ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Γλωσσική κρίση
 
Εξετάζοντας με κριτική διάθεση την σύγχρονη πραγματικότητα είναι εύκολο να διαπιστώσουμε την βαθιά κρίση που διέρχεται ο πολιτισμός, σε όλες τις μορφές του. Η ασύμμετρη ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης σε βάρος του πνεύματος είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσίατων προβλημάτων στα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν τον πνευματικό πολιτισμό ενός λαού. Η γλώσσα ειδοποιό πολιτιστικό χαρακτηριστικό ενός λαού, διέρχεται μέσα στα πλαίσια αυτά μια πρωτοφανή κρίση που συνίσταται στην συρρίκνωση και την παραφθορά της. 

Με τους όρους αυτούς εννοούμε την περιορισμένη χρήση του νεοελληνικού λεξιλογίου και την διαστρέβλωση των νοημάτων, την κακή χρήση της γλώσσας, αντίστοιχα. Έτσι παρά το γεγονός πως ειδικά η ελληνική γλώσσα συνδέεται άμεσα με την ιστορική συνέχεια του λαού μας, στη σημερινή εποχή δεν τυχαίνει της πρέπουσας προσοχής και σοβαρότητας από τους χρήστες της και κυρίως από τους νέους.


Μέσο επικοινωνίας
H γλώσσα αποτελεί μέσο επικοινωνίας .Πρωταρχικός ρόλος, αναμφίβολα, της γλώσσας είναι η επικοινωνία των ανθρώπων μιας ομόγλωσσης κοινότητας. Μέσω αυτής οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή, ενημερώνουν και ενημερώνονται, πληροφορούν και πληροφορούνται, ανταλλάσσουν απόψεις και ιδέες πάνω σε διάφορα ζητήματα που τους απασχολούν και έτσι επιλύουν τα προβλήματα και τις διαφορές τους. Ταυτόχρονα, μέσα από το διάλογο που αποτελεί το σημαντικότερο προϊόν της γλωσσικής έκφρασης αναπτύσσεται η συνεργασία σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής και έτσι επιτυγχάνεται η πρόοδος και η ευημερία του κοινωνικού συνόλου.


Κριτική σκέψη
Αρχικά, η σωστή γνώση και χρήση της γλώσσας έχει ως αποτέλεσμα την οξύνοια και την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας. Έτσι, όσο καλύτερα χειρίζεται κανείς τη γλώσσα του, τόσο περισσότερο σκέφτεται, αλλά και αποκτά τη δυνατότητα να εκφράζει λεπτές σημασιολογικές αποχρώσεις μιας έννοιας. Με το σωστό χειρισμό της γλώσσας, ο άνθρωπος επιδίδεται σε μια προσπάθεια επιλογής κατάλληλων όρων, επιλέγει ή απορρίπτει λέξεις και τελικά αποκτά και πνευματική ευελιξία. Αντίθετα, όταν το λεξιλόγιο είναι πενιχρό και η γλώσσα χάνει την εκφραστική της δυνατότητα και τυποποιείται, τότε το άτομο χάνει την ικανότητα να σκέφτεται, με όλες τις αρνητικές προεκτάσεις που αυτό επιφέρει.

Μέσο εξατομίκευσης
Η γλώσσα σίγουρα συμβάλλει και ως μέσο εξατομίκευσης, αφού κάθε άνθρωπος τη χειρίζεται με το δικό του προσωπικό τρόπο, γεγονός που συμβάλλει στην απόκτηση ενός ιδιαίτερου, εξατομικευμένου ύφους. Αν η γλώσσα είναι ρηχή, τυποποιημένη, υποβιβασμένη στο να λειτουργεί μόνο ως χρηστικό εργαλείο, τότε οι άνθρωποι χάνουν την ιδιαιτερότητά τους και οδηγούνται σε αγελαία γλωσσική συμπεριφορά και μαζοποίηση. 


Μέσο διαφοροποίησης
Επομένως, η γλώσσα συντελεί στη διαφοροποίηση ανθρώπων και λαών και αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα της εθνικής ταυτότητας. Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή ο ρόλος και η σημασία της είναι σημαντική, αφού ζούμε στον αιώνα της παγκοσμιοποίησης και η γλωσσική απόκλιση και ιδιομορφία μπορεί να λειτουργήσει ως ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σε έθνη και λαούς.


