ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ” ΛΥΚΕΙΟΥ : ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ 30 ΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΜΑΘ. 21:

Pro quo … acceperunt: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Capitolium. Εισάγεται εμπρόθετα με το pro quo, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Qui diu … fuerat … divisam: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Camillus. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Quod illic … pensatus est: Δευτ. αιτιολογική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

Unde tamen … reversus est: Δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρ. που δηλώνει τον τόπο με όρο αναφοράς το exilium. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα unde, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό. Αναφέρεται στον εμπρόθετο in exilium.

ΜΑΘ. 23:

Ut ignoraretur a marito: Δευτ. συμπερασματική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (paravit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει το ita. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

Cum … illa intaverat: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό επαναληπτικό σύνδ. cum και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με χρόνο υπερσυντ., επειδή εκφράζει αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. Εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο των κύριων προτάσεων ( simulabat ac respondebat). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quid ageret puer: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στη μετοχή inerroganti. Εισάγεται με την ερωτηματική (ουσιαστική) αντ. quid → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ και σε εξάρτηση άμεσα από το interroganti και έμμεσα από το respondebat δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum lacrimae … vincerent / prorumperentque: Δύο δευτ. χρονικές πρ. Εισάγονται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρονται με υποτακτική, επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρονται με υποτακτική πρτ και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (egrediebatur) φανερώνουν το σύγχρονο στο παρελθόν.

Ut simul imponeretur: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο orabat. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί η εξάρτηση είναι ιστορικός χρόνος (orabat) (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων).

ΜΑΘ. 24:

Cum P. Cornelius … venisset / eique ab ostio … dixisset eum …non esse:Δύο δευτ. χρονικές προτάσεις, που συνδέονται συμπλεκτικά καταφατικά με το que. Εισάγονται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρονται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Συγκεκριμένα εκφέρονται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου (sensit) και εκφράζουν το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quid postea Nasica fecerit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο accipe. Εισάγεται με την ερωτηματική (ουσιαστική) αντ. quid → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρκ επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (accipe) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Paucis post diebus … venisset / et eum a ianua quaereret: Δύο δευτ. χρονικές πρ. Εισάγονται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρονται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρονται: η πρώτη με υποτακτική υπερσυντ. και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν και η δεύτερη με υποτακτική πρτ και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (exclamavit). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Etsi domi erat: Δευτ. εναντιωματική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi. Εκφέρεται με οριστική. Εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Στην κύρια πρ. υπάρχει το tamen. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδ. της εναντίωσης στη κύρια πρ.

Quod Nasica … mentiebatur: Δευτ. ουσιαστική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Είναι αντικείμενο στη μτχ indignatus που εκφράζει ψυχικό πάθος.  Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

Quid Nasica responderit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο scire. Εισάγεται με την ερωτηματική (ουσιαστική) αντ. quid → είναι μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρκ επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (visne scire) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Cum te quaererem: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (credidi) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

ΜΑΘ. 25:

Quando … putetis ex arbore: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο του ρ. interrogo της κύριας πρ. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο quando → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (interrogo)  για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Cum omnes … dixissent: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (inquit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quae nimia vobis est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το fiduciam. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quae, εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

Nisi vos … consulueritis: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρκ (consulueritis). Η απόδοση είναι το ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα consulturum esse, που εξαρτάται από το ρήμα credideritis. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Υπόθεση: nisi consulueritis, Απόδοση: neminem consulturum esse. Εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους (ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον). Στον ευθύ λόγο, με τη μετατροπή του υποθετικού λόγου σε ανεξάρτητο, η υπόθεση εκφέρεται με οριστική συντ. μέλλ. (consulueritis) και η απόδοση με οριστική μέλλ. (nemo consulet): nemo patriae consulet nisi vos ipsi patriae consulueritis. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

Quo Carthago deleta est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το bellum. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quo αντί του εμπρόθετου in quo, εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 27:

Cum Accius … venisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (devertit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Ubi Pacuvius … recesserat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Tarentum. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται με οριστική (υπερσυντ.) για να δηλώσει το πραγματικό.

