Έξι συμβουλές για το γράψιμο, από τον Τζων Στάινμπεκ

«Αν έχεις πρόβλημα, είσαι πληγωμένος ή έχεις ανάγκη, πήγαινε στους φτωχούς ανθρώπους. Είναι οι μόνοι που θα βοηθήσουν, οι μόνοι.»
Από τους σημαντικότερους συγγραφείς στην ιστορία της λογοτεχνίας, βαθιά πολιτικός και προερχόμενος από προλεταριακή οικογένεια μεγάλωσε δουλεύοντας μαζί με τους μετανάστες της Αμερικής των αρχών του εικοστού αιώνα και έγινε μάρτυρας της βίας, της εκμετάλλευσης και της αδικίας στο πρόσωπό τους.

Τα βιβλία του, Άνθρωποι και ποντίκια, Τα Σταφύλια της Οργής, Ο δρόμος με τις φάμπρικες, Ανατολικά της Εδέμ, Σ” έναν άγνωστο Θεό και πολλά άλλα, είναι ανθρώπινα , ουσιαστικά, και ενέπνευσαν, συγκίνησαν και συγκινούν ακόμα αναγνώστες σε όλο τον κόσμο…

Έξι συμβουλές του σπουδαίου συγγραφέα, σε όσους γράφουν, ή σε όσους ενδιαφέρονται να μάθουν πως έγραφε ο ίδιος…

1. Εγκαταλείψτε την ιδέα ότι θα τελειώσετε κάποτε το βιβλίο. Ξεχάστε τις 400 σελίδες που σας περιμένουν, και φροντίστε να γράφετε μία σελίδα μόνο την ημέρα, βοηθάει. Έτσι, όταν ξαφνικά τελειώνει, είναι μια ωραία έκπληξη.

2. Να γράφετε ελεύθερα και όσο πιο γρήγορα γίνεται και να πετάτε τα πάντα στο χαρτί. Ποτέ να μην διορθώνετε ή να ξαναγράφετε μέχρι να έχετε γράψει ολόκληρο το βιβλίο. Το να ξαναγράφετε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, συνήθως είναι μια δικαιολογία για να μην προχωράτε. Επίσης μπλέκεται και αλλάζει ο ρυθμός και η ροή, που μπορεί να έρθει μόνο με μια υποσυνείδητη σχέση με το υλικό.

3. Ξεχάστε το «ευρύ», το κοινό «γενικά». Πρώτα απ΄όλα, το ανώνυμο, απρόσωπο κοινό θα σας κατατρομάξει, και δεύτερον, σε αντίθεση με το θέατρο, αυτό το κοινό δεν υπάρχει. Στο γράψιμο, το κοινό, είναι ο ένας μοναδικός αναγνώστης. Εχω προσέξει ότι μερικές φορές βοηθάει να διαλέγεις ένα πρόσωπο, είτε ένα πραγματικό πρόσωπο από τη ζωή σου, είτε ενα φανταστικό, και να γράφεις έχοντας στο μυαλό σου αυτό σαν αναγνώστη.

4. Αν μια σκηνή ή μια σεκάνς δεν σας βγαίνει και νοιώθετε ότι την χρειάζεστε, προσπεράστε την και προχωρήστε. Όταν θα έχετε τελειώσει το βιβλίο, μπορείτε να γυρίσετε πίσω σε αυτήν και τότε μπορεί να δείτε ότι ο λόγος που σας δημιουργούσε πρόβλημα ήταν γιατί δεν είχε μπει στο σωστό σημείο.

5. Να προσέχετε αν μια σκηνή τη νοιώθετε πολύ κοντά σας, είναι πιο αγαπημένη από τις άλλες. Συνήθως θα φανεί ότι είναι αυτή που δεν κολλάει με τις υπόλοιπες.

6. Αν χρησιμοποιείτε διάλογο- να τον λέτε δυνατά καθώς το γράφετε. Μόνο τότε θα έχει τον προφορικό τόνο που χρειάζεται.

«Καθώς γράφετε», λέει ο Steinbeck,« να εμπιστεύεστε τις αποσυνδέσεις και τα κενά. Αν έχετε γράψει ό, τι βλέπει το μάτι σας και σταματήσατε, δείτε το πάλι. Δείτε κάτι άλλο. Κάντε ένα άλμα προς μια άλλη εικόνα. Μην απαιτείτε από τον εαυτό σας να κατανοήσει τη σύνδεση.  Μερικά από τα πιο σπουδαία πράγματα που συμβαίνουν στην μυθοπλασία γίνονται όταν ο συγγραφέας επιτρέπει σε αυτό που φαίνεται μια ξεκομμένη εικόνα, να τον ή την οδηγήσει μακριά από τον δρόμο που είχε πάρει… »

Τα 20 + 1 βασικά μυστικά της δημιουργικής γραφής

 

Ο Βαγγέλης Προβιάς μοιράζεται μαζί μας μερικά από τα βασικά εργαλεία της γραπτής αφήγησης.  

 

Ο καθένας κρύβει μέσα του έναν συγγραφέα, και παρόλο που συγγραφείς δεν διδάσκονται, σίγουρα ενθαρρύνονται. Με αφορμή τη Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, ο Βαγγέλης Προβιάς, πεζογράφος, δημιουργικός διευθυντής στην διαφήμιση και εισηγητής σεμιναρίων creative writing, μας μυεί στο μαγικό κόσμο της δημιουργικής γραφής.

• 1. Γραφή ίσον δημιουργία

Η δημιουργική γραφή δεν αναπαριστά απλώς την πραγματικότητα – την επαναδημιουργεί. Έτσι, αλλάζει και τον αναγνώστη αλλά και τον συγγραφέα – είτε παρουσιάζοντας μία πρωτότυπη, διαφορετική, ή πιο βαθιά και ουσιαστική οπτική γωνία, είτε επινοώντας ιστορίες και πλοκές που εκφράζουν με παραστατικό, ζωντανό, γεμάτο αίμα και σάρκα τρόπο, την κοινή ανθρώπινη μοίρα.

• 2. Ιστορία ίσον αλλαγή

Οι άνθρωποι αλλάζουμε. Αυτό είναι αναπόφευκτο. Όταν διαβάζουμε θέλουμε να μάθουμε το γιατί και το πως, αυτό μας γοητεύει στο καλό γράψιμο, αυτό δεν μας επιτρέπει να αφήσουμε κάτω το μυθιστόρημα ή τη συλλογή διηγημάτων. Γεγονός άξιο να γίνει αφήγηση λοιπόν είναι εκείνο που αλλάζει ριζικά και ουσιαστικά έναν χαρακτήρα προς το χειρότερο ή προς το καλύτερο, που τον μεταμορφώνει, που τον σκοτώνει ή τον βοηθά να αναγεννηθεί.

• 3. Δύο πόρτες έχει η γραφή

Δομή χαρακτήρων VS Δομή Γεγονότων:
Στην πρώτη η δράση αφορά τον πρωταγωνιστή και τα εμπόδια που συναντά. Η ερώτηση είναι: θα πάρει ο ήρωας αυτό που θέλει; Θα γλυτώσει από την απειλή; Θα επιβιώσει;
Στην δεύτερη υπάρχει ένα μεγάλο γεγονός σε σχέση με το οποίο όλοι αντιδρούν. Εδώ η ερώτηση είναι: Πως το γεγονός στο οποίο αναφερόμαστε θα επηρεάσει τον βασικό και τους δευτερεύοντες χαρακτήρες;

• 4. Ποιος είναι αυτός ο τύπος;

Χαρακτήρας: Μαζί με την πλοκή και το θέμα ένα από τα τρία βασικά στοιχεία μία καλής ιστορίας, (για πολλούς και το πιο σημαντικό). Η δημιουργία ενός στέρεου, αυθεντικού, πρωτότυπου και ολοκληρωμένου χαρακτήρα είναι εξαιρετικός τρόπος να δημιουργήσεις πλοκή, αρκεί να τον φέρεις σε σημείο να πρέπει να πάρει μία απόφαση, να υπερπηδήσει ένα εμπόδιο ή να αποφύγει μία απειλή. Και βέβαια στο τέλος να έχει αλλάξει.
Η δημιουργία χαρακτήρων είναι πάντρεμα επινόησης αλλά και εμπειρίας. Πραγματικότητας και φαντασίας. Και ποτέ δεν ξεχνάμε: τα πρόσωπα των καλογραμμένων ιστοριών δεν ζητούν να τα θαυμάσουμε αλλά να τα κατανοήσουμε, να τα νιώσουμε. Γι αυτό οι χαρακτήρες της μυθοπλασίας οφείλουν να έχουν ελαττώματα εκτός από προτερήματα. Για να μας πείθουν για την αυθεντικότητά τους.

• 5. Σε τεντωμένο σκοινί

Όλα είναι θέμα ισορροπιών. Ο πιο εντυπωσιακός και πρωτότυπος χαρακτήρας αν απλώς κάθεται και ρεμβάζει χαζεύοντας την θάλασσα δεν μας προξενεί το ενδιαφέρον. Η πιο ενδιαφέρουσα πλοκή, αν συμβαίνει σε ξενέρωτους, θαμπούς χαρακτήρες, θα μας προκαλέσει μόνο ρηχή περιέργεια. Ο ιδανικός συνδυασμός είναι ολοκληρωμένος χαρακτήρας συν ενδιαφέρουσα πλοκή στην σωστή δοσολογία.

• 6. Χωρίς αυτά, το χάος

Απαραίτητες πληροφορίες που αρέσκεται να έχει ο ικανοποιημένος αναγνώστης: Τόπος ιστορίας (που). Χρόνος Ιστορίας (πότε). Διάρκεια ιστορίας. Και βέβαια… σύγκρουση, ή στόχος του βασικού ήρωα (ποιός και γιατί). Χωρίς αυτά τα απαραίτητα στοιχεία η δουλειά του συγγραφέα να κρατήσει τον αναγνώστη του από τον λαιμό γίνεται πολύ, πολύ δύσκολη.