Ψυχολογία
Χρειάζεται, επίσης, να τονιστεί ότι συντελεί στη διαμόρφωση ήρεμης ψυχολογικής κατάστασης. Με τη γλώσσα και το λόγο, το άτομο επιβεβαιώνεται, με αποτέλεσμα να καταπολεμά την εσωστρέφεια, τη μοναξιά και την ανασφάλειά του. Πολλές φορές, μάλιστα, ο μειλίχιος και πειστικός λόγος αποβαίνει επωφελής, στις περιπτώσεις που τα άτομα βιώνουν υπέρμετρα συναισθηματικές καταστάσεις. Ο τεκμηριωμένος λόγος προφυλάσσει το άτομο από τις ακραίες καταστάσεις, όπως τη βία, το έγκλημα, τις οχλοκρατικές εκδηλώσεις, τις αυτοκτονίες και άλλες παρόμοιες ενέργειες που είναι επιβλαβείς τόσο για το ίδιο όσο και για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.


Πολιτική
Εξίσου σημαντική είναι η σημασία της γλώσσας για την πολιτική λειτουργία του ατόμου. Με τη γλώσσα ανταλλάσσονται πολιτικές απόψεις, εκτιμήσεις και προβληματισμοί, που παίρνουν τη μορφή πολιτικών θεσμών. Στις δημοκρατικές πολιτείες, που υπάρχει πλουραλισμός κομμάτων, η συναίνεση πετυχαίνεται με τη γλώσσα και το διάλογο που αποτελούν τα βάθρα της δημοκρατίας. Μ’ αυτή οι λέξεις δικαιοσύνη, ισότητα, ισηγορία, παρρησία αποκτούν εννοιολογικό πλάτος και βάθος και αποβαίνουν έννοιες κλειδιά για την ειρηνική πολιτική συνύπαρξη, καθώς επίσης, για την πρόοδο και την ευημερία ατόμων και λαών.


Μέσο πανανθρώπινης συνεργασίας
Η γλώσσα δε συμβάλλει μόνο στην επικοινωνία των ατόμων μιας ομόγλωσσης κοινότητας, αλλά και στην επικοινωνία μεταξύ των λαών. Πιο συγκεκριμένα συμβάλλει στη σφυρηλάτηση δεσμών φιλίας και συνεργασίας. Οι λαοί προσεγγίζουν, συνεννοούνται και συνεργάζονται για την επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων, όπως είναι η κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η εγκαθίδρυση της ειρήνης, η επίλυση των οικολογικών προβλημάτων και η καταπολέμηση της αθλιότητας στον τρίτο κόσμο. Παράλληλα, μέσα από το διάλογο που αποτελεί την αρτιότερη και εποικοδομητικότερη έκφανση του γλωσσικού οργάνου αμβλύνονται και επιλύονται ειρηνικά οι διαφορές με συνέπεια την αποτροπή πολεμικών συρράξεων και την παγίωση της διεθνούς ειρήνης.


Πολιτιστικά Χαρακτηριστικά
Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ένα έθνος από τα άλλα δεν είναι βιολογικά και φυλετικά αλλά πολιτιστικά. Και η γλώσσα είναι, ασφαλώς, το κύριο διακριτικό πολιτιστικό γνώρισμά του. Η γλώσσα εκφράζει τις αξίες και τις αρχές ενός λαού, το ήθος, την ευαισθησία και την καλαισθησία του, τις δοξασίες του και τις πεποιθήσεις του. Η γλώσσα είναι το μέσο, αλλά και το περιεχόμενο της παιδείας του, αφού με αυτήν εκφράζονται τα διανοητικά επιτεύγματά του, εν μέρει δε και τα καλλιτεχνικά δημιουργήματά του. Αρκεί γι’ αυτό να αναλογιστούμε τι είναι για την παιδεία κάθε έθνους τα κείμενα της γραμματείας του, τα πεζά, τα ποιητικά -λόγια και λαϊκά- και τα θεατρικά. 

 Η γλώσσα είναι το «σημείο αναγνωρίσεως» των ομοεθνών και το μέσο που σφυρηλατεί την εθνική συνείδηση και την ενότητά τους. Η ιστορική, λοιπόν, επιβίωση ενός λαού.

Αρχικά οφείλουμε να επισημάνουμε το ρόλο της ενοποίησης του γήινου χώρου στη συρρίκνωση και φθορά της ελληνικής γλώσσας.