Qui multo minor natu erat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Accius. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται με οριστική (πρτ) για να δηλώσει το πραγματικό.

Cui «Atreus» nomen est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το tragoediam. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται με οριστική (ενεστ.) για να δηλώσει το πραγματικό.

Quae scripsisset: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκ. στο απαρέμφατο esse. Εισάγεται με την αναφορική αντων. quae και εκφέρεται με υποτακτική επειδή λειτουργεί στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Ειδικότερα με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρ. (dixit esse) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων). Στον ευθύ λόγο η πρόταση θα ήταν: quae scripserat.

Ut dicis: Δευτ. απλή παραβολική-συγκριτική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδ. ut και εκφέρεται με οριστική, γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το ita (παραβολικό ζεύγος ita…ut). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με α’ όρο την κύρια πρ.

Quae deinceps scribam: Δευτ. αναφορική ουσιαστική. Λειτουργεί ως υποκείμενο του απαρεμφάτου fore. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quae. Εκφέρεται με οριστική (πρτ) για να δηλώσει το πραγματικό.

Quod in pomis est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το idem. Εισάγεται με την αναφορική αντων. quod. Εκφέρεται με οριστική (ενεστ.) για να δηλώσει το πραγματικό.

Quae dura et acerba nascuntur: Δευτ. αναφορική ουσιαστική. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο fiunt. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quae. Εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

Quae gignuntur … mollia: Δευτ. αναφορική ουσιαστική. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο fiunt. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quae. Εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 28:

Inde in Asia abiit: Δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς τοAthenis. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα inde που δηλώνει την κίνηση από τόπο, εκφέρεται με οριστική (abiit) και δηλώνει το πραγματικό.

Cum eum … cognovisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (comprehendit et tradidit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quanti homo sit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο spectare. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quanti → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτ., γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρ. (άμεσα από το spectare και έμμεσα από το noli) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Qui tam nihil est: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρ. ως υποκείμενο στο est της προηγούμενης πρ. Εισάγεται με την αναφ. αντων. qui, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό. [Στην πρόταση αυτή λανθάνει υποθετικός λόγος του α’ είδους (πραγματικό-ανοικτή υπόθεση). Ανάλυση: Si quis tam nixili est (υπόθεση) → parvi preti est (απόδοση)].

Ut nihil … possit … fugitivi: Δευτ. συμπερασματική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με το ut nihil – αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα  μια υποκειμενική κατάσταση. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (adfectus est) και δηλώνει αποτέλεσμα στο παρόν και στο μέλλον (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει η δεικτική αντων. tanto, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

ΜΑΘ. 29:

Cum Octavianus … rediret: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική ΠΡΤ επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (occurrit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Ut corvum doceret parem simulationem: Δευτ. βουλητική πρ. Εισάγεται με τον σύνδεσμο ut – είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλά επιθυμητό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί η εξάρτηση είναι ιστορικός χρόνος (incitavit). Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων. Είναι έμμεσο αντικείμενο στο incitavit.

Quotiescumque avis non respondebat: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό επαναληπτικό σύνδ. cum (quotiescumque) και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με χρόνο πρτ, επειδή εκφράζει επανάληψη στο παρελθόν. Εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. (solebat). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

Quanti nullam adhuc emerat: Δευτ. απλή παραβολική του ποσού. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quanti. Εκφέρεται με οριστική (υπερσυντ.), γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το tanti (παραβολικό ζεύγος tanti…quanti). Λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης.

ΜΑΘ. 30:

Et si habet … luxuriae: Δευτ. υποθετική πρ. του α’ είδους. Απόδοση: debemus laudare ( → ανοιχτή υπόθεση στο παρόν).

Quod Asiam vidit sed in Asiam continenter vixit: Δύο δευτερεύουσες επιρρηματικές αιτιολογικές πρ. Εισάγονται με τον αιτιολογικό σύνδ. quod, εκφέρονται με οριστική επειδή εκφράζουν αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

Ex qua … constituta est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Asiae. Εισάγεται εμπρόθετα με το ex qua, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει πραγματικό γεγονός.

