Λογοτεχνικά Ρεύματα

Λογοτεχνικά ρεύματα 

Καταρχάς, με τους όρους λογοτεχνικό γένος και λογοτεχνικό είδος αναφερόμαστε στην ταξινόμηση των λογοτεχνικών έργων σε κατηγορίες, ανάλογα με τη μορφή και το περιεχόμενο τους. Έτσι, η αρχαία ελληνική ποίηση υποδιαιρείται, π.χ., σε επική, λυρική και δραματική, η σύγχρονη πεζογραφία σε διήγημα, νουβέλα, μυθιστόρημα κτλ. Οι όροι «γένος / είδος» κατά μερικούς μελετητές ταυτίζονται, ενώ κατά άλλους ο πρώτος δηλώνει την ευρύτερη, γενική κατηγορία και ο δεύτερος την επιμέρους υποδιαίρεση. Πρέπει όμως να γίνει σαφές ότι είναι πολύ δύσκολη η ολοκληρωμένη τυποποίηση και η συγχρονική ή διαχρονική ταξινόμηση των λογοτεχνικών έργων.

Λογοτεχνική γενιά / περίοδος / κίνημα / ρεύμα / σχολή

Η λογοτεχνική γενιά είναι μια ομάδα συγγραφέων που έχουν περίπου την ίδια ηλικία και παρουσιάζουν κοινά θεματικά και μορφικά χαρακτηριστικά, κοινές αντιλήψεις και οράματα, χωρίς αυτό να αποκλείει την ιδιαιτερότητα του καθενός. Ο όρος αυτός αμφισβητείται από πολλούς μελετητές, επειδή κατακερματίζει το χρόνο σε δεκαετίες, με όρια που είναι συχνά ασαφή και συγκεχυμένα. Είναι πιθανό λ.χ. ένας ποιητής της Γενιάς του '30 (όπως ο Ελύτης), που εμφανίστηκε στα γράμματα περίπου κατά τη δεκαετία 1930-1940, να παράγει έργο σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, αλλά να μην εντάσσεται στις μεταπολεμικές γενιές ποιητών. Ή κάποιος άλλος λογοτέχνης να ανήκει χρονολογικά σε μια γενιά, το έργο του όμως θεματικά να τον εντάσσει σε άλλη (π.χ. ο Καζαντζάκης εμφανίστηκε στα γράμματα μετά τον πόλεμο, η γραφή και ο προβληματισμός του όμως τον εντάσσουν σε προηγούμενη γενιά).

Γενικά, ο διαχωρισμός σε γενιές έχει περισσότερο πρακτική σκοπιμότητα και διευκολύνει το μελετητή της λογοτεχνίας, όπως επίσης χρήσιμη είναι και η διάκριση σε λογοτεχνικές περιόδους, κινήματα και σχολές.

 

Περίοδος 

Oνομάζεται το χρονικό διάστημα στο οποίο εντάσσεται μια λογοτεχνική παραγωγή, που καθορίζεται με κριτήρια εξωλογοτεχνικά, συνήθως ιστορικά ή πολιτικά, π.χ. η περίοδος μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Κίνημα ονομάζεται το «προϊόν» μιας επαναστατικής ομάδας λογοτεχνών, οι οποίοι εγκαινιάζουν μια νέα περίοδο, π.χ. το κίνημα του υπερρεαλισμού. Χρησιμοποιούμε τον όρο λογοτεχνικό ρεύμα στην περίπτωση που η νέα τάση των λογοτεχνών δε φέρνει την επανάσταση στα λογοτεχνικά πράγματα, έχει όμως έντονο το στοιχείο της εκφραστικής και θεματικής ανανέωσης, όπως είναι ο ρεαλισμός, ο νατουραλισμός κτλ. Συνήθως κάθε νέο λογοτεχνικό ρεύμα που δημιουργείται αντιτίθεται στο παλαιό, π.χ. ο παρνασσισμός γεννήθηκε ως αντίδραση στο ρομαντισμό. Είναι επίσης δυνατό τα ίδια λογοτεχνικά ρεύματα να μη συμπίπτουν χρονικά στις διάφορες χώρες, π.χ. ένα ρεύμα να ανθεί σε μια χώρα όταν έχει ήδη παρακμάσει σε μια άλλη. Τέλος, σχολή είναι μια ομάδα λογοτεχνών με κοινές αναζητήσεις και όμοιους εκφραστικούς τρόπους, οι οποίοι έχουν επικεφαλής τους μια εξέχουσα λογοτεχνική προσωπικότητα, που ανοίγει το δρόμο για τους άλλους, π.χ. η Επτανησιακή Σχολή με επικεφαλής το Δ. Σολωμό κτλ.