  
Εισροή ξένων λέξεων
Η ανάπτυξη των συστημάτων επικοινωνίας συνέβαλε στον εκμηδενισμό των αποστάσεων και διαμόρφωσε ένα πλέγμα αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των χωρών σε όλους τους τομείς των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Η Ελλάδα λόγο της γεωγραφικής της θέσης είναι περισσότερο ευάλωτη στις επιδράσεις αυτές, με αποτέλεσμα την εισροή στο ελληνικό λεξιλόγιο πληθώρας ξένων λέξεων που απ’ την μια πλευρά δεν είναι δυνατό να αφομοιωθούν φυσιολογικά, ενώ από την άλλη, προκαλούν ένα γλωσσικό χάος και ευθύνονται, σε ένα μεγάλο ποσοστό, για την κακοδαιμονία που χαρακτηρίζει το ελληνικό γλωσσικό όργανο. 


Διγλωσσία (Δημοτική - Καθαρεύουσα)
Παράλληλα η ιστορία της Ελλάδος είναι γεμάτη από περιόδους ξενοκρατίας και κατοχής. Είναι εύλογο λοιπόν πως δέχτηκε επιρροές από τους κατακτητές λαούς, με την διαφορά όμως πως κατόρθωσε να αντιδράσει και να ενσωματώσει το νέο λεξιλόγιο με επιτυχία. Επίσης η ιστορία της ελληνικής γλώσσας πλουτίζεται από ένα ιδιόμορφο και μοναδικό φαινόμενο αυτό της διγλωσσίας, της πάλης ανάμεσα στην καθαρεύουσα και την δημοτική, που είναι γνωστό ως γλωσσικό ζήτημα.
Η μακρόχρονη διαμάχη ανάμεσα στις δύο αυτές μορφές του γλωσσικού μας οργάνου και η επικράτηση για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα της καθαρεύουσας ως επίσημης γλώσσας τόσο του ελληνικού κράτους, όσο και της εκπαίδευσης, είχαν σαν αποτέλεσμα την πνευματική οπισθοδρόμηση του ελληνικού λαού και το γλωσσικό διχασμό του απλού πολίτη, ο οποίος απ’ την μια πλευρά μιλούσε την φυσική δημοτική γλώσσα και απ’ την άλλη, ήταν υποχρεωμένος να γράφει αλλά και να μορφώνεται σε μια άλλη γλώσσα επίπλαστη και συχνά ακανθώδη.


Τεχνολογική ανάπτυξη
Προχωρώντας την ανάλυση του θέματός μας επισημαίνουμε πως η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας στις δυτικές αναπτυγμένες χώρες, γέννησε την ανάγκη καθιέρωσης νέων όρων και λέξεων για την περιγραφή νεόπλαστων ιδεών και επιτευγμάτων. Οι όροι αυτοί εισέβαλαν στην ελληνική γλώσσα και συνέβαλαν στην μηχανοποίησή και τυποποίηση αυτής. Άλλωστε η επιστημονικο-τεχνολογική ανάπτυξη της εποχής μας είχε σαν αποτέλεσμα την εντατικοποίηση των ρυθμών της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Οι νέοι επιζητούν μια γλώσσα που θα ανταποκρίνεται στις αλλαγές αυτές και θα συνάδει των τεχνικών ανακαλύψεων.


Κυριαρχία της γραφής
Επιπλέον η αντικατάσταση της ανάγνωσης και της γραφής, ως μέσων απόκτησης γνώσεων, από την κυριαρχία της εικόνας συνέτεινε στην απομάκρυνση του νέου από την επαφή με τον γραπτό λόγο. Αυτό έχει ως συνέπεια τη γλωσσική συμπύκνωση, τη βραχυλογία, τη γλωσσική στειρότητα του νεοέλληνα. Παρά το γεγονός πως το βιβλίο αποτελεί τη βασικότερη πηγή και το ουσιαστικότερο μέσο εκμάθησης του γλωσσικού οργάνου, σημειώνεται μια κάμψη και παρατηρείται μια αδιαφορία του νέου προς αυτό. 


ΜΜΕ
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να παρατηρήσουμε πως η κακομεταχείριση της γλώσσας μας από τους εκπροσώπους των μέσων μαζικής ενημέρωσης, έχει επιτείνει το φαινόμενο της λεξιπενίας.

Με δεδομένη την επίδραση που ασκούν στη διαμόρφωση του γλωσσικού αισθητηρίου του λαού μας, αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος της καταστροφής που προκαλούν. 



ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Η κρίση που διέρχεται η γλώσσα εντάσσεται στα πλαίσια μιας γενικότερης κρίσης που χαρακτηρίζει τον πολιτισμό. Η απομάκρυνση από την παράδοση και ιδιαίτερα την αρχαία ελληνική προάγει την γλωσσική ένδεια, αφού η νέα ελληνική γλώσσα αποτελεί την φυσική συνέχεια της αρχαίας. Η κρίση των παραδοσιακών αξιών και ιδανικών επηρεάζει την ορθή αξιολόγηση της γλώσσας, η οποία θυσιάζεται στο βωμό της προοδοπληξίας.



 
Πολιτική
Παράλληλα ο πολιτικός λόγος χαρακτηρίζεται από φαινόμενα συνθηματολογίας που κατακερματίζουν την ελληνική γλώσσα και εκφράζουν την αλλοτριωμένη πολιτική μας συνείδηση. Η «ξύλινη γλώσσα» που χρησιμοποιείται καθορίζει την πολιτική-κομματική τοποθέτηση του καθενός και εκμαυλίζει όχι μόνο την γλωσσική αλλά και την εθνική ενότητα του ελληνικού λαού και πολύ περισσότερο των νέων που είναι ευεπηρέαστοι και αδαείς ως προς την χρήση του θησαυρού της γλώσσας μας.


Διαπροσωπικές σχέσεις
Επιπλέον η αλλοτρίωση των διαπροσωπικών σχέσεων περιορίζει τα περιθώρια για διάλογο και δημιουργική προσέγγιση και επικοινωνία των ανθρώπων. Ο φόβος και η ανασφάλεια έχουν αντικαταστήσει την εμπιστοσύνη και την πίστη στις ανθρώπινες σχέσεις.


Παιδεία
Επιπρόσθετα το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα προάγει την εξειδίκευση και την εκμάθηση γνώσεων που αφορούν τις θετικές επιστήμες. Η άμβλυνση της σημασίας και της αξίας των γλωσσικών μαθημάτων έχει ως απόρροια την αλλοίωση της γλώσσας και τη συρρίκνωση του λεξιλογίου που χρησιμοποιούν οι νέοι. Δε θα ήταν άτοπο να σημειώσουμε πως η εντεταλμένη από τις εξελίξεις της εποχής ροπή στις θετικές επιστήμες, συμβάλλει στην συντομογράφηση και την κωδικοποίηση του λεξιλογίου των νέων.



Οικογένεια
Η οικογένεια αποτελεί το χώρο εκείνο που ο νέος λαμβάνει τις πρώτες του γνώσεις και τα πρώτα ερεθίσματα για το γύρω του περιβάλλον. Η εκμάθηση της γλώσσας είναι μία από τις βασικότερες προσφορές της οικογενειακής εστίας. Επιστημονικές έρευνες και μελέτες έχουν αποδείξει πως η ανάπτυξη του γλωσσικού υποβάθρου και η πνευματική ανέλιξη του παιδιού είναι ανάλογη με το πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων, με τις συνθήκες διαβίωσης, με τον αριθμό των μελών μιας οικογένειας. 
Επομένως η ορθή ή λαθεμένη χρήση της γλώσσας από το οικογενειακό και το ευρύτερο φιλικό περιβάλλον είναι καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση του γλωσσικού αισθητηρίου του παιδιού.


Ξενομανία
Τέλος χαρακτηριστικό του Έλληνα αποτελεί η ξενομανία και ο μιμητισμός, γενεσιουργά αίτια της εισβολής χιλιάδων ξένων όρων στην ελληνική γλώσσα. Τα συμπλέγματα κατωτερότητας που διακρίνουν συχνά τον Έλληνα ευθύνονται για την άκριτη και αλόγιστη υιοθέτηση από αυτόν λέξεων αλλά και τρόπων ζωής που δεν προσιδιάζουν με τα ελληνικά δεδομένα, τις παραδόσεις και τις συνήθειες του τόπου μας.


Λεξιπενία
Εμβαθύνοντας στο θέμα μας είναι ανάγκη να εντοπίσουμε τις συνέπειες του φαινομένου της λεξιπενίας που χαρακτηρίζει τους σύγχρονους νέους. Η γλώσσα χαρακτηρίζει εθνικά ένα λαό, συμβάλει στη διαμόρφωση της εθνικής του ταυτότητας. Με αυτό το δεδομένο, η εξαφάνιση της γλώσσας θα μπορούσε να σημαίνει την εξαφάνιση του ίδιου του λαού, όπως χαρακτηριστικά είχε επισημάνει και ο Λένιν.