ΜΑΘ. 31:

cum aliquando castris abiret: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ.(abiret) – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (edixit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ut omnes pugna abstinerent: Δευτ. βουλητική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. edixit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (edixit) και αναφέρεται στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων.

ut singularis proelii eventu cernatur: Δευτ. τελική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές πρ., γιατί δηλώνει επιθυμία / επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (congrediamur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον. (Δηλώνει σκοπό στο παρόν).

quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. cernatur. Εισάγεται με την ερωτηματική αντ. quanto → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από τον αρκτικό χρόνο της κύριας πρ. (cernatur) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλλον (ακολουθία χρόνων).

cum in castra revertisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (multavit) – και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

cuius opera hostes fugati erant, morte multavit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το adulescentem. Εισάγεται με την αναφ. αντ.cuius, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 32:

nisi litterarum lumen accederet: Δευτ. υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. Υπόθεση: nisi accederet, Απόδοση: iacerent – σχηματίζει υποθετικό λόγο που εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός ποσδιορισμός της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

ΜΑΘ. 34:

Cum Africanus in Literno esset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (venerunt) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

cum se ipsum captum venisse eos existimasset: Δευτ. επιρρηματική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η αιτιολογία θεωρείται το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. και σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. (conlocavit) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν (Ακολουθία χρόνων)

Quod ut praedones animadverterunt: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδ. ut (πρόταξη του quod για έμφαση). Εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική πρκ, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει (σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο των κύριων προτάσεων: appropinquaverunt et nuntiaverunt) το προτερόχρονο (στο παρελθόν). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδ. postquam (Πρόταξη του haec για έμφαση). Εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική πρκ, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. (iussit) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

tamquam sanctum templum (essent): 1)Λειτουργεί ως κατηγορούμενο στο postes στο  αντικείμενο του ρ. venerati sunt. 2) Bραχυλογική έκφραση που δηλώνει παραβολή, κατά παράλειψη υποθετικής παραβολικής πρ. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδ. tamquam και εκφέρεται με υποτ., επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ. (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: venerati sunt) και δηλώνει το  σύγχρονο στο παρελθόν (Ακολουθία χρόνων). η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρόταση.

Cum ante vestibulum dona posuissent: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (reverterunt) – και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quae homines deis immortalibus consecrare solent: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το dona. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 36:

quo facilius divitias contemnere posset: Δευτ. τελική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδ. quo, γιατί ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού βαθμού (facilius). Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (utebatur) και αναφέρεται στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (solvit) – και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ut eo uteretur: Δευτ. τελική πρ. εισάγεται με τον τελικό σύνδ. ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (attulissent) και φανερώνει σκοπό στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

ne dicam ineptae: Δευτ. τελική παρενθεντική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδ. ne → αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (narrate). Δηλώνει σκοπό στο παρόν-μέλλον. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

ΜΑΘ. 37:

Ut salvi esse nequeamus: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta est) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει το in eum που ισοδυναμεί με το in talem. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρκ (subvenerit), γιατί ο λόγος είναι πλάγιος. Η απόδοση βρίσκεται στη συμπερασματική πρόταση ut … nequeamus. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Υπόθεση: nisi consulueritis, Απόδοση: nequeamus ð Εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους (ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον). Στον ευθύ λόγο, με τη μετατροπή του υποθετικού λόγου σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο, η υπόθεση εκφέρεται με οριστική συντ. μέλλ.  και η απόδοση με οριστική ενεστ. που αναφέρεται στο μέλλον → Υπόθεση: Nisi … subvenerit, Απόδοση: salvi esse nequimus. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