•  7. «Μάρτυς, τι ξέρετε για την υπόθεσή μας;»

Ο αφηγητής – μία τόσο σημαντική απόφαση: Ποιος διηγείται την ιστορία; Ο ίδιος που του συνέβη; Ένας μάρτυρας; Κάποιος που την έμαθε από έναν άλλο; Ο Παντογνώστης συγγραφέας που όλα τα βλέπει και τα ξέρει; Κάποιος που τα διηγείται ενώ συμβαίνουν ή πολύ μετά; Αυτή η τόσο κρίσιμη απόφαση που παίρνει ο συγγραφέας στην αρχή (συνήθως) της διαδικασίας της γραφής μιας ιστορίας καθορίζει ποιος μιλά, ποια ματιά βλέπει την ιστορία, σε ποιων τις σκέψεις έχει ο αναγνώστης πρόσβαση και από τι απόσταση.

• 8. Άλλο γράφω, άλλο δημοσιογραφώ

Η Λογοτεχνία ΔΕΝ είναι δημοσιογραφία. Δεν προσπαθεί να δείξει τον μέσο όρο, την πιο συνηθισμένη εκδοχή, την πεπατημένη. Πραγματική Λογοτεχνία είναι (και) η ανάδειξη του ειδικού και του συγκεκριμένου. Όπως το βλέπει και το σκέφτεται ο συγγραφέας. Μόνο χρέος αυτού που γράφει, να είναι αληθινός στον εαυτό του, όχι στην “αλήθεια” – που ούτως ή άλλως δεν είναι για όλους ίδια.

• 9. Είσαι πολύ μυστήριος τύπος τελικά

Ο σύγχρονος συγγραφέας κάνει ιδιοσυγκρασιακή αλλά και τεχνικά αιτιολογημένη επιλογή για το τι θα γράψει: βάζει στο χαρτί λιγότερα από αυτά που γνωρίζει, υπαινίσσεται, εκμεταλλεύεται την δύναμη της ασάφειας και της σιωπής, γοητεύει τον αναγνώστη κρύβοντας αλλά και μεγεθύνοντας. Αφήνει τον αναγνώστη να συμπληρώσει την εικόνα, να γεμίσει τα κενά. Του δίνει δικαιώματα και ισχύ.

• 10. Θες; Θα γίνεις!

Το να γίνει κάποιος συγγραφέας είναι θέμα αποφάσεων. Καταρχήν αποφασίζει να γίνει συγγραφέας, να ζήσει με την αυταπάρνηση, την εργατικότητα, την παρατηρητικότητα, την φιλομάθεια του συγγραφέα. Κατά δεύτερον, αποφασίζει για μία πληθώρα τεχνικών θεμάτων. Από ποιό σημείο θα αρχίσει η ιστορία που θέλει να αφηγηθεί. Με ποιο τρόπο θα την αφηγηθεί. Με τι ύφος. Ποιός θα την αφηγείται. Που, πότε και τι διάρκεια θα έχει. Με λίγα λόγια, ο συγγραφέας είναι παντοδύναμος αλλά και σκλάβος. Ένας μικρός θεός που υπηρετεί, με απόλυτη πίστη, την ιστορία που θέλει να πει, το κείμενο που θέλει να γράψει.

• 11. Γράψιμο χωρίς λέξεις

Το γράψιμο δεν γίνεται με λέξεις, με αφηρημένες έννοιες. Γίνεται με πράξεις, με σκηνές, με όλες τις αισθήσεις, την γεύση, την ακοή, την όσφρηση, την αφή. Στο καλό γράψιμο, δείχνουμε, δεν λέμε. Προσπαθούμε να αποφεύγουμε τους χαρακτηρισμούς – ακόμα και τις εσωτερικές περιπέτειες κάποιου ήρωα προσπαθούμε να τις δείξουμε μέσα από την συναναστροφή του με τους άλλους, από την διάδρασή του με τον κόσμο που το περιβάλλει, από τα λόγια και τις πράξεις του. Ένα απλό παράδειγμα. Ποιά φράση είναι πιο δυνατή; “Εχτές γλέντησα με την καρδιά μου στα γενέθλια του Μάκη” ή “από τα γενεθλια του Μάκη έχω ακόμα μελανιές στο πόδι χτύπα χτύπα το ντέφι”.

• 12. Πίσω από τις λέξεις… (των ηρώων)

Ο διάλογος επιτελεί τρεις λειτουργίες: Αποκαλύπτει χαρακτήρες – Προχωρά την πλοκή – Παρουσιάζει το back story, το παρελθόν των χαρακτήρων ή της ιστορίας. Ο καλός διάλογος κάνει ταυτόχρονα δύο από τα τρία – ο εξαιρετικός διάλογος, ο αναντικατάστατος, τα κάνει και τα τρία ταυτόχρονα. Προσπάθησε για τα δύο τουλάχιστον, διαφορετικά θα γίνει βαρετός.

•  13. Το δεύτερο πιο σημαντικό

Το να θέλει κάποιος να γράψει χωρίς να διαβάζει είναι το ίδιο σαν να θέλει να γίνει σεφ χωρίς να γνωρίζει τις βασικές συνταγές των προγόνων του και των άλλων πρωτοπόρων της μαγειρικής. Η συστηματική, συμφεροντολογική ανάγνωση προσφέρει σε έναν συγγραφέα ιδέες, έμπνευση, θεματολογία αλλά και πολύτιμα μαθήματα: Πως χτίζει πλοκή ο Ντοστογιέφσκι; Πως φτιάχνει χαρακτήρες ο Τσέχωφ; Πως αναπτύσσει τα θέματά του ο Τόμας Μαν; Τι μπορεί να με μάθει η Λόρι Μουρ, ο Ουίλιαμ Τρέβορ, η Άλις Μανρό; Μετά το γράψιμο, το πιο σημαντικό που πρέπει να κάνει όποιος γράφει είναι να διαβάζει. Πολύ.

• 14. Μην περιμένεις την έμπνευση… κάλεσέ την

Το γράψιμο δεν έρχεται μετά την έμπνευση… αλλά το αντίθετο: η έμπνευση έρχεται με το γράψιμο. Η γραφή είναι η πιο αυτοτροφοδοτούμενη δραστηριότητα που υπάρχει. Όσο περισσότερο γράφει κανείς, τόσο περισσότερο θα θέλει να γράφει. Και τόσο καλύτερα θα γράφει – και όσον αφορά την φόρμα (πλοκή, χαρακτήρες, θέμα) και όσον αφορά την μορφή (λέξεις, ύφος, δομή).

• 15. Άσε την τελειομανία για τους μέτριους (στην αρχή)

Δεν υπάρχει πιο παραλυτικό για έναν συγγραφέα από το να αναζητά το τέλειο ενώ βρίσκεται στο λάθος στάδιο της συγγραφής. Ο ίδιος ο Χέμινγκγουεη υπαγορεύει… το πρώτο draft έχει μόνο μία “δουλειά”: Να ολοκληρωθεί. Μετά, το αφήνεις να κρυώσει και ύστερα το κοιτάζεις για να κάνεις ανελέητο και αυστηρό και τελειομανές editing. Αλλά όταν κάθεσαι να γράψεις, για πρώτη φορά να βάλεις κάτω την ιστορία σου, τις ιδέες σου, απλά πρέπει να φτάσεις στο τέλος, να πεις αυτό που επιθυμείς να πει.

• 16. Το σημειωματάριό σου… το πήρες πριν βγεις;

Ο συγγραφέας πρέπει να ζει μέσα στον κόσμο. Αλλά σε ΟΛΟΝ τον κόσμο, όχι μόνο στον δικό του. Και όσο ζει στον κόσμο να παρατηρεί, να στέκεται, να αντιλαμβάνεται, να είναι περίεργος… και να έχει σημειωματάριο για να σημειώνει, ζεστές, αυθεντικές, τις ιδέες και τις αναλαμπές έμπνευσης, όσο μικρές και αν του φαίνονται – κάποια στιγμή είναι σίγουρο ότι θα γίνουν κάτι που μπορεί να είναι πολύ μεγάλο.

• 17. Η δίαιτα του συγγραφέα

Ο πιο απλός και προσβάσιμος τρόπος για να μπει κάποιος στην συνήθεια της γραφής είναι να κρατά ημερολόγιο. Κάθε μέρα. Το επόμενο στάδιο είναι να ξεκινήσει συγγραφικό ημερολόγιο, όπου καταγράφει ιδέες, πως προχωρά η δουλειά του, βιβλία που διαβάζει και πως τα αξιολογεί και άλλα σχετικά με το γράψιμο. Και ύστερα παίρνει την απόφαση να γράφει… ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ! Με 250 λέξεις την ημέρα έχει 90000 λέξεις τον χρόνο, ένα μέτριου μεγέθους μυθιστόρημα. Με 500 λέξεις την ημέρα (που είναι βατή φιλοδοξία) στο τέλος του έτους θα έχει γράψει ένα πλούσιο, πολυσέλιδο, χορταστικό μυθιστόρημα!

• 18. Κάνε το καλύτερο – για να μπορείς καλύτερα

Τα πρώτα κείμενα κάθε συγγραφέα είναι… φρικτά. Χωρίς καμία εξαίρεση! Ο αποφασισμένος συγγραφέας όμως, καθημερινά, σταθερά, κάνει το καλύτερο που μπορεί… έτσι ώστε κάθε μέρα να μπορεί να κάνει κάτι καλύτερο και σύντομα να ξεχωρίζει και να διαπρέπει. Και να λέγεται συγγραφέας που αξίζει τον τίτλο.

•  19. Σπάσε τα όρια και τις συμβάσεις

H «Θεωρία» λέει ότι η σοβαρή λογοτεχνία θέλει να εκφράσει κάτι για την ανθρώπινη κατάσταση ενώ η μυθοπλασία genre έχει στόχο να κρατήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο. Στην πραγματικότητα, η των θεών σπουδαία, κλασική λογοτεχνία δεν ασχοληθηκε με αυτούς τους διαχωρισμούς. Συνδύασε με συγκλονιστικό, ανατριχιαστικό τρόπο και τα δύο. Θυμηθείτε τα μυθιστορήματα του Τολστόη, του Ντοστογιέφσκι, των Γάλλων κλασικών. Είχαν εντυπωσιακές πλοκές, αλλά και εξαιρετικά ακριβείς και πρωτότυπες ακτινογραφίες της ανθρώπινης ύπαρξης.