Απώλεια διαπροσωπικών σχέσεων
Επίσης η εξαθλίωση της γλώσσας συντείνει στη χαλάρωση των διαπροσωπικών σχέσεων. Η γλώσσα αποτελεί κώδικα και μέσο επικοινωνίας. Η παραφθορά και συρρίκνωσή της βοηθά στην απομάκρυνση των ανθρώπων μεταξύ τους, αμβλύνει την ανθρώπινη επικοινωνία, αφού αποτελεί βασικό μέσο αυτής.


Υποβάθμιση πολιτισμού
Επιπλέον η υποβάθμιση της γλώσσας οφείλουμε να παρατηρήσουμε πως προωθεί την οπισθοδρόμηση του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών ενός λαού. Ευνοεί τη μονοδιάστατη, δογματική σκέψη, που αποτελεί τροχοπέδη στη καλλιτεχνική δημιουργία, που στηρίζεται στην πρωτοτυπία.

Προχωρώντας στην ανάλυση του θέματός μας, πρωτίστως οφείλουμε να παρατηρήσουμε πως το πρόβλημα της γλωσσικής ένδειας είναι πρόβλημα εθνικό. Κάθε έλληνας πολίτης έχει χρέος να προστατεύει την εθνική του γλώσσα, δείχνοντας ενδιαφέρον γι’ αυτήν και την γλωσσική του κληρονομιά.


Ανθρωπιστική Παιδεία
Η καθιέρωση της ανθρωπιστικής-καθολικής παιδείας θα συμβάλει στην ολόπλευρη καλλιέργεια, την ηθική και πνευματική εξύψωση των νέων. Με την καθιέρωση της διδασκαλίας γλωσσικών μαθημάτων θα επιτευχθεί η γνωριμία με την ουσία της γλώσσας μας και θα μεταλαμπαδευτούν στους νέους τα ιδεώδη του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και πολιτισμού. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να απομακρυνθούμε από την στείρα εκμάθηση γραμματικών και συντακτικών κανόνων και να εμβαθύνουμε στον ιδεολογικό πλούτο των κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Η διεξοδική και ελεύθερη από προκαταλήψεις μελέτη των νεοελλήνων συγγραφέων θα καταστήσει τους μαθητές ικανούς αναγνώστες της λογοτεχνίας μας και θα θέσει τα θεμέλια για την προσωπική τους δημιουργία.


Δημοσιογραφική δεοντολογία
Επιπλέον η θεσμοθέτηση κανόνων δημοσιογραφικής δεοντολογίας θα προστατεύσει το κοινό από την κατάχρηση της γλώσσας μας. Η ύπαρξη κανόνων και νόμων θα αποτρέψει τους επιτήδειους εκείνους που καπηλεύονται την ελευθερία λόγου που τους παρέχει η δημοκρατία με στόχο την καθιέρωση μιας αναιμικής γλώσσας που θα οδηγήσει σε ερήμωση του πνεύματος και της ψυχής. Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να προσθέσουμε το ρόλο του ακροατή και του θεατή ως κριτή των ακουομένων και βλεπομένων. 


ΜΜΕ
Η κριτική θεώρηση των μηνυμάτων των μέσων μαζικής ενημέρωσης και η αφαιρετική αντιμετώπιση αυτών, θα βοηθήσει στην επιβίωση και αφύπνιση του γλωσσικού μας οργάνου.


Παράδοση
Επιστρέφοντας στην παράδοση και στις εγγενείς αξίες του ελληνικού λαού θα κατορθώσουμε να βρούμε τον «εαυτό μας», όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Σεφέρης. Θα καταπολεμήσουμε έτσι το πνεύμα του μιμητισμού και της ξενομανίας που μας κατατρύχει και θα καλλιεργήσουμε μια γλώσσα εύρωστη, υγιή και διαχρονική.