ut veni ad urbem: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδ. ut. Εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική πρκ, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει (σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρ. non destiti) το προτερόχρονο (στο παρελθόν). Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quae ad concordiam pertinerent: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το omnia. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με υποτακτική (χρόνου παρατατικού) και δηλώνει το δυνατό, το ενδεχόμενο στο παρελθόν. Εξαρτάται άμεσα από τα απαρέμφατα (sentire et dicere et facere) κι έμμεσα από τον ιστορικό χρόνο (non destiti) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

ut pugnare cuperent: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (invaserat) και δηλώνει αποτέλεσμα στο παρελθόν (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. προηγείται η δεικτική αντων. tantus, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius: Δευτ. εναντιωματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi, εκφέρεται με οριστική πρτ και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

ut necessitate esse cogantur: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (reddit) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην παραχωρητική πρ. που παρεμβάλλεται υπάρχει το tales. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

etiamsi natura tales non sint: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. etiamsi και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποτιθέμενο. Ειδικότερα, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (reddit) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). H δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

ut non solum ea fiant: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει η δεικτική αντων. tales, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

quae velit victor: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το ea. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με υποτακτική (χρόνου ενεστώτα) λόγω έλξης στο ρ. fiant και φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

sed etiam ut victor obsequatur iis: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρ. υπάρχει η δεικτική αντων. tales, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

quorum auxilio victoria parta sit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το iis. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quorum, εκφέρεται με υποτακτική (παρακειμένου) λόγω έλξης στο ρ. obsequatur. Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

ΜΑΘ. 38:

dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδ. dum. Εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα με οριστική ενεστ., αν και αναφέρεται στο παρελθόν (λατινισμός του dum). Δηλώνει το σύγχρονο και μάλιστα τη συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην κύρια πρ., που εκφέρεται με πρκ. (fecit).

dum aliqua vox congruens proposito audiretur: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται με υποτακτική, επειδή η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη. Ειδικότερα, με υποτακτική πρτ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρ. (expectabat). Εκφράζει το υστερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην κύρια πρ.

ut sibi paulisper loco cederet: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο rogavit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ, γιατί η εξάρτηση είναι ιστορικός χρόνος (rogavit) (ισχύει ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων).

quam Metellus multum amavit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Caecilia. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quam, εκφέρεται με οριστική (πρκ) για να δηλώσει το πραγματικό.

dum vixit: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται με οριστική, επειδή δηλώνει μόνο χρόνο. Εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν και μάλιστα την παράλληλη διάρκεια σε σχέση με την προσδιοριζόμενη πρ. (quam … amavit). Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην πρ. quam … amavit.

ΜΑΘ. 40:

ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur: Δευτ. τελική πρ. εισάγεται με τον τελικό σύνδ. ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό / δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (coegerat) και φανερώνει σκοπό στο παρελθόν. Ισχύει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

cum Sulla minitans ei instaret: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ. – εξάρτηση από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης (dixit) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

Licet mihi ostendas agmina militum: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. licet και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι παραχωρητικές, γιατί η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποτιθέμενο. Ειδικότερα, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από τον αρκτικό χρόνο της κύρια πρ. (iudicabo) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

quibus curiam circumsedisti: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το militum agmina. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. quibus, εκφέρεται με οριστική (πρκ) για να δηλώσει το πραγματικό.

licet mortem miniteris: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. licet και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι παραχωρητικές, γιατί η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το υποτιθέμενο. Ειδικότερα, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. και σε εξάρτηση από τον αρκτικό χρόνο της κύρια πρ. (iudicabo) δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

Etsi senex et corpore infirmo sum: Δευτ. εναντιωματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

ΜΑΘ. 41:

qui primi colluisse Italiam dicuntur: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το Sicanorum και Pelasgorum. Εισάγεται με την αναφ. αντ.qui, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris: Δευτ. υποθετική παραβολική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό παραβολικό σύνδεσμο proinde quasi και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί στην κύρια υπάρχει αρκτικός χρόνος (uteris: ενεστ.). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων). Η δευτερεύουσα λειτουργεί πρ. ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ. (Tu … uteris.)