• 20. Ο μύθος του μπλοκαρίσματος

Δεν υπάρχει writer’s block. Δεν υπάρχει. Αν η φαντασία σου δεν σου προσφέρει ιδέες, στρέψου στην μνήμη. Ούτε και αυτή; Ψάξε τους συνειρμούς σου. Την αυτοπαρατήρηση. Την εμπειρία. Αν είσαι πραγματικά κολλημένος… δούλεψε πάλι κάνοντας edit σε ένα παλιό ολοκληρωμένο κείμενο σου. Επιμένω… το γράψιμο φέρνει γράψιμο. Και ιδέες!

• +1  Πέτα τους κανόνες (αφού τους μάθεις)

Στο γράψιμο δεν υπάρχουν κανόνες! If it works, do it. If it doesn’t work, make it work. Δεν υπάρχουν κακές λέξεις ή σχήματα λόγου ή περιγραφές. Υπάρχουν πράγματα που εξυπηρετούν την ιστορία, που λένε αυτό που θέλουμε να πούμε ακριβώς. Κάθε τι είναι καλό ή κακό με βάση ένα συγκεκριμένο πλαίσιο – τι θέλει να πει ο συγγραφέας, τι ιστορία διηγείται, σε ποιους. Όμως, όπως λέει και το μόνο κλισέ που ισχύει στο γράψιμο, για να σπάσεις ή να αψηφήσεις τον κανόνα, πρέπει να τον ξέρεις καλά – και κυρίως να υπάρχει λόγος που το κάνεις, πρόθεση!





ΠΗΓΗ
FortuneGreece.com

Διδάσκεται η δημιουργική γραφή;

ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ
Φέτος πρώτη φορά δίδαξα μυθιστόρημα στα σεμινάρια δημιουργικής γραφής του «Ιανού», και θα μιλήσω βάσει αυτής της εξαιρετικής εμπειρίας. Τα σεμινάρια ασκούν μεγάλη έλξη, επειδή, πρώτο και κύριο, διασώζουν την προσωπική σχέση μαθητή και δασκάλου, αυτού του σπάνιου στην εποχή μας ενώπιος ενωπίω. Στα αντίστοιχα ιντερνετικά μαθήματα αυτή η πολύτιμη σχέση αλλάζει ή χάνεται. Δεν με ενδιαφέρουν.

Το ότι οι ενήλικοι μαθητές επιλέγουν τον δάσκαλό τους ανάμεσα σε όσους διδάσκουν σήμερα, συνήθως ένα συγγραφέα που εκτιμούν κι έχουν διαβάσει, είναι επίσης βασικός λόγος έλξης. Οι ενήλικοι αυτοί μαθητές σίγουρα αγαπούν τη λογοτεχνία. Από την αρχή γνωρίζουν ότι δεν «θα γίνουν συγγραφείς» με τη λήξη του σεμιναρίου, κάτι αδύνατον να συμβεί κάτι τόσο μηχανιστικό – στο δικό μου σεμινάριο πάντως τρεις είχαν ήδη εκδώσει βιβλία τους! 

Οι περισσότεροι έχουν κάνει δοκιμές γραφής και ξέρουν ότι στα σεμινάρια θα ασκηθούν πολύ συστηματικά στο γράψιμο, συζητώντας επί των ασκήσεων. Ολοι, ωστόσο, θέλουν να συστηματοποιήσουν τις σκόρπιες γνώσεις τους για τη λογοτεχνία, να συζητήσουν, να λύσουν απορίες τους, να αποκτήσουν ευρύτερες γνώσεις. Δεν θα παραλείψω το όφελος και τη δική μου χαρά απ’ αυτά τα σεμινάρια.

Αλλος λόγος έλξης είναι ότι, για την επιλογή των μαθητών, δεν υπάρχει απαγόρευση για το επάγγελμα, την ηλικία, ή το μορφωτικό τους επίπεδο. Αυτό έχει πολύ γόνιμα αποτελέσματα, καθώς τα μαθήματα και οι γραπτές ασκήσεις συζητιούνται μέσα στην τάξη.

Με εντυπωσιάζει με πολύ θετικό τρόπο το ότι άνθρωποι κάθε λογής διαθέτουν σήμερα ώρες από τη ζωή τους και κάποιο χρηματικό ποσόν, για να εντρυφήσουν στη λογοτεχνία, να βελτιώσουν τα δικά τους γραπτά, να ασχοληθούν με το ποιοτικό βιβλίο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το όφελος για το ποιοτικό βιβλίο είναι τεράστιο απ’ αυτά τα σεμινάρια, αφού οι μαθητές, αν δεν είναι ήδη καλοί αναγνώστες, εξελίσσονται σε καλύτερους.

Ενας ακόμη λόγος έλξης είναι ότι τα σεμινάρια αποτελούν μια νέα μορφή εκπαίδευσης για ανθρώπους που θέλουν να εμβαθύνουν σε αυτό που τους αρέσει. Είχα τις ενστάσεις μου όταν πρωτάρχισαν, αφού εμείς, οι παλιότεροι, μόνοι μας γράψαμε, μόνοι μας διαβάσαμε.

Και οι εποχές, ωστόσο, και οτιδήποτε αφορά το βιβλίο, έχουν αλλάξει ανεπίστρεπτα. Ας διακρίνουμε και ας υποστηρίξουμε τα θετικά στοιχεία. Ας μη λησμονούμε και όσους, λίγοι ήταν, καθόρισαν επίσης τα δικά μας βήματα. Δεν ήμασταν ποτέ ολομόναχοι.

Διδάσκεται τελικά η λογοτεχνική γραφή; Υπάρχουν, θα έλεγα, κάποια κλειδιά από τη μεριά του συγγραφέα, κάποια αντικλείδια από τη μεριά του αναγνώστη, που μπορούν να διδαχθούν, φτάνει να αγαπούν και οι δυο τους τη λογοτεχνία.



ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ**
Διδάσκεται η δημιουργική γραφή; Πώς γίνεται κανείς λογοτέχνης, σε μια εποχή που η ατομική διανοητική άσκηση έχει υποκατασταθεί από τη μαζική «διά βίου εκπαίδευση»; Και μπορεί άραγε κανείς να γίνει λογοτέχνης παρακολουθώντας τα πληθωρικά «σεμινάρια», που ακμάζουν γύρω μας, με οργανωτική ευθύνη των εκδοτικών οίκων και με διδακτική προσφορά αναγνωρισμένων (και μη) συγγραφέων; Ο σπουδαίος γλωσσολόγος Ρόμαν Γιάκομπσον είχε δώσει την πιο γρήγορη, αντιρρητική και προκλητική απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα, με αφορμή την υποψηφιότητα του Ναμπόκοφ για μία «έδρα λογοτεχνίας» στο Χάρβαρντ. «Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Να φωνάξουμε τους ελέφαντες για να διδάξουν ζωολογία;».

Αναμφισβήτητα, η διδασκαλία της δημιουργικής γραφής εξελίχτηκε σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα αντικείμενα της εκπαιδευτικής θεωρίας και πρακτικής, ιδίως όταν διασταυρώθηκε με τους εμπορικούς κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης: τα νέα ακαδημαϊκά προγράμματα σπουδών, το εκδοτικό μάρκετινγκ, την εξ αποστάσεως διδασκαλία, τα νέα δίκτυα κοινωνικότητας. Αν εξετάσουμε τη διανοητική ιστορία του αντικειμένου, θα δούμε πως η ίδια η έννοια της δημιουργικής γραφής είναι ένα σχετικά πρόσφατο πολιτισμικό προϊόν. Μετράει σχεδόν 30 - 40 χρόνια ζωής. Αν θέλουμε να συνοψίσουμε την πορεία αυτή, θα λέγαμε πως ξεκίνησε ως χρήσιμο εργαλείο κατανόησης της λογοτεχνίας για να εξελιχτεί σε καλλιτεχνικό αυτοσκοπό. Με άλλα λόγια, είναι άλλο πράγμα να μαθαίνει κάποιος/κάποια να γράφει σονέτα για να επικοινωνήσει βαθύτερα με την ποίηση του Σαίξπηρ, και είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα να νομίζει ότι θα γίνει και ο ίδιος/η ίδια ποιητής/ποιήτρια, παρακολουθώντας κάποια σεμινάρια.

Προφανώς, η σύγχρονη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου καθώς και η συμβολική σύνδεση της «δημιουργικής γραφής» με την πιθανότητα μιας επαγγελματικής ευκαιρίας έχουν διαμορφώσει νέες ανθρωπολογικές προϋποθέσεις για την παραγωγή και την κατανάλωση λογοτεχνίας. Μέσα σε αυτή την αλυσίδα, ωστόσο, ανακαθορίζονται και οι σχέσεις ακαδημαϊκών, συγγραφέων και κοινού, σε μια ενδιαφέρουσα διαδικασία αναγνωστικής ανταπόκρισης. Η λειτουργία πολλών «κοινοτήτων γραφής και ανάγνωσης» δημιουργεί μια νέα διάχυση της λογοτεχνίας, που δεν είναι κατ’ ανάγκην ξένη από την ανθρωπιστική αποστολή της. 

Αυτό που προέχει, επομένως, είναι να συζητήσουμε θεσμικά για τη μέθοδο, την πιστοποίηση, το κύρος της διδασκαλίας, αλλά και για τα αποτελέσματα. Για την ώρα, πάντως, όπως έχει παρατηρηθεί, τα προγράμματα δημιουργικής γραφής παράγουν στις μέρες μας περισσότερα καινούργια προγράμματα δημιουργικής γραφής και λιγότερους νέους συγγραφείς. Ισως είναι και αυτό ένα σύμπτωμα για τη δύναμη που έχουν οι κανόνες της αγοράς να αλλοιώνουν το υπαρξιακό αίτημα για την κατάκτηση της τέχνης.