Πολιτική
Κλείνοντας την ανάλυσή μας είναι ανάγκη να τονίσουμε τον ρόλο των πολιτικών στην εξυγίανση της γλώσσας μας. Η άρθρωση ορθού πολιτικού λόγου, αδέσμευτου από μικροκομματικές σκοπιμότητες, θα οδηγήσει στην εμβάθυνση της πολιτικής συνείδησης του νέου, θα αποκαταστήσει την χαμένη εμπιστοσύνη στις σχέσεις πολίτη-κράτους και θα ενεργοποιήσει την αναγέννηση της ελληνικής γλώσσας μας.


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Συμπερασματικά οφείλουμε να συμφωνήσουμε με την άποψη του Πλάτωνα πως «η στρέβλωση της γλώσσας είναι στρέβλωση του λογικού». Απαιτείται αδιάλειπτη αφύπνιση και ενδελεχής ανάλυση του γλωσσικού προβλήματος που μαστίζει την ελληνική κοινωνία και κυρίως κριτική θεώρηση των κοινωνικών δεδομένων. Έτσι θα επιτευχθεί ανατοποθέτηση του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου απέναντι στους μηχανισμούς εκείνους που μπορούν να σώσουν το γόητρο και την αξία της ελληνικής γλώσσας.
«Νικήτρα του θανάτου ονόμασε τη γλώσσα μας ο Παλαμάς. Και αν θυμηθούμε πως ελληνική γλώσσα δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά ανθρώπους που μιλούν ελληνικά, καταλαβαίνουμε αμέσως όλο το βάρος του ιστορικού της μηνύματος. Η ελληνική γλώσσα -η σημερινή- ισοδυναμεί με την ιστορική επιβίωση της φυλής των Ελλήνων».



Επιμέλεια
Κουβουτσάκη Κατερίνα

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ́ ΤΑΞΗΣ 2013

Κείμενο

Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα την σέβεται, η ζωή όμως σε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι; Ίσως όλα μαζί, ταυτόχρονα όμως κι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε τη ζωή του εδώ ο άνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη όμως και αν δεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη, αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας ορθώνεται. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί – όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας– ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται, για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη.

Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ ’ έναν μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του.

Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.

Είναι λοιπόν καιρός να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η ζωή αλλού ίσως υπάρχει, αλλά η προσδοκία να την συναντήσει δεν θα πραγματωθεί εύκολα. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. Αν όσο είναι ακόμα καιρός τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή, το φυτικό και ζωικό της θαύμα, τον Άλλο και τους άλλους, ίσως αισθανθεί λίγο πιο άξιος έποικος της Γης. Έτσι είναι σοφότερο να εξαντλήσουμε τις προσπάθειες για καλύτερη επικοινωνία, εδώ στη Γη. Το περίεργο ωστόσο είναι ότι, όσο η επικοινωνία αυτή πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Φαίνεται ότι αυτό που απαιτείται είναι κάτι περισσότερο από την τεχνολογική έκρηξη της εποχής: απαιτείται βαθύτερη παιδεία και ουσιαστικότερες αξίες του πολιτισμού. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν, και η Γη δεν φαίνεται να αντέχει για καιρό ακόμα την αφροσύνη μας.

Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε–αν ποτέ συναντηθούμε–στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου.

Η «εξωγήινη μοναξιά», λοιπόν, δεν φαίνεται ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τον άνθρωπο. Η γήινή του ωστόσο μοναξιά, που είναι επικίνδυνη και πιο ανάλγητη, είναι μεγάλη ανάγκη να απαλυνθεί. Τότε θα αναδειχθεί η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, και η αναζήτηση της εξωγήινης ζωής θα αποκτήσει άλλο περιεχόμενο και νόημα.

Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. 2η έκδοση (Διασκευή).

A1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1.

Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο

του αποσπάσματος που ακολουθεί: «...όσο η επικοινωνία[...] πυκνώνει

με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα,

τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί».

Μονάδες 10

Β2.

α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου:

«Αποκαλύπτεται όμως ... υπάρξεως ».

Μονάδες 3

β) Να βρείτε μέσα στο κείμενο τέσσερα παραδείγματα μεταφορικής χρήσης

του λόγου.

Μονάδες 4

Β3.

α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του

κειμένου:

ταυτόχρονα, γέννησε, αισθανθεί, πληθαίνουν, ανάλγητη

Μονάδες 5

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του

κειμένου:

ανούσια, εμφανίζεται, ανέφικτη, πυκνώνει, υψηλά

Μονάδες 5

Β4.