quod neminem scire atque intellegere vis: Δευτ. αιτιολογική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

quae dicas: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση ως αντικείμενο στα απαρέμφατα scire / intellegere. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae και είναι μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της πρότασης. Ειδικότερα, με υποτακτική ενεστ., επειδή εξαρτάται άμεσα από τα  scire / intellegere και έμμεσα από το vis (ενεστ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν – μέλλον (ακολουθία χρόνων).

ut consequaris: Δευτ. τελική πρ. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut → καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι τελικές πρ., γιατί δηλώνει επιθυμία / επιδιωκόμενο σκοπό. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (taces) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον. (Δηλώνει σκοπό στο παρόν). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τελικού αιτίου στην προσδιοριζόμενη πρόταση.

quod vis: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρ. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρ. consequaris. Εισάγεται με την αναφορική αντ. quod. Εκφέρεται με οριστική για να δηλώσει το πραγματικό.

quod honesta et bona et modesta sit: Δευτ. επιρρηματική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. quod, εκφέρεται με υποτακτική επειδή εκφράζει υποκειμενική  αιτιολογία. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα και σε εξάρτηση άμεσα από το placere κι έμμεσα από το dicis (αρκτικός χρόνος) φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν (ακολουθία χρόνων). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

ut viri antiqui (vivebant): Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με το ut , επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ.λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

ut viri aetatis nostrae (loquuntur): Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

quod a C. Caesare scriptum est: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το id. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quod, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

ΜΑΘ. 42:

qui aut ea non videant / aut ea dissimulent (non videre): Δύο δευτερεύουσες αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις που συνδέονται διαζευκτικά και με έμφαση με το σύνδεσμο aut – aut. Εισάγονται με την αναφ. αντων. qui (non) που ισοδυναμεί με το  ut ei (non) και αναφέρεται στο nonnulli (είναι αρνητικές μια και προσδιορίζουν την καταφατική φράση nonulli sunt). Εκφέρονται με υποτακτική, όπως όλες οι επιρρηματικές συμπερασματικές πρ., γιατί στη λατινική το συμπέρασμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα εκφέρονται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt: ενεστ.) και αναφέρονται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας). Λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος. Στην κύρια πρ. εννοείται το tales.

quae imminent / quae vident: Δύο δευτερεύουσες αναφορικές επιθετικές προσδιοριστικές πρ. με όρο αναφοράς το ea των αναφορικών συμπερασματικών προτάσεων. Εισάγονται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρονται με οριστική και φανερώνουν το πραγματικό.

si in hunc animadvertissem: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si, επειδή είναι καταφατική. Σχηματίζει υποθετικό λόγο του β’ είδους, υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα ή το απραγματοποίητο:  si in hunc animadvertissem (ΥΠΟΘΕΣΗ-υποτ. υπερσυντ.) –Dicerent (ΑΠΟΔΟΣΗ-υποτ. πρτ).

si iste in Manliana castra pervenerit: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. si iste in Manliana castra pervenerit (ΥΠΟΘΕΣΗ-υποτ. πρκ): βρίσκεται σε υποτακτική παρακειμένου, γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Aπόδοση:fore et fore (απρ. μέλλ.) → εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους, πραγματικό-ανοιχτή υπόθεση. Στον ανεξάρτητο υποθετικό λόγο θα γίνει: ΥΠΟΘΕΣΗ: Si …. pervenerit (οριστική συντ. μέλλ.) – ΑΠΟΔΟΣΗ: Nemo tam stultus erit / et nemo erit… (οριστική μέλλ.)

quo intendit: Δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρ. του τόπου με όρο αναφοράς το Manliana castra. Εισάγεται με τo αναφ. επίρρ. quo, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει πραγματικό γεγονός. Εκφέρεται με οριστική παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σε πλάγιο λόγο, γιατί στη Λατινική σε σπάνιες περιπτώσεις διατηρείται η οριστική, όταν θεωρείται ότι η πρόταση λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγο και δείχνει πραγματικό γεγονός.

qui non videat coniurationem esse factam: Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui (non) που ισοδυναμεί με το  ut non. Είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί στη λατινική το συμπέρασμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (intellego) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο παρόν και στο μέλλον. Στην κύρια πρ. υπάρχει το ποσοτικό επίρρημα tam.

qui non fateatur: Δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με την αναφορ. αντων. qui (non) που ισοδυναμεί με το  ut non. Είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί στη λατινική το συμπέρασμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (intellego) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο παρόν και στο μέλλον. Στην κύρια πρ. υπάρχει το ποσοτικό επίρρημα tam.