Ο όρος Λογοτεχνικό ρεύμα αναφέρεται σε μια τάση που εμφανίστηκε στην τέχνη κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης περιόδου και ακολουθήθηκε από αρκετούς καλλιτέχνες. Περιλαμβάνει «τις επιστημονικές, φιλοσοφικές και κοινωνικοοικονομικές αντιλήψεις των λογοτεχνών ή τους διαμορφωτικούς παράγοντες που επηρεάζουν την αισθητική παρουσίαση του έργου τους»

Η Νεοελληνική Λογοτεχνία επηρεάζεται από ρεύματα τα οποία άρχισαν να διαμορφώνονται από τον 18ο - 19ο αιώνα σε χώρες του εξωτερικού, με σημαντικότερα το ρομαντισμό, το ρεαλισμό, το νατουραλισμό, τον παρνασσισμό, το συμβολισμό, τον υπερρεαλισμό και το μοντερνισμό.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

1. Κλασικισμός: 
Στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία τα κλασικιστικά στοιχεία είναι έντονα από την περίοδο της Αναγέννησης ως και τον 18° αιώνα. Χαρακτηριστικά του είναι:

• Η προσπάθεια μίμησης ή επιστροφής σε παλαιότερα πρότυπα, που θεωρούνται κλασικά, ελληνικά ή ρωμαϊκά, η τάση για μίμηση και προσέγγιση του κλασικού.

• Η μίμηση στη συγκεκριμένη περίπτωση σημαίνει χρησιμοποίηση θεμάτων και όλων των άλλων χαρακτηριστικών, που θεωρούνται κλασικά.

• Στο επίκεντρο των έργων αυτών βρίσκεται ο άνθρωπος, που αντιμετωπίζεται ως ιδανικό, ως πρότυπο και όχι ως πρόσωπο καθημερινό.

• Το συναίσθημα υποτάσσεται στη λογική και προτάσσονται υψηλές έννοιες και αφηρημένες ιδέες, όπως η ελευθερία, η ισότητα κ.λπ.

• Και στη μορφή των κειμένων αυτών αποφεύγεται καθετί το πεζό και το τετριμμένο, όπως  επίσης οι υπερβολές και τα πολλά εκφραστικά μέσα.

•  Το ύφος είναι λιτό, αλλά ταυτόχρονα αυστηρό και υψηλό.

2. Ρομαντισμός: 
 Ένα από τα σημαντικότερα κινήματα όλων των εποχών κι όχι απλά ρεύμα, καθώς ξέφυγε από το χώρο της τέχνης και διαμόρφωσε μία στάση ζωής. Κυριάρχησε στην αγγλική, τη γαλλική και τη γερμανική λογοτεχνία από τα τέλη του 18^ου αιώνα ως τα μέσα του 19ου

Σημαντικοί εκπρόσωποι ήταν οι P. Β. Shelley, Byron, V. Hugo, Chateaubriand, Fr. Schiller, Goethe κ.α. Στην Ελλάδα το ρεύμα κυριάρχησε μεταξύ 1830-1880, επηρεάστηκε από τον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά σύντομα παρασύρθηκε σε μεγαλοστομία, σε επιτηδευμένο συναισθηματισμό και μελαγχολία. Την πιο επιτυχημένη εκμετάλλευση ρομαντικών στοιχείων τη συναντάμε στον Κάλβο, τον Σολωμό, γενικότερα στην "Επτανησιακή Σχολή" . 