* Η κ. Ρέα Γαλανάκη είναι συγγραφέας. Το μυθιστόρημά της «Η άκρα ταπείνωση» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
** Ο κ. Γιάννης Παπαθεοδώρου είναι αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.



ΠΗΓΗ
Kathimerini.gr

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Συμβουλές της Αμάντα Πάτερσον

Απόδοση: Belica-Antonia Kubareli



Η ζωή σου δεν είναι πάντα αξιόλογο βιβλίο
Σχεδόν όλοι όσοι ξεκινούν να γράψουν είτε μόνοι τους είτε μέσα σε ένα τμήμα δημιουργικής γραφής, πιστεύουν ότι έχουν μια ζωή συγκλονιστική που πρέπει οπωσδήποτε να γίνει μυθιστόρημα. Και σχεδόν όλοι αρνούνται να κάνουν ασκήσεις μικρότερης φόρμας καθώς τις θεωρούν άχρηστες.
Όμως ακόμα κι αν η μητέρα σου σε πούλησε στους τσιγγάνους γιατί ήταν ναρκομανής ή ο πατέρας σου σε βίαζα, η ιστορία σου δεν είναι πρωτότυπη. Οι εκδότες έχουν διαβάσει εκατομμύρια τέτοια βιβλία και τα απορρίπτουν. Κάνε πρώτα ψυχοθεραπεία κι ύστερα ξανασκέψου το γράψιμο. Το γράψιμο δεν είναι χόμπι. Είναι απίστευτα σκληρή δουλειά που απαιτεί αφοσίωση και ο συγγραφέας πρέπει να αποφασίσει από πολύ νωρίς ότι είναι διατεθειμένος να αρνηθεί πολλά για να γράψει. Παρακάτω ακολουθούν μερικοί απλοί κανόνες για να οργανωθεί ο αρχάριος συγγραφέας ως προς το έργο του.

Η πλοκή

Συχνά οι αρχάριοι σταματούν στις 20.000 λέξεις. Καμιά φορά συνεχίζουν ως τις 120.000. Συνήθως τα πρωτόλεια κείμενα φτάνουν τις 80.000 λέξεις. Όμως σε όλα σχεδόν τα πρώτα βιβλία δεν υπάρχει πλοκή. Ο συγγραφέας πολυλογεί και αμπελοφιλοσοφεί άρα δε γράφει μυθιστόρημα, βγάζει λόγο. Και αυτό είναι κουραστικό.

Προσδιορισμός χώρου και χρόνου
Φανταστείτε ότι παρακολουθείτε μια ταινία όπου οι ήρωες ζουν πάνω σε μια μαύρη οθόνη. Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν οι ήρωες ενός μυθιστορήματος δεν εντάσσονται στο χωρόχρονο. Βάλτε τους ήρωες στο αμάξι τους, στο σπίτι, στο γραφείο τους. Περιγράψτε τη διακόσμηση, το φαγητό, τα φάρμακά τους. Το πιστευτό σκηνικό ενός βιβλίου, θέλει ήρωες που βλέπουν, μυρίζουν ακούνε, γεύονται και αγγίζουν ανθρώπους και αντικείμενα. Οι ήρωες δεν μπορούν να αντιδράσουν στο περιβάλλον αν δεν υπάρχει χωρόχρονο. Κάντε τους να νιώσουν δυσφορία, ίσως σε ένα ασανσέρ γεμάτο κόσμο, ή στο αυτοκίνητο σε ώρα μεγάλης κυκλοφορίας. Ας μην υπάρχει καφές στο γραφείο τη στιγμή που τον χρειάζονται. Κάθε ήρωας χρειάζεται ένα ζωντανό σκηνικό για να δράσει και το γνήσιο σκηνικό θέλει χρονικό προσδιορισμό.


Χαρακτήρες καρικατούρες
Δώστε ζωή στους ήρωες. Περικυκλώστε τους με στοιχεία του παρελθόντος τους, του παρόντος και του μέλλοντός τους μέσα απ' την επαφή τους με τους δευτεραγωνιστές. Τα καθημερινά συμβάντα τούς κάνουν αληθινούς. Βάλτε τους να μαλώνουν με τους γονείς τους, να ξεχνούν τα γενέθλια των φίλων τους, να φοβούνται να μεγαλώσουν. Να χτυπάνε τα πόδια τους με το σφυρί που έπεσε, να ρίχνουν το κινητό στο νερό, να χάνουν τα κλειδιά τους. Οι μικροατυχίες τους να συμβαίνουν ενόσω αλληλεπιδρούν με άλλους. Ο αναγνώστης πρέπει να τους βλέπει μπροστά του.


Βασανισμένοι ήρωες με πάρα πολλές σκέψεις και ελάχιστες πράξεις
Οι περισσότεροι αρχάριοι συγγραφείς καταναλώνουν πάρα πολύ χρόνο μέσα στο κεφάλι των ηρώων τους. Όμως για να εξανθρωπιστεί ο ήρωας, πρέπει να τον δούμε στην πράξη. Βάλτε τους να κάνουν πράγματα. Ο χαρακτήρας προωθεί την ιστορία, την πλοκή, τη δράση. Ένα πολύ συνηθισμένο λάθος γίνεται όταν ο ήρωας επανεξετάζει τις πράξεις του και τις σκέφτεται ξανά και ξανά. Αυτό αποκαλύπτει ότι ο συγγραφέας δεν κατάφερε να καταγράψει το γεγονός την πρώτη φορά και γι' αυτό βάζει τον ήρωα να το αναμασάει.

Οι συγκρούσεις
Αν αναπτύξετε γερή δόμηση με πρωταγωνιστές, δευτεραγωνιστές και ανταγωνιστές που μιλάνε ανθρώπινα, διαφωνούν και μαλώνουν, ίσως καταφέρετε να γράψετε μυθιστόρημα. Δε γίνεται μυθιστόρημα όπου όλοι είναι άγιοι. Ποιον θα πολεμήσει ο ήρωάς σας για να πετύχει τους στόχους του, αν όλοι είναι καλοί; Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες, οι έρωτες, οι φίλοι δεν έχουν βαρύτητα όμως γίνονται σημαντικοί υπό τον όρο ότι δείχνουν τη ζωή του κύριου ήρωα, τους στόχους του, τα κίνητρά του και τα συναισθήματά του χωρίς συγγραφικές επεξηγήσεις.


Η αξία των διαλόγων
Η εμπορική λογοτεχνία έχει υπερβολικά πολλή δράση και πάρα πολλούς διαλόγους και το στιλ του παραμυθά έχει σχεδόν εκλείψει. Αν δεν απευθύνεστε στην αμερικάνικη αγορά όπου οι εκδότες συνεργάζονται με την κινηματογραφική βιομηχανία, παρόμοια βιβλία δεν θα τα αγοράσουν εκδότες μικρότερων χωρών. Βρείτε τρόπο να ζυγίσετε το βιβλίο και βάλτε τους ήρωες να μιλάνε μεταξύ τους, όχι στον εαυτό τους. Παράλληλα παρακολουθείστε την αγορά για να δείτε τι πουλάει στη χώρα σας και γιατί. Σκεφτείτε γιατί συγγραφείς όπως η Άγκαθα Κρίστι ξεχάστηκαν. Ο συγγραφέας -ακόμη και εν αγνοία του- γράφει για τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα του. Ο υποψήφιος συγγραφέας που δεν παρακολουθεί τη βιβλιογραφική παραγωγή, δεν γράφει για να εκδοθεί αλλά για να ψυχαναλυθεί.


Ο συνωστισμός
Τα πολυπρόσωπα βιβλία γράφονται για ταινίες ή σήριαλ. Χωρίς αυτό να αποκλείει την καλή γραφή, ας το αποφύγετε ως αρχάριοι. Μη δίνετε υπερβολικό χώρο στους δευτερεύοντες ρόλους. Απλώς αυξάνετε τις σελίδες σας και μπερδεύετε τους αναγνώστες. Το λιγότερο είναι στην πραγματικότητα το πολύ. Πλάστε δύο χαρακτήρες που επηρεάζουν και στηρίζουν τους δύο κύριους ήρωες. Μην δίνετε όνομα σε χαρακτήρες εκτός κι αν παίζουν βασικό ρόλο στο βιβλίο σας. Κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει το όνομα της σερβιτόρας, ή του θυρωρού εκτός κι αν είχαν ουσιαστική διάδραση με τον πρωταγωνιστή.


Η λογοδιάρροια
Το κάνουν οι περισσότεροι αρχάριοι όταν περιγράφουν τις σκέψεις του ήρωα, τις πράξεις, τα κίνητρά του. Η στολισμένη πρόζα, οι ατέλειωτοι εσωτερικοί μονόλογοι, οι κουραστικές περιγραφές. Το καλό γράψιμο απαιτεί σαφήνεια και οικονομία. Αυτό σημαίνει να χρησιμοποιείτε και τις πέντε αισθήσεις σε κάθε σελίδα. Βάλτε δυνατά ρήματα, σαφή ουσιαστικά, ελάχιστα επίθετα και σωστή σύνταξη. Και κυρίως ξεχάστε τις πομπώδεις ή δυσνόητες λέξεις. Το κατασκευασμένο, επινοημένο στιλ δεν βγάζει πουθενά, εκτός κι αν είστε ο Τζέιμς Τζόις. Αλλά δεν είστε.


Ο αναγνώστης
Αντιλαμβάνεται πάντα το υπονοούμενο ανάμεσα στις γραμμές και χρειάζεται χώρο για να βάλει τη δική του εμπειρία και φαντασία στο βιβλίο σας. Δεν είναι ηλίθιος και ίσως έχει περισσότερες εμπειρίες από εσάς άρα θα σας 'τσακώσει' αμέσως, αν λέτε ανακρίβειες ή ψέματα.
Βρείτε σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεστε. Επικεντρωθείτε στις ανάγκες του βιβλίου σας, της πλοκής και των ηρώων σας και όχι στην προσωπική σας ιστορία. Διαχωρίστε τον εαυτό σας απ' το κείμενό σας. Ο συγγραφέας μπορεί να μην έχει εμπειρίες, οι ήρωές του όμως, πρέπει να έχουν. Αφήστε τη φαντασία σας να φτιάξει μια πειστική ιστορία, χρησιμοποιείστε όσα έχετε δει και έχετε ακούσει από άλλους, μιλήστε με μεγαλύτερους, διαβάστε λογοτεχνία, μελετήστε ιστορία, κάντε εκτενή έρευνα για να εντάξετε τους ήρωές σας στο περιβάλλον που τους ταιριάζει ώστε να δράσουν όπως θέλουν.
 