α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού («Είναι άραγε περιέργεια,

κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι;»)

(μονάδες 3),

καθώς και της διπλής παύλας («−όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες

επιθυμίες μας−») που υπάρχουν στην πρώτη παράγραφο του κειμένου

(μονάδες 2).

Μονάδες 5

β) Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στο απόσπασμα

που ακολουθεί: «Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες».

Μονάδες 3

Γ1.

Σε άρθρο που πρόκειται να αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου σας να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με:

α) τις επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον και

β)

τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος να αποκαταστήσει τη

σχέση, του με αυτό (500-600 λέξεις).

Μονάδες 40

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Το παρόν κείμενο αναφέρεται στην αναγκαιότητα  ορθολογικής προσέγγισης του  φυσικού περιβάλλοντος από το σύγχρονο άνθρωπο. Καταγράφεται η παράδοξη και ανέφικτη κατά το συντάκτη επιθυμία του ανθρώπινου γένους να γνωρίσει την εξωγήινη ζωή γεγονός που το αποδίδει στην αλλοτρίωση της γήινης. Μίας ζωής πλούσιας στο βασίλειο της χλωρίδας και της πανίδας που ο άνθρωπος εντούτοις την αντιμετώπισε με δισυπόστατη διάθεση. Από τη μία καλλιέργησε μεγαλειωδώς τον πνευματικό και τον τεχνικό του πολιτισμό από την άλλη όμως εξέπεσε σε ηθικό τέλμα με την υλιστική πρόσληψη  του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Προβάλλεται λοιπόν από το συγγραφέα ως σοφότερη στάση η προσπάθεια καλύτερης  επιτόπιας όχι «διαστημικής» επικοινωνίας. Επαφή όχι τεχνολογική αλλά αξιακά παιδευτική με στόχο τη διαιώνιση του ανθρώπινου πολιτισμού με τρόπο που θα δικαιώνει την ύπαρξή του ακόμη και στη συμπαντική ζωή.

Β1. Στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται μια έντονη αντίφαση στη ζωή του ανθρώπου. Από τη μια, η υπερπληθώρα των μέσων επικοινωνίας φαίνεται να διευκολύνει την ανθρώπινη επαφή, την απαλλαγή απόψεων και την ενημέρωση. Ο άνθρωπος καθίσταται κοινωνός των γεγονότων που εξελίσσονται ραγδαία, ενημερώνεται γι’ αυτά και έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει την προσωπική του άποψη και θέση. Από την άλλη όμως, αυτός ο επικοινωνιακός κορεσμός δεν καταφέρνει να επιφέρει την ουσιαστική επικοινωνία και την άμεση διαπροσωπική επαφή. Ο σύγχρονος άνθρωπος ταλανίζεται από μοναξιά, αποξένωση και βιώνει έντονα τα αισθήματα της αλλοτρίωσης. Παραδομένος στα τεχνολογικά επιτεύγματα δεν αντιλαμβάνεται ότι η παρεχόμενη επικοινωνία είναι προσομοιωτική μόνο της ανθρώπινης επαφής.

Β2. α) Τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου που αναπτύσσεται με σύγκριση-αντίθεση είναι τα εξής: Θεματική περίοδος:«Αποκαλύπτεται όμως…διπλή υπόσταση»

Σχόλια-λεπτομέρειες: «Από τη μια…των συμφερόντων του»

Πρόταση κατακλείδα:«Η υπερφίαλη…της δικής του υπάρξεως».
     β) Τέσσερα ενδεικτικά παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου είναι τα εξής: «περιμένει ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς», «η ζωή δεν ανθίζει μόνο στη γη», «Ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους» και «οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του».

Β3. α) συγχρόνως, δημιούργησε, νιώσει, αυξάνονται, άπονη
      β) ουσιαστική, εξαφανίζεται, εφικτή, αραιώνει, χαμηλά.

Β4. α) Με τη χρήση του ερωτηματικού ο συγγραφέας επιδιώκει να διεγείρει τον  προβληματισμό του αναγνώστη, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί ένα κλίμα αμεσότητας και μια αίσθηση διαλόγου μαζί του. Πρόκειται για ρητορική ερώτηση που τοποθετείται για λόγους έμφασης.

Με τη χρήση διπλής παύλας ο συγγραφέας σχολιάζει – συμπληρώνει- τα λεγόμενά του πroοκειμένου να διασαφηνίσει πλήρως τη σκέψη του, ώστε να αποφύγει τυχόν ασάφειες.
      β) Από την άλλη, η ιστορική πορεία σφραγίζεται από τον ίδιο τον άνθρωπο με πολέμους και αγριότητες, τα υλικά αγαθά θεοποιούνται και η αδικία και οι ανισότητες συντηρούνται.