Τα βασικά γνωρίσματα του ρομαντισμού είναι τα ακόλουθα:

• Σύγκρουση με το ορθολογικό πνεύμα του κλασικισμού και του διαφωτισμού. Αμφισβήτηση της τυποποίησης, της παράδοσης, των ηθικών αξιών του κλασικού παρελθόντος.

• Φαντασία, παράδοξο, μυστηριώδες, όνειρο και υπερφυσικό είναι στοιχεία που αφθονούν στο ρομαντισμό.

• Επιμονή στο "εγώ" του δημιουργού ή του ήρωα.

•  Έντονο το στοιχείο της φυσιολατρίας. Άλλα αγαπημένα μοτίβα είναι ο Θεός, η περιπέτεια, ο αγώνας για την ελευθερία, ο ηρωισμός, ο θάνατος.

• Νοσταλγική διάθεση για το παρελθόν (όχι της κλασικής αρχαιότητας) και ωραιοποίησή του.

•  Υπερβολές και εξιδανικεύσεις είναι συχνές.

• Μελαγχολία και απαισιόδοξος τόνος. Τα ρομαντικά έργα συνήθως έχουν δυσάρεστο τέλος.

• Η εικόνα γίνεται βασικό συστατικό ενός ρομαντικού έργου.

• Δημιουργία υποβλητικού σκηνικού (φεγγαρόλουστα τοπία, ερείπια κ.α.)   

• Λόγος χειμαρρώδης, πληθώρα εκφραστικών μέσων.  Στην έκφραση συχνά αντλούνται στοιχεία από τη γλώσσα του λαού.

3. Παρνασσισμός: 
 Λογοτεχνικό -κατά βάση ποιητικό- κίνημα που εμφανίστηκε στα μέσα του 19^ου αι. στη Γαλλία ως αντίδραση στο ρομαντισμό και η ονομασία αυτή οφείλεται σε μία Ανθολογία, που έφερε τον τίτλο «Σύγχρονος Παρνασσός». Βασικά χαρακτηριστικά του παρνασσισμού:

• Σημειώνεται στροφή σε θεματολογία προερχόμενη για ακόμη μία φορά από τους κλασικούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, είτε από το χώρο της ιστορίας είτε από αυτόν της μυθολογίας.

• Πρόκειται για μία προσπάθεια ανεύρεσης της ισορροπίας μετά τα συναισθηματικά -συχνά χωρίς μέτρο- ξεσπάσματα του ρομαντισμού.

• Βασικό γνώρισμα είναι η λιτή έκφραση, η ακριβολογία και η απουσία της υπερβολής και των εξάρσεων.

• Η έμφαση δίνεται στη λεπτομέρεια, εκφράζοντας έτσι το επιστημονικό πνεύμα της εποχής.

• Οι ποιητές θέλουν να εκφράσουν την ηρεμία και την απάθεια.

• Ως προς την εξωτερική τους εικόνα, τα ποιήματα της τεχνοτροπίας αυτής είχαν να παρουσιάσουν ιδιαίτερα επιμελημένη μορφή, ο στίχος ήταν ηχηρός, άψογος μετρικά, με ομοιοκαταληξία, άρα ήταν έντονο το στοιχείο της μουσικότητας.

• Οι δημιουργοί πιστεύουν πως ένα ποίημα πρέπει να έχει την ομορφιά και την τελειότητα ενός αγάλματος.

• Η εμμονή όμως στην ακριβολογία και στην τεχνική αρτιότητα σε ορισμένες περιπτώσεις στερούσε από τα ποιήματα τη ζωντάνια και την γνησιότητα του συναισθήματος.

• Στην Ελλάδα ο παρνασσισμός υιοθέτησε τη δημοτική γλώσσα.

4.α Ρεαλισμός:   
Ρεύμα που εμφανίζεται στα μέσα του 19 ου αι. στο χώρο της τέχνης, ενώ στο χώρο της λογοτεχνίας  η τάση αυτή εμφανίζεται στη Γαλλία με κυριότερο εκφραστή τον Γ.Φλομπέρ (Gustave Flaubert). Άλλοι γνωστοί εκφραστές του συγκεκριμένου ρεύματος ήταν ο Μπαλζάκ, ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι και στην Ελλάδα ο Παπαδιαμάντης, ο Ξενόπουλος, ο Θεοτόκης.  Κύρια γνωρίσματα του ρεαλισμού είναι:

• Πιστή απόδοση της πραγματικότητας, όπως τη βιώνει βέβαια ο ίδιος ο δημιουργός. Αναπόφευκτα κάποιες φορές αυτός δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τις πεποιθήσεις του.