Συνεχίστε το γράψιμο
Η ορθογραφία, η γραμματική, και η σύνταξη αποτελούν τα βασικά σας εργαλεία. Τα λάθη είναι ασυγχώρητα.
Μια σελίδα την ημέρα βγάζει ένα βιβλίο των 365 σελίδων σε ένα χρόνο. Πετώντας το ένα τρίτο, ίσως καταφέρετε να γράψετε το πρώτο σας βιβλίο. Δουλέψτε συστηματικά, με πείσμα και πίστη σ' αυτό που κάνετε. Μην αποφεύγετε τη δουλειά επειδή δυσκολεύεστε.
Σε ένα χρόνο ή θα έχετε ένα βιβλίο, ή θα καταλήξετε ότι δεν γεννηθήκατε συγγραφέας. Είναι κι αυτό ένα τεράστιο μάθημα αυτογνωσίας.


Η Αμάντα Πάτερσον γεννήθηκε και ζει στο Τζοχάνεσμποργκ της Νότιας Αφρικής. Διδάσκει δημιουργική γραφή πάνω από δέκα χρόνια και 180 μαθητές της έχουν ήδη εκδώσει μυθιστορήματα. Έχει γράψει πέντε βιβλία και δημιούργησε μία ΜΚΟ στη χώρα της με στόχο να αυξηθεί το ποσοστό των ανθρώπων που μπορούν να γράψουν και να διαβάσουν.




ΠΗΓΗ
diastixo.gr

Οδηγός για το πώς να γράψετε ένα μυθιστόρημα με… σασπένς

Οδηγίες προς επίδοξους συγγραφείς περιλαμβάνει το βιβλίο «Πώς να γράψετε ένα μυθιστόρημα αγωνίας», της βραβευμένης Αγγλίδας μυθιστοριογράφου Πατρίτσια Χάισμιθ, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη.

Το βασικό ζητούμενο, κατά την συγγραφέα, η οποία διέπρεψε στην αστυνομική λογοτεχνία, είναι να αποσπάσεις την προσοχή του αναγνώστη με κάτι διασκεδαστικό, που να αξίζει τον κόπο να του αφιερώσει μερικές ώρες ή μερικά λεπτά: «Πολλοί θαρρούν πως οι ήδη αναγνωρισμένοι συνάδελφοί τους έχουν κάποια μαγική φόρμουλα επιτυχίας. 
Στόχος του βιβλίου είναι να ανατρέψει αυτή την ιδέα. Δεν υπάρχει μυστικό επιτυχίας στο γράψιμο, εκτός της προσωπικότητας. Και επειδή κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, εναπόκειται αποκλειστικά στον ίδιο να εκφράσει τη διαφορετικότητά του».

Το βιβλίο, γραμμένο με αφηγηματικό ύφος, σε οδηγεί στα μυστικά του μυθιστορήματος:  Το σαράκι της ιδέας, η ανάπτυξη της αρχικής ιδέας, η φαντασία του συγγραφέα, η αναγνώριση των ιδεών, οι αόρατες κεραίες, η χρήση των προσωπικών βιωμάτων, η αφετηρία της αφήγησης, το διήγημα αγωνίας σε σύγκριση με το μυθιστόρημα. 
Δικαιώνοντας τον χαρακτηρισμό της ως συγγραφέας του σασπένς , δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα όπως: το γρήγορο μυθιστόρημα, το πύκνωμα της πλοκής , οι… γοητευτικοί εγκληματίες, το σχεδόν απίστευτο, ο ρυθμός, ο αιφνιδιασμός του αναγνώστη, η πρώτη γραφή, η πρώτη σελίδα, η έκταση και η αναλογία, η τεχνική και το ταλέντο, η οπτική, η συναισθηματική εμπλοκή στην ιστορία, η γνώση των επαγγελμάτων, η δεύτερη γραφή και οι αναθεωρήσεις.

Η συγγραφέας αφηγούμενη τις εμπειρίες της στο γράψιμο κλασικών έργων της, που έχουν μεταφρασθεί και στην Ελλάδα ( «Ξένοι στο τρένο», εκδόσεις Ροές, 2002 και «Ο Αμερικάνος φίλος», 1987, εκδόσεις Επίκεντρο) διδάσκει, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να μαθαίνει γραφή και… ανάγνωση.

Οι συμβουλές της δείχνουν απλές αλλά, όσοι έχουν επιδιώξει να γράψουν βιβλία, ξέρουν πόσο πολύτιμες αποδεικνύονται στην απλότητά τους:

«Συνιστώ ανεπιφύλακτα στους συγγραφείς να κρατούν σημειώσεις. Έστω και τρεις τέσσερις λέξεις αξίζει να σημειώνονται. Κάποιες ιδέες πιθανόν να αρχίσουν να αποκτούν ζωή».

«Η ιδέα θα αποκτήσει σάρκα και οστά με την προσθήκη χαρακτήρων, σκηνικού, ατμόσφαιρας. Το σκηνικό και τα πρόσωπα πρέπει να φαίνονται ξεκάθαρα σαν φωτογραφία, χωρίς θολές περιοχές».

«Η περιπλοκή είναι αποτελεσματικότερη όταν έχουν τη μορφή απρόσμενων γεγονότων».

«Τα προβλήματα που συναντά κανείς στη συγγραφή λύνονται με ένα θαυματουργό τρόπο έτσι και κοιμηθεί λίγο. Κοιμάμαι με το πρόβλημα και ξυπνώ με τη λύση».

Πόσες εξάρσεις πρέπει να έχει ένα δραματικό μυθιστόρημα; Μια; Δύο; Τρείς; Παραπάνω; 
«Ορισμένα βιβλία έχουν δύο και τρεις κορυφώσεις της ίδιας έντασης. Κάποιες πρέπει να είναι στο τέλος του βιβλίου, γιατί έπειτα από αυτές δεν μένει να ειπωθεί τίποτα και το βιβλίο πρέπει να τελειώσει εκεί, με μια αποκορύφωση».

Πως αρχίζουμε το πρώτο κεφάλαιο; Όμορφα και …καλά; Ή με σοκ και δέος; 
«Στην πλειονότητά τους οι αργές, ακόμα και πληκτικές, αρχές μου, είναι γραμμένες σε μια πρόζα αρκετά νευρική. Είναι δυνατόν ένα βαρετό και νυσταλέο σπίτι σε μια ηλιόλουστη εξωτική παραλία να περιγραφεί με φρενήρη τρόπο, ακόμα και αν δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα για ογδόντα σελίδες».

‘Ένα μυθιστόρημα τελειώνει όπως το έχει στο μυαλό του ο συγγραφέας; 
«Ένα βιβλίο υπόκειται σε αλλαγές ενώ έχουν γραφεί τα τρία τέταρτά του. Κανένα βιβλίο, και πιθανότατα κανένας πίνακας, όταν ολοκληρωθεί, δεν είναι ακριβώς το ίδιο με αυτό που ονειρευτήκαμε αρχικά».

Τι γίνεται με το άγχος του συγγραφέα να… αρπάξει από τα μούτρα τον αναγνώστη; 
«Είναι φτηνό κόλπο να ξαφνιάζεις ή να σοκάρεις τον αναγνώστη εις βάρος της λογικής- εκτός και αν πρόκειται για κωμωδία. Το ιδανικό είναι η μια ανεξέλεγκτη τροπή των γεγονότων, συνεπής όμως με το χαρακτήρα των πρωταγωνιστών. Τεντώστε στο μάξιμουμ την ευπιστία του αναγνώστη, αλλά μην τα σπάσετε».

Πόσο εύκολη είναι η πρώτη σελίδα; 
«Η πρώτη σελίδα είναι σημαντική γιατί μπορεί να μυήσει τον αναγνώστη στην ιστορία ή να τον κάνει να κλείσει το βιβλίο και να το βάλει στην άκρη. Ένας γνωστός μου συγγραφέας μου είπε ότι δε τον πειράζει να αφιερώσει και δέκα μέρες στην πρώτη σελίδα».

Για το φαινόμενο των βιβλίων, με τη σωρεία των στοιχείων η συγγραφέας είναι κατηγορηματική: 
«Ο αναγνώστης δεν θέλει να βουτήξει σε ένα ωκεανό πληροφοριών και περίπλοκων καταστάσεων, που δύσκολα θα συσχετίσει με τους χαρακτήρες. Υπάρχει μια τάση υπερβολής στις περιγραφές, ακόμα και στις εξηγήσεις. Όταν κάποιος περιγράφει ένα δωμάτιο δεν χρειάζεται να κατονομάσει τα πάντα εκεί μέσα, εκτός και αν είναι το δωμάτιο με τις εκπλήξεις. Το ίδιο και με τους διαλόγους».

Και μια ακόμη συμβουλή για την αληθοφάνεια των επαγγελμάτων που εξασκούν πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές : 
«Οι συγγραφείς πρέπει να εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία προκειμένου να γνωρίσουν τα επαγγέλματα άλλων ανθρώπων, να δουν το χώρο εργασίας και να ακούσουν πως μιλάνε εκεί. Το ίδιο ισχύει και για τα χωριά, τις πόλεις και τις χώρες, ακόμη και για τους δρόμους. 

Ένα μίζερο σοκάκι οπουδήποτε, γεμάτο σκουπίδια, πιτσιρίκια και αδέσποτα σκυλιά, μπορεί να είναι τόσο γόνιμο για τη φαντασία όσο και το ηλιοβασίλεμα στο Σούνιο, όπου ο Μπάιρον σκάλισε τ΄ όνομά του σε μια μαρμάρινη κολόνα στο ναό του Ποσειδώνα».