ΜΑΘ. 43:

ut primum exsulem deinde hostem te viderem: Δευτ. επιρρηματική συμπερασματική πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ., γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (traxit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρ.

quae te genuit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το terram. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

(quae) atque aluit: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το terram. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Quamvis infesto et minaci animo perveneras: Δευτ. παραχωρητική πρ. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδ. Quamvis → μπροστά από τα επίθεταminaci και infesto. Eκφέρεται με οριστική → η χρήση της οριστικής χαρακτηρίζεται ποιητική και μετακλασική και και εκφράζει πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρ. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρ.

cum in conspectu Roma fuit: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον cum τον καθαρά χρονικό και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα με χρόνο παρακείμενο, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

ego nisi peperissem: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική υπρσυντ. (peperissem). Η απόδοση είναι: Roma non oppugnaretur (υποτ. πρτ) → υποθετικός λόγος του β’ είδους (μη πραγματικό) με υπόθεση στο παρελθόν και την απόδοση στο παρόν. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

nisi filium haberem: Δευτερεύουσα υποθετική πρ. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδ. nisi, επειδή είναι αποφατική. Εκφέρεται με υποτακτική πρτ (haberem). Απόδοση: mortua essem (υποτ. υπερσυντ.) και σχηματίζει υποθετικό λόγο του β’ είδους (μη πραγματικό) με υπόθεση στο παρόν και την απόδοση στο παρελθόν. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της προϋπόθεσης στην κύρια πρ.

si pergis: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si, επειδή είναι καταφατική. Σχηματίζει υποθετικό λόγο του α’ είδους, του πραγματικού ή ανοιχτής υπόθεσης στο παρόν: si pergis (ΥΠΟΘΕΣΗ-οριστ. ενεστ.) – manet (ΑΠΟΔΟΣΗ- οριστ. ενεστ.).

ΜΑΘ. 44:

in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το vita. Εισάγεται με την αναφ. αντ. (in) qua, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

quis possit dilligere eum / aut eum: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο του ρ. nescio της κύριας πρ. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quis → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (nescio)  για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quem metuat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το eum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quem, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (possit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

a quo se metui putet: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το eum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quem, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (possit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

Quodsi forte, ceciderunt: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση που εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο Quodsi. Εκφέρεται με οριστική πρκ (ceciderunt) και σε σχέση με την απόδοση, που εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (intellegitur) σχηματίζει υποθετικό λόγο του α’ είδους, ανοιχτής υπόθεσης για το παρόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στην κύρια πρόταση.

ut fit plerumque: Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut , επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

quam fuerint inopes amicorum: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως υποκείμενο στο intellegitur. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρκ επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (intellegitur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: Δευτ. αναφορική ουσιαστική πρ. ως υποκείμενο στο est της προηγούμενης πρ. Εισάγεται με την αναφ. αντων. quod, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

quos fidos amicos habuissem / quos infidos: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο intellexi. Εισάγεται με την ερωτηματική αντ. quos → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (intellexi) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

cum iam neutris gratiam referre poteram: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον cum τον καθαρά χρονικό και εκφέρεται με οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα με χρόνο παρατατικό, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρ.