• Καλλιεργήθηκε κυρίως το είδος του μυθιστορήματος. Χαρακτηρίζεται από αληθοφάνεια και πειστικότητα, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις. Η φαντασία δεν αποκλείεται, αρκεί να μην αντιτίθεται στην αντικειμενική πραγματικότητα.

• Θέματα οικεία και συνηθισμένα, στο επίκεντρο τίθεται ο κοινός, καθημερινός άνθρωπος.

 • Αποφεύγεται ο εντυπωσιασμός, οι εξιδανικεύσεις και οι ιδεαλιστικές προσεγγίσεις.

• Επιμονή στη λεπτομέρεια.

•  Ύφος απλό, χωρίς πολλά στολίδια, κάποιες φορές φτάνει να είναι μονότονο.

 4.β ΜΑΓΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
Ο όρος χαρακτηρίζει την τάση ορισμένων Γερμανών ζωγράφων αρχικά εξπρεσιονιστών, οι οποίοι παρουσίαζαν την πραγματικότητα με υπερβολική ακρίβεια και ταυτόχρονα με μια επιθετικότητα και μια ωμότητα που οδηγούσε στην παραμόρφωση. Λέγοντας μαγικός ρεαλισμός στη λογοτεχνία, και κυρίως στην πεζογραφία, εννοούμε ένα μίγμα φαντασιακών στοιχείων από τη μια πλευρά, και ρεαλισμού από την άλλη. Υπάρχουν άφθονα μη ρεαλιστικά στοιχεία, τα οποία προβάλλονται πάνω σε ένα ρεαλιστικό φόντο. Στην Ελλάδα σχετικά επιτυχημένη εκμετάλλευση φαντασιακών στοιχείων επάνω σε έναν κατά τα άλλα ρεαλιστικό ιστό έχουμε στα μυθιστορήματα, Ο υπνοβάτης της Μαργαρίτας Καραπάνου και Με το φως του λύκου επανέρχονται της Ζυράννας Ζατέλη.

5. Νατουραλισμός:  
Λογοτεχνικό κίνημα που εμφανίζεται στο τέλος του 19ου αι. στη Γαλλία με εισηγητή του τον Emile Zola. Συνδέεται αποκλειστικά με την πεζογραφία και ειδικότερα με το μυθιστόρημα. Πρόκειται για την ακραία εκδοχή του ρεαλισμού. Βασικά του γνωρίσματα είναι τα ακόλουθα:

• Θέματα από την καθημερινή ζωή και πιστή, φωτογραφική αναπαράσταση της πραγματικότητας.

• Πολύ σκληρή κριτική στην κοινωνία της εποχής, καταγγέλλεται η κοινωνική εξαθλίωση.

•  Υπερτονίζονται οι άσχημες καταστάσεις της ζωής.

• Απουσία κάθε διάθεσης ωραιοποίησης.

• Θέματα προκλητικά, προερχόμενα από το περιθώριο της κοινωνίας (ήρωες απόκληροι, καταπιεσμένοι ή θύματα της κοινωνίας).

• Ο άνθρωπος υποτάσσεται σε εξωτερικές δυνάμεις και συνθήκες, αλλά και σε εσωτερικές (καταβολές, κληρονομικότητα, ορμές). Εμφανίζεται δέσμιος των αδυναμιών και των παρορμήσεων του. Δεν έχει περιθώρια επιλογών.

• Καταγραφή πληθώρας λεπτομερειών, εξαντλητικές περιγραφές.

• Στην νεοελληνική λογοτεχνία στα τέλη του 19 ου αι. ο νατουραλισμός εντάσσεται στην ηθογραφία. Πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα ήταν «Ο ζητιάνος» του Α.Καρκαβίτσα.