Σχετικά με την συγγραφέα
Η Πατρίτσια Χάισμιθ γεννήθηκε το 1921 στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας. Σπούδασε Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, όπου εργαζόταν ως κειμενογράφος σε κόμικς και συγκεκριμένα στον Σούπερμαν. Έγινε γνωστή με το βιβλίο της «Ξένοι στο τρένο», που το 1950 γυρίστηκε ταινία από τον Χίτσκοκ. Αναγνωρίστηκε ως μεγάλη συγγραφέας μυθιστορημάτων θρίλερ αποσπώντας βραβεία στην Αγγλία και στη Γαλλία. Έγραψε 27 μυθιστορήματα και πολυάριθμες κριτικές και δοκίμια. Πέθανε το 1995.



ΠΗΓΗ
RizopoulosPost.com

Οι 10 εντολές για το μυθιστόρημα

Το 2001 ο Elmore Leonard έγραψε για τους New York Times τους 10 κανόνες που ακολουθεί όταν γράφει τα έργα του. Πολυγραφότατος συγγραφέας, άρχισε με μυθιστορήματα γουέστερν, για να συνεχίσει με αστυνομικές ιστορίες, και όχι μόνο.

Γνωστά βιβλία του, μερικά απ' αυτά και από τις κινηματογραφικές ταινίες, είναι τα ακόλουθα: Κυνηγητό στην Καραϊβική, Απόδραση στο Μαϊάμι, Εκτός ελέγχου, Cuba Libre, Jackie Brown, Get Shortly. 
Το 2007 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Οι 10 Εντολές για τη συγγραφή, το οποίο συζητήθηκε πολύ στον αμερικανικό και αγγλικό Τύπο. Μάλιστα, η εφημερίδα Guardian έκανε κάτι παρόμοιο τον προηγούμενο Φεβρουάριο, δημοσιεύοντας τους κανόνες του Leonard μαζί με εκείνους των συγγραφέων Margaret Atwood, Ρ.D. James, Al Kennedy, Jonathan Franzen, Ann Enright και άλλων. 
Ο δεκάλογος του κάθε συγγραφέα παρουσιάζει την πολυφωνία και τον διαφορετικό τρόπο εργασίας, τα ποικίλα «μη» και «πρέπει» για το μυθιστόρημα, ενώ από την πλευρά τού αναγνώστη ή υποψήφιου συγγραφέα η επιλογή έχει να κάνει με τις προτιμήσεις, τα γούστα και την ιδιοσυγκρασία του. Θα μπορούσε φυσικά κανείς να επιλέξει τους κανόνες εκείνους που του ταιριάζουν περισσότερο από τον δεκάλογο κάθε συγγραφέα και να δώσει κάτι εντελώς καινούριο. Υποθέσεις, θα πείτε, και δεν θα έχετε άδικο. 
Οταν διάβασα το βιβλίο του δραστήριου, αν και σε προχωρημένη ηλικία, Leonard, σκέφτηκα ότι θα είχε ενδιαφέρον να γίνει κάτι ανάλογο και στη χώρα μας. Και πάνω που άρχισα να αναζητώ συγγραφείς, εντελώς τυχαία, καθώς έγραφα ένα άρθρο για την ποίηση του Γιάννη Βαρβέρη, έπεσε στα χέρια μου το περιοδικό Εντευκτήριο, τεύχος 72, Ιανουάριος- Μάρτιος 2006. Στην ύλη του ξεχώρισα το άρθρο του Σπύρου Παγιατάκη, το οποίο αναφέρεται στον κριτικό θεάτρου Γιάννη Βαρβέρη και γι' αυτό, άλλωστε, καταγράφονται οι 10 κανόνες του καλού κριτικού, μια λίστα που συντάχτηκε από μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Κριτικών Θεάτρου. Αγαθή σύμπτωση! 
Πολλές από τις εντολές των κριτικών θεάτρου θα ταίριαζαν και για τη βιβλιοκριτική. Αλλωστε, όλες αυτές οι εντολές συνομιλούν, η μία συμπληρώνει την άλλη, ενώ θα μπορούσαν να συνταχθούν ανάλογες και για άλλα είδη της λογοτεχνίας. Η αρχή έγινε. 
Οι Ελληνες μυθιστοριογράφοι που καταθέτουν τις δικές τους Εντολές είναι οι: Τάκης Θεοδωρόπουλος, Πέτρος Μάρκαρης, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Σοφία Νικολαΐδου και Πέτρος Τατσόπουλος. 

 
Σοφία Νικολαΐδου 


1. Δεν γράφω εν θερμώ. Το τρέμουλο την ώρα της γραφής αρμόζει σε ραβασάκια και σελίδες ημερολογίου. 

2. Βρίσκω το θέμα. Το αφήνω να κρυώσει. Παίζω μαζί του, όπως η γάτα με το ποντίκι. Αυτό επιμένει. Καλό σημάδι. Χρειάζονται χρόνια για να γραφτεί ένα μυθιστόρημα. Το θέμα του οφείλει να με εξάπτει για καιρό. Να μην το βαρεθώ όσο γράφω. 

3. «Η έμπνευση θα σε επισκεφθεί στο γραφείο σου, αν ξέρει ότι θα σε βρει εκεί 8.00-15.00». Δεν το λέω εγώ, άλλος το είπε. Το γράψιμο έρχεται γράφοντας. Είναι δουλειά, όχι χόμπι. 

4. «Εγώ δεν διαβάζω, γράφω». Δεν έχω ακούσει μεγαλύτερη βλακεία. 

5. Καταγράφω φλασιές: εικόνες, σκηνές, ατάκες, λέξεις. Θα έρθει η ώρα που θα ξέρω τι θα τις κάνω. 

6. Πρώτιστο: η δομή. Απαξ και αποφασιστεί αυτό, τα υπόλοιπα λύνονται. 

7. Ο μυθιστοριογράφος δεν υποδύεται. Ενσαρκώνεται τους ήρωές του. Κυριολεκτώ. 

8. Το σβήσιμο είναι εξίσου σημαντικό με το γράψιμο. Και σίγουρα πιο επώδυνο συγγραφικά. 

9. Επιμελητής του κειμένου. Δεν υπάρχει πιο εκνευριστικός άνθρωπος. Δεν υπάρχει πιο πολύτιμος φίλος. 

10. Ο πιο βασικός κανόνας: δεν υπάρχουν κανόνες. Τρομοκρατικό, ξεσηκωτικό και παρήγορο, ταυτόχρονα. 

 
Πέτρος Τατσόπουλος 

1. Ο μυθιστοριογράφος, πρώτα και πάνω απ' όλα, πρέπει να έχει ενέργεια, καθώς και την ικανότητα να μεταδίδει αυτή την ενέργεια. Η ενέργεια είναι σημαντικότερη από την τεχνική. Πολλοί συγγραφείς που, στον καιρό τους, θεωρήθηκαν κακογράφοι -ο Παπαδιαμάντης, ο Σταντάλ, ο Ντοστογιέφσκι- είχαν ενέργεια και γι' αυτό παραμένουν διαχρονικοί. Απεναντίας άλλοι, καλλιγράφοι, με τα γραπτά τους να όζουν λυχνίας, λησμονήθηκαν. 

2. Προτού ξεκινήσεις να γράφεις -έλεγε πολύ σωστά ο Ουμπέρτο Εκο- πρέπει να συλλάβεις τον κόσμο του μυθιστορήματός σου. Πρέπει να είσαι απολύτως εξοικειωμένος με τον κόσμο που θα περιγράψεις, ανεξαρτήτως αν το μυθιστόρημά σου είναι ρεαλιστικό ή φανταστικό. Εάν δεν είσαι, ο αναγνώστης ενστικτωδώς θα το καταλάβει και θα χάσει το ενδιαφέρον του για την ιστορία που αφηγείσαι. Η μέθεξη θα αποτύχει. 

3. Ποιος προηγείται; Η πλοκή ή οι χαρακτήρες; Υπάρχουν οπαδοί και για τις δύο απόψεις. Ιδίως στα αστυνομικά μυθιστορήματα, που αντιμετωπίζουν την πλοκή εν είδει γρίφου, με τη λύση στις τελευταίες σελίδες, οι χαρακτήρες παίζουν επικουρικό ρόλο. Σεβαστή αντίληψη, αλλά προσωπικά μού είναι αδιάφορη. Εγώ ξεκινώ από τους χαρακτήρες. Οι χαρακτήρες θα με οδηγήσουν στην πλοκή. 

4. Η πλοκή δεν πρέπει να υφίσταται απλώς για να υφίσταται. Δεν έχει νόημα να σέρνεις τους ήρωές σου σε μια σειρά από γεγονότα που δεν θα επιδράσουν τελικά πάνω τους. Συμφωνώ με την αριστοτελικής καταγωγής αντίληψη, που πρεσβεύει ότι τα δρώμενα -η πλοκή- έχουν λόγο ύπαρξης μόνο στο βαθμό που αλλάζουν τους χαρακτήρες. 

5. Ποτέ μην υποτιμάς τα δρώμενα εκτός της πλοκής που περιγράφεις. Μπορούν να την επηρεάζουν χωρίς να καταγράφονται. Στα περισσότερα μυθιστορήματα έχω την αίσθηση ότι τόσο η πλοκή όσο και οι χαρακτήρες μοιάζουν με «χάρτινη» χολιγουντιανή πρόσοψη. Διαρκώς σκέφτομαι τι συμβαίνει παράλληλα με όσα περιγράφω. 

6. Ο μυθιστοριογράφος πρέπει να είναι συνεπής με τις ίδιες του τις δεσμεύσεις. Κανένας δεν τον υποχρεώνει, λόγου χάριν, να επιλέξει το πρώτο ή το τρίτο πρόσωπο στην αφήγησή του - από τη στιγμή, ωστόσο, που θα το επιλέξει, οφείλει να αποδεχτεί και τα αντίστοιχα αφηγηματικά μειονεκτήματα. 