ΜΑΘ. 45:

quae apud Ciceronem gerantur: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο του ρ. cognoscit της κύριας πρ. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quae → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (cognoscit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quantoque in periculo res sit: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο του ρ. cognoscit της κύριας πρ. Εισάγεται με την ερωτηματική αντων. quanto → μερικής αγνοίας και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (cognoscit) για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

ut ad Ciceronem epistulam deferat: Δευτ. βουλητική πρ. ως άμεσο αντικείμενο στο ρ. persuadet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (persuadet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur: Δευτ. βουλητική πρ. ως άμεσο αντικείμενο στο ρ. providet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ne, επειδή είναι αποφατική/αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (providet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ut epistulam ad amentum tragulae adliget: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο ρ.monet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (monet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

et (ut) intra castra abiciat: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο ρ. monet. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (monet) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

si adire non possit: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης. Σχηματίζει σύνθετο εξαρτημένο υποθετικό λόγο: ΥΠΟΘΕΣΗ: si adire non posit – ΑΠΟΔΟΣΗ: monet ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat → εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους, ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Ευθύς λόγος: si potes (ΥΠΟΘΕΣΗ), … adliga et abice (ΑΠΟΔΟΣΗ – προστακτική).

ut tragulam mitteret: Δευτ. βουλητική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. constituit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ. , γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (constituit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ut salutem sperent: Δευτ. βουλητική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο ρ. adhortatur. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (adhortatur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

ΜΑΘ. 46:

ut communem utilitatem nostrae anteponamus: Δευτ. ουσιαστική συμπερασματική πρ. ως επεξήγηση στον όρο illud της κύριας πρ. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ., γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (consequitur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).

Ut enim leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt: Δευτ. απλή παραβολική πρ. του τρόπου. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut , επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το sic. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρ.

ut laudandus is sit: Δευτ. ουσιαστική συμπερασματική πρ. ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρ. fit. Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστ. παθητικής περιφραστικής συζυγίας, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (fit) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).

qui pro re publica cadat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το is. Εισάγεται με την αναφ. αντ. qui, εκφέρεται με υποτακτική (χρόνου ενεστώτα) λόγω έλξης στο ρ. fit και φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον (ακολουθία χρόνων).

quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos: Δευτ. αιτιολογική επιρρηματική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική επειδή εκφράζει αντικειμενική-πραγματική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στην κύρια πρόταση.

ΜΑΘ. 47:

quos legere secrete solebat: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το canos. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quos, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

quominus id faceret: δευτ. πρ. του quominus ως αντικείμενο στο απαρέμφατο deterrere. Εισάγεται με τον σύνδεσμο quominus και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι προτάσεις του quominus, επειδή εκφράζουν την πρόθεση του υποκειμένου της κύριας πρότασης. Ειδικότερα. Με υποτακτική πρτ (faceret), επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (το απαρέμφατο deterrere θεωρείται ιστορικός χρόνος, επειδή εξαρτάται από το voluit: παρακείμενος με σημασία αορίστου) και αναφέρεται στο παρελθόν (ιδιομορφία  ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας). Ο φόβος και η βούληση είναι ιδωμένα τη στιγμή της εμφάνισής τους στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής τους.

Etsi super vestem earum deprehendit canos: Δευτ. εναντιωματική πρ. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδ. etsi, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Στην  κύρια πρόταση υπάρχει το tamen. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

donec induxit mentionem aetatis: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο donec. Εκφέρεται με οριστική (induxit), επειδή δηλώνει μόνο χρόνο. Εκφράζει το υστερόχρονο. Η δευτ. πρ. λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. του χρόνου στην κύρια πρ.

utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva: Δευτ. διμελής πλάγια ερωτηματική πρ. ως έμμσο αντικείμενο στο ρ. interrogavit. Εισάγεται με τo ερωτηματικό μόριο utrum → ολικής αγνοίας / διμελής. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ (mallet) και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (interrogavit) δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum illa respondisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάσαι από ρ. ιστορικού χρόνου της κύριας πρότασης και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quin calva esse nolis: δευτ. πρ. του quin ως αντικείμενο στο ρ. non dubito. Εισάγεται με τον σύνδεσμο quin και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι προτάσεις του quin, επειδή εκφράζουν την πρόθεση του υποκειμένου της κύριας πρότασης. Ειδικότερα. Με υποτακτική ενεστώτα (nolis), επειδή εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (non dubito) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον  (ιδιομορφία  ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας). Ο φόβος και η βούληση είναι ιδωμένα τη στιγμή της εμφάνισής τους στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής τους.