6.Συμβολισμός:  
Το 1886 στη Γαλλία δημοσιεύεται το μανιφέστο του συμβολισμού από το γάλλο ποιητή ελληνικής καταγωγής Jean Moreas (Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος). Επηρέασε κυρίως το χώρο της ποίησης ως τις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα ως αντίδραση τόσο στη φλυαρία του ρομαντισμού όσο και στον παρνασσισμό.Κύρια γνωρίσματα του είναι τα εξής:

• Η πραγματικότητα, έτσι όπως γίνεται αντιληπτή με τις αισθήσεις, δεν έχει καμία σημασία και αξία. Τα πράγματα αντιμετωπίζονται ως οι διαμεσολαβητές, ως τα σύμβολα, για να φτάσει κανείς στην αληθινή έκφραση ιδεών, συναισθημάτων και νοητικών καταστάσεων, δηλαδή στο χώρο του ασυνείδητου.

•  Υπαινικτική χρήση της γλώσσας με αφθονία χρήσης εικόνων και μεταφορών.

•Αποφεύγεται η σαφήνεια, το νοηματικό περιεχόμενο χαλαρώνει.

•Η ποίηση απαλλάσσεται από κάθε φιλοσοφικό ή διδακτικό στοιχείο.

•Διάθεση ρεμβασμού και μελαγχολίας.

•Μορφολογικές καινοτομίες, στίχος σύντομος, ελεύθερος, χρήση πρωτότυπων σχημάτων λόγου.

•Χρήση ασύνδετων μεταξύ τους εικόνων.

•Μουσικότητα και υποβλητικός χαρακτήρας των ποιητικών στίχων.

Με το συμβολισμό συνδέεται και η καθαρή ποίηση. Κοινά τους γνωρίσματα είναι:

• Πρωταρχικό στοιχείο δεν θεωρείται το νοηματικό περιεχόμενο των φράσεων, αλλά η μουσικότητα και η αίσθηση υποβλητικότητας.

• Εκφράζει κυρίως ψυχικές καταστάσεις.

• Τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου από μόνα τους δεν έχουν κανένα ποιητικό ενδιαφέρον, παρά μόνο αν χρησιμοποιηθούν ως σύμβολα. Στην Ελλάδα κυριότερος εκπρόσωπος του συμβολισμού θεωρείται ο Κ. Χατζόπουλος που προσπάθησε να εφαρμόσει τις αρχές του ρεύματος αυτού στο μυθιστόρημα του«Φθινόπωρο». Ποιητές που επηρεάστηκαν ήταν οι Λ. Μαβίλης, I. Γρυπάρης, Κ. Παλαμάς, Μ.Μαλακάσης κ.α. Στους νεοσυμβολιστές κατατάσσονται οι Ν. Λαπαθιώτης, Τ. Άγρας, Μ. Πολυδούρη, Κ. Γ.Καρυωτάκης κ.α. Αυτοί κυρίως δρουν τη δεκαετία 1920-30 και

•αποδεσμεύονται από τη μεγαλοστομία και το ρητορισμό

•εκφράζουν τραυματικά συναισθήματα

•ο τόνος των έργων τους είναι χαμηλόφωνος και ιδιαίτερα μουσικός.

7. Υπερρεαλισμός:  
Πρόκειται για το σημαντικότερο και πιο ολοκληρωμένο κίνημα πρωτοπορίας. Γεννήθηκε στη Γαλλία ως προέκταση του ντανταϊσμού και του συμβολισμού. Το υπερρεαλιστικό μανιφέστο δημοσιεύθηκε το 1924 από τον Andre Breton, ενώ άλλοι βασικοί εκπρόσωποι του ρεύματος ήταν οι P. Eliard, L. Aragon και Ph. Soupault. Στην Ελλάδα καλλιεργήθηκε από τους Ανδρ. Εμπειρίκο, Ν. Εγγονόπουλο, Ν. Γκάτσο, Οδ. Ελύτη κ.α., χωρίς όμως τις πολιτικές προεκτάσεις του κινήματος. Ο υπερρεαλισμός υιοθετήθηκε κυρίως στην ποιητική έκφραση. Τα βασικά του γνωρίσματα ήταν:

• Χρήση της φαντασίας, του ονείρου, του υποσυνείδητου. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να μένει εγκλωβισμένος στην πραγματικότητα της συνείδησης, στο ρεαλισμό και την αληθοφάνεια (επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τις ψυχαναλυτικές θεωρίες).