7. Το θέμα, καθώς και η θερμοκρασία του κειμένου, πρέπει να επιβάλουν όχι μόνο τον τόνο του αφηγητή (διαφορετικό τόνο έχει προφανώς ο ψυχρόαιμος από τον εμπαθή, πόσω μάλλον τον ψυχωτικό αφηγητή) αλλά και το γλωσσικό του οπλοστάσιο. Ο μυθιστοριογράφος δεν είναι ένας νεόπλουτος που ακκίζεται και επιδεικνύει τη γλωσσική του περιουσία. Πολλές φορές επιβάλλεται να κάνει το αντίθετο. 

8. Ο μυθιστοριογράφος πρέπει να αφήνει χώρο στον αναγνώστη (από την αμφισημία του τίτλου ακόμα) για να κάνει το δικό του παιχνίδι, να συνδιαμορφώσει το κείμενο σύμφωνα με τα δικά του βιώματα. Ενα μυθιστόρημα ερμητικά κλειστό στη συνδιαμόρφωση, όσο καλογραμμένο κι αν είναι, δεν παύει να μυρίζει φορμόλη. 

9. Ο μυθιστοριογράφος δεν πρέπει να λειτουργεί ως πολυσυλλέκτης αναγνωστικού γούστου, ούτε να καθίσταται όμηρος των αναγνωστικών προσδοκιών, όπως οι πολιτικοί καθίστανται όμηροι των δημοσκοπήσεων. Εάν θελήσει να ικανοποιήσει όλα τα αναγνωστικά γούστα, το πιο πιθανό είναι να μην ικανοποιήσει κανέναν. Ας αρκεστεί να ικανοποιήσει το δικό του γούστο ως αναγνώστη. 

10. Υπάρχουν μυθιστοριογράφοι που σε όλη τους τη ζωή γράφουν με αυτόματο πιλότο. Δημιουργούν μια αφηγηματική μανιέρα και την υπηρετούν μέχρι τέλους. Πολλοί από αυτούς ανταμείβονται με ένα πολυάριθμο και πιστό αναγνωστικό κοινό που δεν κουράζεται να παρακολουθεί τα αναμασήματά τους. Δεν νιώθω να με αφορά, ούτε η επιτυχία τους ούτε η δημοσιοϋπαλληλική τους νοοτροπία. Νιώθω αλληλέγγυος μόνο με τον μυθιστοριογράφο που δουλεύει «χωρίς δίχτυ ασφαλείας» -κατά την έκφραση του Αντόνιο Ταμπούκι- και κάθε φορά κινδυνεύει εκ νέου να σπάσει τη ραχοκοκαλιά του. 

 
Αμάντα Μιχαλοπούλου 

1. Εμμονη ιδέα. Την παρομοιάζουν και με αφηγηματικό όνειρο. Μπορεί να είναι μια εικόνα ή η φωνή του κεντρικού ήρωα - κάτι έντονο και σταθερό, από το οποίο μπορεί ν' αρχίσει κανείς. 

2. Γραμματική και σύνταξη. Το αντίστοιχο των καλών τρόπων. 

3. Πίστευε και ερεύνα. Πώς φυτεύουμε βολβούς, πώς εκπυρσοκροτεί ένα όπλο. Το ίδιο το μυθιστόρημα -η θεματική του- ζητάει συγκεκριμένες τεχνικές γνώσεις, που θα περιγραφούν, όταν χρειαστεί, ως απόσταγμα εμπειριών. 

4. Λογική. Το όπλο που λέγαμε: όταν εμφανίζεται στην αρχή, πρέπει να έχει εκπυρσοκροτήσει ώς το τέλος του έργου - η άποψη του Τσέχοφ για την αφηγηματική οικονομία. 

5. Suspensum. Το σασπένς -η έγερση ερωτήσεων, η καθυστέρηση απαντήσεων- είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους συνεχίζουμε να διαβάζουμε. 

6. Χώρος και χρόνος. Οι ήρωες δεν ζουν στο πουθενά. Η συγχρονία και η χωροταξία του μυθιστορήματος βαθαίνει το μυθιστορηματικό τώρα. 

7. Συμπόνια. «Μια υπερβολική συμμετοχή», όπως γράφει ο Χόφμανσταλ στην Επιστολή του Λόρδου Τσάντος. Η κατανόηση των ηρώων, η αποδέσμευση του συγγραφέα από το βάρος τού Εγώ. 

8. Δεύτερο χέρι. Και τρίτο, και τέταρτο. Ενα είδος τονωτικού σαμπουάν για τις ρίζες του μυθιστορήματος. 

9. Πρόθεση. Ο Χένρι Τζέιμς την περιέγραψε ιδανικά ως ηθική στάση: η βαθιά δομή του μυθιστορήματος -η ύφανση- πρέπει να διακρίνεται στο τέλος, όπως μια «εικόνα στο χαλί». 

10. Αποδόμηση του κανόνα. Είναι η στιγμή που ο συγγραφέας αποδέχεται ότι λέρωσε τα χέρια του και αναγνωρίζει την ιδιοσυγκρασία, τη φωνή του, τα λάθη που μόνον εκείνος μπορεί να κάνει. Το έργο, είχε πει ο Αντρέας Φραγκιάς, «ίσως και να είναι άθροισμα αδυναμιών». 

 
Πέτρος Μάρκαρης 

1. Ο συγγραφέας είναι ένας επαγγελματίας και θα πρέπει να έχει ένα σταθερό ωράριο εργασίας. Η διάρκεια δεν έχει σημασία, αρκεί να είναι σταθερό το ωράριο. Οσοι αναλώνουν άσκοπα τον χρόνο τους, περιμένοντας κάποια έμπνευση, θα παραμείνουν ερασιτέχνες, με όλα τα αρνητικά του ερασιτεχνισμού. 

2. Ο συγγραφέας είναι μόνος και πρέπει να μάθει να αγαπά τη μοναξιά του. Οποιος δεν αγαπάει τη μοναξιά του, δύσκολα θα γίνει συγγραφέας. 

3. Ο συγγραφέας πρέπει να έχει αυτοπειθαρχία. Κανένας δεν τον υποχρεώνει να καθήσει στο γραφείο του, αντί να πάει για καφέ. Το να θυσιάσει τον καφέ ή κάποια άλλη απασχόληση, και να προτιμήσει το γραφείο του, είναι ζήτημα αυτοπειθαρχίας. 

4. Το ταλέντο στη δουλειά του συγγραφέα δεν μετράει πάνω από 5%. Το υπόλοιπο 95% είναι τεχνική και σκληρή δουλειά. Συνεπώς, το σταθερό ωράριο εργασίας, η μοναξιά και η αυτοπειθαρχία είναι απαραίτητα για να επιτευχθεί το 95%. 

5. Η αντίληψη ότι τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής παράγουν συγγραφείς είναι μια αυταπάτη. Τα εργαστήρια μπορούν να ενισχύσουν μόνο τη μία από τις τρεις προϋποθέσεις: την τεχνική. Το ταλέντο και η σκληρή δουλειά είναι κεφάλαια που πρέπει να διαθέτει ο ίδιος ο συγγραφέας. 

6. Ο συγγραφέας πρέπει να έχει εμπιστοσύνη στον επιμελητή ή την επιμελήτριά του και να συζητάει μαζί τους τις παρατηρήσεις τους και τις αλλαγές που του προτείνουν. Οι επηρμένοι συγγραφείς, που δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους, είναι κομπλεξικοί συγγραφείς. 

7. Ο συγγραφέας δεν πρέπει να ξεχνάει ποτέ ότι το λογοτεχνικό κείμενο, όπως και το έργο τέχνης, είναι προϊόντα. Συνεπώς, πρέπει να κινούν το ενδιαφέρον κάποιου κοινού για να τα αγοράσει. Η στρεβλή αντίληψη ότι το λογοτεχνικό έργο ή το έργο τέχνης απευθύνονται, λόγω των υψηλών προδιαγραφών τους, στους λίγους είναι μια αρρωστημένη ψευδαίσθηση. 

8. Το λογοτεχνικό έργο στηρίζεται στις ενδιαφέρουσες ιστορίες και όχι στο ύφος. Μια ματιά στο κλασικό μυθιστόρημα αρκεί για να το αποδείξει. Συνεπώς, η προτεραιότητα ανήκει στη μυθοπλασία. Το ύφος είναι σημαντικό μόνο στο βαθμό που προβάλλει τον μύθο. 

9. Ο συγγραφέας δεν πρέπει να δείχνει ποτέ πιο έξυπνος από τους αναγνώστες του. Συγγραφείς που κάνουν τον έξυπνο είναι αντιπαθείς στους αναγνώστες. 

10. Ο συγγραφέας πρέπει να αποβάλει κάθε ναρκισσισμό και ωραιοπάθεια. Συγγραφείς που ηδονίζονται με τη γραφή τους είναι ανυπόφοροι. 

 
Τάκης Θεοδωρόπουλος 

1. Μη νομίζεις πως ανακάλυψες την Αμερική.
Οπως η Αμερική ανακαλύφθηκε μερικούς αιώνες πριν εσύ αντιληφθείς την ύπαρξή της, έτσι και το μυθιστόρημα. Καλό είναι να ξέρεις πως πριν από σένα υπήρξαν κι άλλοι πολλοί που ασχολήθηκαν με το είδος, το καλλιέργησαν και πέτυχαν αποτελέσματα που ενδεχομένως εσύ δεν θα πετύχεις ούτε στο όνειρό σου. Ορισμένοι απ' αυτούς λέγονται κλασικοί. Οπως το λέει και η λέξη, αυτοί σε βοηθούν να αποκτήσεις αίσθηση της ιεραρχίας. 