ne istae te calvam faciant: Δευτ. ουσιαστική ενδοιαστική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. times (φόβου σημαντικό). Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο ne, επειδή δηλώνει φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο και εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι ενδοιαστικές πρ., επειδή το περιεχόμενό τους αφορά κάτι ενδεχόμενο ή πιθανό. Ειδικότερα, με υποτακτική ενεστώτα (faciant), επειδή εξαρτάται από ρ. αρκτικού χρόνου (times: ενεστώτας) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ιδιομορφία  ακολουθίας χρόνων).

ΜΑΘ. 48:

quae utilia factu essent: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως έμμεσο αντικείμενο στο απαρέμφατο docere. Εισάγεται με την αντων. quae → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ (essent) και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Si quid durius ei videbatur: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si, επειδή είναι καταφατική. Σχηματίζει υποθετικό λόγο του α’ είδους, του πραγματικού ή ανοιχτής υπόθεσης στο παρελθόν: si videbatur (ΥΠΟΘΕΣΗ) –  a cerva praedicabat (ΑΠΟΔΟΣΗ).

quod imperandum militibus esset: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το quid. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quod, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική πρτ παθητικής περιφραστικής συζυγίας (imperandum esset), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου για να δηλώσει το σύγχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ut eam postero die repente in eum locum emitteret: Δευτ. βουλητική πρ. ως αντικείμενο στο ρ. praecepit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι βουλητικές πρ., γιατί το περιεχόμενο τους είναι απλώς επιθυμητό. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ. (emitteret), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου (praecepit) και αναφέρεται στο παρελθόν (ιδιομορφία ακολουθίας χρόνων – συγχρονισμός κύριας-δευτερεύουσας).

in quo ipse cum amicis futurus esset: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το locum. Εισάγεται με την αναφ. αντ. (in) quo, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική πρτ. ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (futurusesset), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου για να δηλώσει το υστερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

quae perisset: Δευτ. αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρ. με όρο αναφοράς το cervam. Εισάγεται με την αναφ. αντ. quae, εκφέρεται με υποτακτική γιατί βρίσκεται στα πλαίσια πλαγίου λόγου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντ. (perisset), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

ΜΑΘ. 49:

cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset: Δευτ. χρονική πρ. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδ. cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή δηλώνει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρ. και δημιουργεί μια σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ., επειδή εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρ. λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quod tonsoris praeripuisset officium: Δευτ. επιρρηματική αιτιολογική πρ. Εισάγεται με τον αιτιολ. σύνδ. quod, εκφέρεται με υποτακτική επειδή εκφράζει υποκειμενική  αιτιολογία. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντ. και σε εξάρτηση venit (ιστορικός χρόνος) φανερώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας.

quam aequo animo me ferro essem interemptura: Δευτ. πλάγια ερωτηματική πρ. ως αντικείμενο στο απαρέμφατο experiri. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam → μερικής αγνοίας. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική πρτ ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (essem interemptura) και σε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (experiri volui) δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν (ακολουθία χρόνων).

si tibi consilium non ex sentential cessisset: Δευτ. επιρρηματική υποθετική πρ. που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης. Σχηματίζει εξαρτημένο υποθετικό λόγο του α’ είδους, του πραγματικού ή της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον: ΥΠΟΘΕΣΗ: si … non cessisset – ΑΠΟΔΟΣΗ:quam … essem interemptura → εξαρτημένος υποθετικός λόγος του α’ είδους, ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Ευθύς λόγος: si non cesserit (ΥΠΟΘΕΣΗ – οριστική συντελεσμένου μέλλοντα) – interimam (ΑΠΟΔΟΣΗ – οριστική μέλλοντα).

ΠΗΓΗ

sch.gr/stratilio