• Θέματα και εντυπωσιακές εικόνες που ξεφεύγουν από το χώρο της λογικής.

• Χρήση της αυτόματης γραφής (= ελεύθερη καταγραφή χωρίς  προκαθορισμένο στόχο και χωρίς την επέμβαση της λογικής.

• Ευρεία χρήση των συνειρμών.

• Σημαντική θέση δίνεται στο χιούμορ.

• Χρήση συμβόλων.

• Ελευθερία στον τρόπο έκφρασης  που είναι συχνά αντιποιητικός.

• Ελεύθερος στίχος, σπάσιμο κάθε παραδοσιακής στιχουργικής φόρμας.

• Συχνή απουσία των σημείων στίξης.

8. Μοντερνισμός: 
 Πνευματικό κίνημα (μέσα 19ουαι. -1940) ενάντια στον παραδοσιακό αστικό πολιτισμό. Προτεραιότητα δίνεται στην υποκειμενική συνείδηση. Στην ποίηση κυρίαρχη είναι η διάλυση της παραδοσιακής μορφής και η διάθεση πειραματισμού, ενώ στο χώρο της πεζογραφίας αμφισβητείται η παραδοσιακή πλοκή και οι χρονολογικές και αιτιολογικές σχέσεις παρουσιάζονται με αυθαίρετη σειρά. Απουσιάζει ο παντογνώστης αφηγητής και τη θέση του παίρνουν οι αφηγητές-ήρωες με υποκειμενική οπτική γωνία. Η γλώσσα των κειμένων (ποιητικών και πεζών) εμφανίζει πολυσημία, χρησιμοποιούνται εικόνες, μεταφορές και σύμβολα. Προτεραιότητα δίνεται στην ενδοσκόπηση και στο στοχασμό. Από κάποιους μελετητές το κίνημα του μοντερνισμού δε διαφοροποιείται από τα άλλα πρωτοποριακά ρεύματα (εξπρεσιονισμός, φουτουρισμός, υπερρεαλισμός), απλά θεωρούν πως πρόκειται για πιο "συντηρητική" εκδοχή τους. Άλλοι πάλι επισημαίνουν τη διαφοροποίηση ανάμεσα τους, καθώς ο μοντερνισμός πάντα διακήρυσσε την πίστη του στο ολοκληρωμένο έργο τέχνης, ενώ τα κινήματα της πρωτοπορίας απορρίπτουν την τέχνη ως αυτόνομο θεσμό και καταργούν τη διάκριση μεταξύ κοινού και δημιουργού. {Βλ. φωτοτυπία}