2. Ξέχνα τους.
Αν έχεις διαβάσει κλασική λογοτεχνία, που οφείλεις να έχεις διαβάσει, όταν πάρεις την απόφαση να τους μιμηθείς πρέπει να τους ξεχάσεις. Αν θυμάσαι απ' έξω τι έγραψε ο Ντοστογιέφσκι, τότε δεν θα τολμήσεις να γράψεις ούτε γραμμή. Αν, παρ' όλα αυτά, η μνήμη σου επιμένει, τότε μπορείς να δοκιμάσεις άλλα είδη λογοτεχνίας, όπως η κριτική και το δοκίμιο. 

3. Πρέπει να έχεις κάτι να πεις.
Σε πείσμα της δημοκρατικής πλειονότητας των συγγραφέων που κατακλύζουν τα ράφια των βιβλιοπωλείων καλόν είναι, πριν αποφασίσεις να γεμίσεις σελίδες με λέξεις, να θυμάσαι πως οι λέξεις χρησιμεύουν για να πουν κάτι παραπάνω από τις λέξεις. Αυτό θα βοηθήσει και εσένα που γράφεις και τον αναγνώστη που θα σε διαβάσει, να μην έχετε στο τέλος την απελπιστική βεβαιότητα πως χάσατε τον χρόνο σας. 

4. Ξέχνα ό,τι έχεις να πεις.
Υπάρχουν μυθιστορήματα που γράφτηκαν αποκλειστικά και μόνον επειδή ο συγγραφέας τους ήθελε να μιλήσει με κάποιον. Είναι σαν κάποιος να αναπτύσσει ένα επιχείρημα σε πάρα πολλές σελίδες. Αυτά είναι τα κακά μυθιστορήματα. Τα καλά μυθιστορήματα είναι αυτά που γράφτηκαν επειδή έπρεπε να γραφτούν. Δουλειά του συγγραφέα είναι να τα υπηρετήσει και να εντάξει στις λέξεις τους αυτά που έχει να πει. 

5. Δεν φτάνει να έχεις άποψη για να γίνεις καλός μυθιστοριογράφος.
Απόψεις έχει, και δικαιούται να έχει, όλος ο κόσμος. Ο μυθιστοριογράφος, αν και δικαιούται να έχει απόψεις, χρειάζεται και κάτι παραπάνω για να γράψει. 

6. Δεν φτάνει μια ερωτική απογοήτευση για να γίνεις μυθιστοριογράφος.
Ισχύει ό,τι ακριβώς και για τις απόψεις. Ολοι έχουμε δικαίωμα να ερωτευτούμε και να απογοητευτούμε από τον έρωτά μας. Ομως, όσο κι αν αισθανόμαστε μοναδικοί και στον έρωτα και στην απογοήτευση, αυτό δεν φτάνει για να γράψουμε μυθιστόρημα. 

7. Απόφυγε τα μαθήματα δημιουργικής γραφής.
Μην ξεχνάς ότι η τέχνη της γραφής, αν και πανάρχαιη, ποτέ δεν διδασκόταν, σε αντίθεση με τη μουσική, τη ζωγραφική, τον χορό και το θέατρο. Τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ. Ο μόνος τρόπος για να μάθεις να γράφεις δημιουργικά είναι να μάθεις να διαβάζεις δημιουργικά. 

8. Ο κόσμος είναι μεγάλος, όσο κι αν σου φαίνεται μικρός.
Μην ξεχνάς ότι ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τον χώρο όπου μεγάλωσες ή ζεις την καθημερινότητά σου. Ακόμη κι αν δεν τον έχεις δει ποτέ, οφείλεις να το ξέρεις, όπως ξέρεις ότι υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης. Το μυθιστόρημα είναι η τέχνη που δείχνει τη φωτεινή πλευρά της Σελήνης μέσα από τις υποθέσεις της σκοτεινής. 

9. Βάλε ωράριο εργασίας.
Για να γράψεις τόσες σελίδες χρειάζεται καθημερινή εργασία. Πειθαρχία και ρουτίνα που λένε. Αν δεν τα καταφέρεις, μπορείς να δοκιμάσεις την τύχη σου στην ποίηση, κατά προτίμηση στα χαϊκού. 

10. Μην τσιγκουνεύεσαι σελίδες.
Μη διστάζεις να σβήνεις και να πετάς, και πάλι να σβήνεις και να πετάς. Οταν κάποιος είχε πει στον Ουγκό πως πρέπει να προσεύχεται στην πένα του, εκείνος του είχε απαντήσει πως προσεύχεται στη γομολάστιχά του. Το ίδιο το έργο ξέρει να κρατήσει τα απαραίτητα. 

Elmore Leonard
Ιδού τώρα και οι Εντολές του Elmore Leonard, ο οποίος πολλές φορές, όμως, τις έχει παραβιάσει. Αλλωστε, έτσι δεν γίνεται πάντα στη ζωή, όταν θεσπίζονται κανόνες; Οσο για τη δέκατη εντολή, καλή, αλλά είναι δύσκολο να καταλαβαίνει κανείς το περιττό, όταν δεν έχει να πει κάτι ουσιαστικό. 

1. Ποτέ μη γράφεις για τον καιρό όταν ξεκινάς ένα μυθιστόρημα. 

2. Να αποφεύγεις τους προλόγους. 

3. Στους διαλόγους να χρησιμοποιείς το ρήμα «είπε». 

4. Μην χρησιμοποιείς επίρρημα μετά το «είπε». 

5. Να αποφεύγεις την κατάχρηση των θαυμαστικών. 

6. Ποτέ μη χρησιμοποιείς λέξεις όπως «ξαφνικά». 

7. Να χρησιμοποιείς με φειδώ τις διάφορες διαλέκτους. 

8. Να αποφεύγεις τις λεπτομερείς περιγραφές των χαρακτήρων. 

9. Μην το παρακάνεις στις περιγραφές τόπων και αντικειμένων... εκτός και αν είσαι η Margaret Atwood. 

10. Να παραλείπεις όλα εκείνα που ο αναγνώστης θα προσπερνούσε. 

Και κάτι που έχω πάντα στο μυαλό μου: 
αν αυτό που έχω γράψει, μοιάζει με γραπτό, τότε το ξαναγράφω....
Θανάσιμο αμάρτημα: η χρήση επιρρημάτων 




ΠΗΓΗ
Χρύσα Σπυροπούλου, Enet.gr

ΠΕΜΠΤΗ ΑΣΚΗΣΗ

Να εντοπίσετε τους Kατηγορηματικούς Προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις.

Ὥσπερ γάρ δυσχερής καί χαλεπός ἅπας ὁ λειπόμενος ἂν ἡμῖν βίος γένοιτο

Ὡς γάρ εἰπεῖν ἁπλῶς, ἃπαντες ὑπάρχειν ἐγνωκότες μοι δοκεῖτε

Μικροῦ δέ κέρδους ὀρεγόμενοι μόνον οὐκ ἀθανάτους ὑπισχνοῦνται τούς συνόντας ποιήσειν

Κοινήν την ἀτυχίαν ἃπασι τοῖς ἐμπλέουσι παρεσκεύασεν

Εἰ αὐτοῦ μέν ἐκείνου θάνατον κατέγνωτε

Ἡγοῦμαι δέ, ὦ ἄνδρες δικασταί, περί μέν τοῦ νόμου καί αὐτοῦ τοῦ πράγματος οὐχ ἔξειν αὐτοῦς

Ὣστ' αὐτός ψευδόμενος ἐμοῦ τἀληθῆ λέγοντος ἐλπίζει ῥαδίως ἐπικρατήσειν.

Ὀμόσαι δ' Ἀθηναίους ἃπαντας καθ' ἱερῶν.

Καί τα χρήματα αὐτοῦ δημόσια ἔστω

Δεινόν δέ καί χαλεπόν πᾶσιν

Επιμέλεια Λιάκας Παντελής

ΤΕΤΑΡΤΗ ΑΣΚΗΣΗ

Να εντοπίσετε τους Επιθετικούς Προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις.

Ἐγώ μέν δή τοιαύτη συμβεβίωκα τύχη

Καί ἐμοί μέν οὐδεμίαν ἄν ἀπολογίαν ὑπέλιπες

Τότ' ἄν πλεῖστον ἔλαβες

Ἐάν τις δημοκρατίαν καταλύη τήν Ἀθήνησιν

Καί ἀπεδίδοσαν γε καί αὑτῶν κἀκείνων ἀξίαν

Τῇ αὐτῇ ψήφῳ τούς τε ἂλλους κοσμιωτέρους ποιήσετε

Ἐάν λογίσηται τά τῇ πόλει μετά ταῦτα γενησόμενα

Ἃμα γάρ τά τε τούτων πνεύματ' ἀπηλλάγη τῶν οἰκείων σωμάτων

Ἐγώ γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι

Ὃτι μέν ἐστι πατέρων ἀγαθῶν 

Επιμέλεια Λιάκας Παντελής 

ΤΡΙΤΗ ΑΣΚΗΣΗ

Να εντοπίσετε τα Κατηγορούμενα στις παρακάτω προτάσεις.

Ὡς στρατιῶται ἀγαθοί εἰσιν.

Ὅτι τά μέγιστα αὐτοῖς οἱ θεοί ἐπήκοοι γεγόνασιν.

Ἱκανή γάρ ἔσται καί ἡ γενομένη τύχη τοῦτο προρίζειν.

Ὁ δέ Θεμιστοκλῆς προαισθόμενος φεύγει ἐκ Πελοποννήσου ἐς Κέρκυραν, ὢν αὐτῶν εὐεργέτης.

Κοινωνεῖν γάρ ἀδύνατος ἂν εἴη.

Οὔτε γάρ ἄν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλής ἄν εἲη ὁ τοιοῦτος οὔτε θεῷ.

Εἰκός ἐκ τῶν τοιούτων φίλους μέν πολλούς ἡμῖν βούλεσθαι γ'ιγνεσθαι, ἐχθρόν δέ μηδένα ἐπιθυμεῖν εἶναι.

Θάνατον ζημίαν ἐπέθεντο.

Ὁ γάρ Βρασίδας ἒν τε τοῖς ἄλλοις μέτριον ἑαυτόν παρεῖχε.

Ἀλλ' εἰ δεῖ κυρίους εἶναι τούς νόμους.

Επιμέλεια Λιάκας Παντελής