Ελλάδος και αναμφισβήτητα ο πρώτος και σημαντικότερος – σύμφωνα με δημοσιευμένα ξένα στοιχεία – εκτός ελλαδικού χώρου.

Χωρίς να παραθέτω νούμερα, να επισημάνω ότι άλλοι μεγάλοι μπεστσελερίστες λογοτέχνες μας, τα πωληθέντα βιβλία των οποίων ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα είναι οι εξής: Κώστας Ταχτσής, Μάρω Βαμβουνάκη, Φρέντυ Γερμανός, Μένης Κουμανταρέας, Ρέα Γαλανάκη, Μάρω Δούκα, Ευγενία Φακίνου, Διδώ Σωτηρίου, Οδυσσέας Ελύτης, Κώστας Μουρσελάς, Στρατής Τσίρκας, Λιλή Ζωγράφου, Άλκη Ζέη, Μαργαρίτα Λυμπεράκη, Ζυράννα Ζατέλη, Μάιρα Παπαθανασοπούλου, Μάρα Μεϊμαρίδου, Λένα Μαντά, Νίκος Θέμελης και βέβαια αρκετοί άλλοι. (Είναι αδύνατον να τους συμπεριλάβω όλους εδώ).

Και κάποια επιπρόσθετα ενδιαφέροντα στοιχεία:
– Ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας ποιητής είναι, οπωσδήποτε, ο Γιάννης Ρίτσος (με 270 αυτοτελείς τίτλους!), ενώ ακολουθεί ο Νίκος Καζαντζάκης (που τον ξεπερνάει όμως σε πωλήσεις) και ο οποίος διαθέτει διπλάσιες μεταφράσεις από εκείνες του τρίτου στη σειρά πολυμεταφρασμένου πεζογράφου, Βασίλη Βασιλικού. Σε μεγάλη απόσταση ακολουθούν οι: Καβάφης, Σεφέρης, και Ελύτης. (Και να σκεφτεί κανείς ότι οι δυο τελευταίοι υπήρξαν νομπελίστες!) 

– Το μεγαλύτερο σε έκταση ελληνικό μυθιστόρημα είναι ο «Μέγας Ανατολικός», ένα οκτάτομο προκλητικότατο ερωτογράφημα του ποιητή, Ανδρέα Εμπειρίκου. 

– Οι πλέον παραγωγικοί Έλληνες συγγραφείς είναι οι Βασίλης Βασιλικός και Κωστούλα Μητροπούλου. (Μόνο μέσα στη δεκαετία του ’80 έγραψαν από 12 βιβλία έκαστος). 

– Οι πολυγραφότεροι Έλληνες συγγραφείς είναι ο Κωστής Παλαμάς και ο Γιάννης Ρίτσος. (Ο δεύτερος όμως θα ξεπεράσει τον πρώτο όταν ολοκληρωθεί η σειρά των «Απάντων» του).

– Ο δημοφιλέστερος και πιο πολυμεταφρασμένος, τελευταία, Έλληνας συγγραφέας είναι ο Πέτρος Μάρκαρης (πολύ της μόδας, κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και αλλού). Και, βέβαια, ο Βασίλης Αλεξάκης, αλλά και ο Θοδωρής Καλλιφατίδης.

– Ο δημοφιλέστερος, πιο πολυμεταφρασμένος και πιο πολυδιαβασμένος Ελληνοαυστραλός συγγραφέας είναι, αναμφισβήτητα, ο μπεστσελερίστας, Χρήστος Τσιόλκας. 

– Οι πιο πολυδιαβασμένοι συγγραφείς παιδικών βιβλίων είναι οι Πηνελόπη Δέλτα και Άλκη Ζέη. 

– Το αρχαιότερο τυπωμένο ελληνικό βιβλίο είναι το «Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών» του Κωνσταντίνου Λάσκαρη, που τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476 στο τυπογραφείο του Διονυσίου Παραβιζίνι.

– Τέλος, το πρώτο ολοκληρωμένο λογοτεχνικό κείμενο που τυπώθηκε στις ΗΠΑ (σε συνέχειες σε εφημερίδα το 1909 και σε βιβλίο το 1910) είναι η συλλογή διηγημάτων του Κωνσταντίνου Καζαντζή «Ιστορίες της Πατρίδος μου».

Εν κατακλείδι
Δυστυχώς ανάμεσα σε όλα τα άλλα αρνητικά ρεκόρ που έχουν σπάσει διαχρονικά οι Νεοέλληνες – τα οποία δεν είναι και λίγα… – είναι (εκτός απ’ την παραγωγικότητα, τα ελλείμματα και τα χρέη) και αυτό της αναγνωσιμότητας! Οι Έλληνες…  διακρίνονται για το ότι ανήκουν στους χαμηλότερους δείκτες αναγνωσιμότητας (όχι μόνο βιβλίων αλλά εντύπων γενικότερα) στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο! Το κακό (γι’ αυτούς) είναι ότι αυτή τη θλιβερή πρωτιά δύσκολα μπορούν να τη φορτώσουν (όπως όλα τα υπόλοιπα) στους άλλους, στους «κακούς ξένους», που τους… επιβουλεύονται για να μη διαβάζουν (;), άρα να μη μορφώνονται! (Περί αυτού όμως άλλη φορά).

Ευχή μου για το Νέο Έτος: Να γίνει αυτό το κείμενο η απαρχή για ένα νέο αναγνωστικό ξεκίνημα. Εδώ, σε όλη την ελληνική διασπορά, αλλά και στην Ελλάδα. Ποτέ δεν είναι αργά.
Καλό διάβασμα και καλή χρονιά!   

ΠΗΓΗ

Γιάννης Βασιλακάκος, Παιδείας Εγκώμιον

* Ο Δρ Γιάννης Βασιλακάκος είναι πανεπιστημιακός, διδάκτωρ νεοελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Μελβούρνης, λογοτέχνης, βιογράφος, δοκιμιογράφος-κριτικός και μεταφραστής λογοτεχνίας.