9.  ΗΘΟΓΡΑΦΙΑ
Η ηθογραφία αποτελεί μια τάση της νεοελληνικής πεζογραφίας, ξεκινά λίγο μετά το 1880 και συνεχίζεται ως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Τα ηθογραφικά κείμενα έχουν ως στόχο την όσο το δυνατόν πιο πιστή παρουσίαση της ζωής στην ελληνική ύπαιθρο και στο ελληνικό χωριό, με τις τοπικές παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, καθώς και τις συνήθειες, το χαρακτήρα και τη νοοτροπία του απλού ελληνικού λαού, ήρωες πάντα οι απλοί άνθρωποι της υπαίθρου. Η ηθογραφία είναι ένα φαινόμενο καθαρά ελληνικό, η ελληνική εκδοχή του ρεαλισμού. Έχει επηρεαστεί από την επιστήμη της λαογραφίας, που αρχίζει να αναπτύσσεται στη χώρα μας από το 1870 και μετά, με κυριότερο εκπρόσωπο το Νικόλαο Πολίτη. Το έδαφος προετοιμάζεται με το μυθιστόρημα του Δημήτριου Βικέλα Λουκής Λάρας του 1879. Η ηθογραφία γεννιέται το 1883 όταν το περιοδικό Εστία προκηρύσσει διαγωνισμό για τη συγγραφή διηγήματος με θέμα ελληνικό. Μέσα στην πενταετία 1883-1888 εμφανίζονται όλοι οι σημαντικοί εκπρόσωποι της ηθογραφίας, καταρχήν ο Γεώργιος Βιζυηνός που θεωρείται ο βασικός εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος καθώς και: Ο Γεώργιος Δροσίνης, Μιχαήλ Μητσάκης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Κώστας Κρυστάλλης, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Χρήστος Χρηστοβασίλης, Ιωάννης Κονδυλάκης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Γιάννης Βλαχογιάννης, Αργύρης Εφταλιώτης. Γνωρίσματα: Ένας έντονος λυρισμός, και εμπνέονται συνήθως από τα προσωπικά βιώματα και τις εμπειρίες των ίδιων των συγγραφέων. Με πλαίσιο τον τόπο καταγωγής τους. Εθιμογραφία, λαογραφία, αναλυτική καταγραφή των εθίμων και των ηθών του λαού. Απεικόνιση της ζωής στην ύπαιθρο και το χωριό, στα τέλη του 19ου αιώνα, αυτή είναι η κυρίαρχη εικόνα ελληνικής ζωής (η αστική ζωή δεν έχει πραγματικά αρχίσει). Η γενιά του 1880 συνδέεται με το γλωσσικό ζήτημα, στο οποίο πήρε θέση υπέρ του δημοτικισμού. Σε αυτό βοήθησε και το γεγονός ότι οι ήρωες είναι άνθρωποι του λαού και φυσικά μιλούν μεταξύ τους στη δημοτική, χρησιμοποιώντας τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς τους. Άλλοι έδωσαν σπουδαία έργα και οδήγησαν σταδιακά στο πέρασμα από την ηθογραφία προς το ρεαλισμό και το νατουραλισμό. Διάφορα ηθικοπλαστικά διδάγματα, συστηματική καλλιέργεια ενός πατριωτικού φρονήματος και μιας εθνικής ιδεολογίας.

10. Εμπρεσιονισμός ή Ιμπρεσιονισμός: 
Όρος που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο χώρο της ζωγραφικής. Επιδιώκεται η αυθόρμητη και πηγαία έκφραση του συναισθηματικού κόσμου. Στη λογοτεχνία ο όρος  χρησιμοποιήθηκε κυρίως για όσους χρησιμοποιούν την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου. Αμφισβητεί τη δυνατότητα λεπτομερειακής ανάπλασης της πραγματικότητας, δηλαδή μία βασική αρχή του ρεαλισμού.

11. Εξπρεσιονισμός: 
Καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε κυρίως στη Γερμανία στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα.  Στο χώρο της λογοτεχνίας εμφανίστηκε ως αντίδραση στο ρεαλισμό, το νατουραλισμό και το συμβολισμό. Εκφράζει τη λαχτάρα για καθετί το νέο και την επανάσταση στο παραδοσιακό. Αρνείται την αληθοφάνεια και δεν επιδιώκεται η πιστή αναπαράσταση του εμπειρικού κόσμου. Αντίθετα εκφράζει εσωτερικά αισθήματα, ενώ ο κόσμος αποδίδεται, όπως εμφανίζεται στη φαντασία του δημιουργού. Θέμα του γίνεται η απόγνωση του ανθρώπου των μεγαλουπόλεων, η βία και ο πόλεμος. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην κοινωνική διάσταση ενός έργου τέχνης. Τάση προς την υπερβολή, το λεξιλόγιο απελευθερώνεται από δεσμεύσεις, κυριαρχεί η εικόνα. Στην Ελλάδα το ρεύμα αυτό δεν ευδοκίμησε.

12. Φουτουρισμός: 
Το μανιφέστο του δημοσιεύθηκε στην Ιταλία το 1909 από τον ποιητή F. Τ.Marinetti. Ως ρεύμα συνδέεται κυρίως με τις εικαστικές τέχνες. Εκφράζει την αντίδραση προς καθετί το παραδοσιακό, υμνεί το μέλλον και τη δύναμη του τεχνολογικού πολιτισμού. Προωθείται ο ελεύθερος στίχος, η ανορθόδοξη σύνταξη, η τεχνική του κολλάζ. Προκλητική διάθεση που φτάνει στα όρια της περιφρόνησης του κοινού. Μετά το 1920 το κίνημα βρίσκεται σε κάμψη, ενώ συνδέθηκε με τον ιταλικό φασισμό. Στην πραγματικότητα δεν μπόρεσε να ξεφύγει εκτός Ιταλίας.

13. Ντανταϊσμός: 
Γεννήθηκε κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο στη Ζυρίχη. Εκφράζει την απέχθεια για τη φρίκη του πολέμου, διαπιστώνοντας πως κάθε παραδοσιακή αξία στη ζωή και στην τέχνη δεν μπόρεσαν να τον αποτρέψουν. Οι εκπρόσωποι του θεωρούσαν ότι ο κόσμος βρισκόταν σε ηθική παρακμή και πως το πνευματικό σύστημα είχε καταρρεύσει. Το όνομα είναι επιλεγμένο στην τύχη και δηλώνει το μηδενισμό. Προτάσσουν την απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία. Βασικό χαρακτηριστικό είναι το βίαιο χιούμορ, η πρόκληση, ο εντελώς απρόσμενος συνδυασμός φράσεων, το παράλογο. Η δομή των έργων είναι αποσπασματική, και το περιεχόμενο σχεδόν ακατανόητο. Πρόκειται για μία "αισθητική αναρχία". Με το τέλος του πολέμου εξαπλώνεται, αλλά παράλληλα χάνει και την ορμή του και σταδιακά οδηγεί στον υπερρεαλισμό, την τελειότερη έκφραση της πρωτοπορίας.

14. ΚΑΘΑΡΗ ΠΟΙΗΣΗ
Η λεγόμενη καθαρή ποίηση προήλθε μέσα από το συμβολισμό, αποτελεί ένα είδος προέκτασης του συμβολισμού και εκφράζει τα πιο ακραία του όρια. Στην ποίηση αυτή το πρωταρχικό και το βαρύνον στοιχείο δεν είναι το περιεχόμενο, αλλά η δημιουργία μιας μουσικότητας και μιας υποβλητικής ατμόσφαιρας. Επιδιώκει καινούριους εκφραστικούς τρόπους. Έτσι το ποίημα απευθύνεται πιο πολύ στην ακοή και στο συναίσθημα του αναγνώστη. Η ποίηση του, μια και περιορίζει στο ελάχιστο το νοηματικό περιεχόμενο του ποιήματος, εκφράζει κυρίως ψυχικές καταστάσεις και διαθέσεις. 

15. ΝΕΟΤΕΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Η νεοελληνική ποίηση διακρίνεται σε: παραδοσιακή και νεοτερική ποίηση. Τα βασικά χαρακτηριστικά της νεοτερικής ποίησης: ελεύθερος στίχος που δεν έχει τα γνωρίσματα του μέτρου, του ρυθμού. Δεν κατανέμεται και δεν οργανώνεται σε στροφές σταθερής μορφής. Οι στίχοι δεν έχουν ορισμένο αριθμό συλλαβών. Ορισμένες φορές δεν κατανέμεται σε στίχους. Ο νεοτερικός ποιητής δε θηρεύει πια τη σπάνια, την εντυπωσιακή λέξη. Εκφραστική τόλμη. Στη ποίηση αυτή συσχετίζονται λέξεις και έννοιες αταίριαστες και ασύμβατες. Οι λέξεις μοιάζουν να ξαναγεννιούνται. Η νεοτερική ποίηση δε φανερώνει και δεν αποκαλύπτει εύκολα τη θεματική της ουσία. Συνήθως κρύβει το θέμα της ή το μισοφωτίζει. Αυτός όμως ο κλειστός χαρακτήρας είναι που την κάνει και ιδιαίτερα γοητευτική στην ανάγνωση. Δεν έχει πάντα ένα καθαρό νοηματικό ειρμό, είναι ποίηση των υπαινιγμών, πυκνή και όχι αναλυτική, είναι κρυπτική.