Γ.1. Επικοινωνιακό πλαίσιο: Άρθρο που θα δημοσιευθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου.
         Τίτλος: «Το περιβάλλον εκπέμπει SOS…..»
        Δεδομένα του θέματος:
      -Ο άνθρωπος δεν σέβεται το φυσικό περιβάλλον, γεγονός που έχει οδυνηρά αποτελέσματα.
      -Υπάρχει ανάγκη αποκατάστασης της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση, που έχει κλονιστεί.

      Ζητούμενα του θέματος: Οι υποψήφιοι καλούνται
     1. να περιγράψουν τα αρνητικά αποτελέσματα της άκριτης επέμβασης του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον
     2. να εξηγήσουν πώς οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση, ώστε να περιοριστεί η οικολογική καταστροφή.

Πρόλογος:
Μπορεί να αναφερθεί ότι διαταράχθηκε η ισορροπία στις σχέσεις ανθρώπου-φύσης. Ο άνθρωπος επιδεικνύει αλαζονική συμπεριφορά απέναντι στη φύση⋅ δεν τη σέβεται.

Στοιχεία για το ζητούμενο 1:

Σ’ ένα πρώτο επίπεδο μπορεί να αναφερθεί ότι τις τελευταίες δεκαετίες η εκμετάλλευση της φύσης από τον άνθρωπο έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις όχι μόνο λόγω της ακόρεστης επιθυμία του ανθρώπου για πλουτισμό, αλλά και εξαιτίας της επιστημονικής και τεχνικής προόδου. Αυτό οδήγησε σε μια σειρά από επιπτώσεις που απειλούν σοβαρότατα το μέλλον του πλανήτη και κατ’ επέκταση την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Πιο συγκεκριμένα, χαρακτηριστικές επιπτώσεις την έλλειψης σεβασμού του ανθρώπου προς τη φύση είναι οι ακόλουθες:

-Εξάντληση φυσικών πόρων.

-Μόλυνση του αέρα και των υδάτων, του εδάφους και του υπεδάφους.

-Αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.

-Ακραία καιρικά φαινόμενα.

-Ορισμένα είδη διατροφής δεν επαρκούν για να καλυφθούν οι επισιτιστικές
ανάγκες, με αποτέλεσμα αρκετά είδη διατροφής να αντικαθίσταται από μεταλλαγμένα προϊόντα, πολλά από τα οποία κρύβουν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.

-Λόγω της έλλειψης πρασίνου, κυρίως στα αστικά κέντρα, οι συνθήκες διαβίωσης δεν είναι οι κατάλληλες και οι άνθρωποι δεν απολαμβάνουν ουσιαστική ποιότητα ζωής. Επιτείνεται το άγχος και η νευρικότητα των ανθρώπων.

-Υπάρχει ο φόβος της πυρηνικής απειλής.

Στοιχεία για το ζητούμενο 2:

-Η διαταραγμένη σχέση ανθρώπου-φύσης μπορεί να αποκατασταθεί με την απόκτηση εκ μέρους των ατόμων και των κοινωνιών οικολογικής συνείδησης.  Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τρόπους όπως οι παρακάτω:

-Άσκηση αυτοκριτικής. Πρέπει να γίνει συνειδητό από όλους ότι η επιβίωση του ανθρώπου είναι αδύνατη, αν η φύση συνεχίζει να υφίσταται την ίδια κακοποίηση.
-Θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος χρήσης των επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η επιστημονική γνώση και οι εφαρμογές της θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την προστασία και όχι για την καταστροφή του περιβάλλοντος (π.χ. έμφαση σε εναλλακτικές  μορφές ενέργειας, ανακυκλώσιμα υλικά, βιολογικοί καθαρισμοί, βιολογικά προϊόντα).
-Ενίσχυση του μαθήματος της περιβαλλοντικής αγωγής σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο,  προσπάθεια αποκατάστασης του δεσμού του ανθρώπου με τη φύση κυρίως μέσω του ανθρωπιστικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης, η καλλιέργεια  της αισθητικής και της ευαισθησίας των μαθητών. Το θέμα του περιβάλλοντος είναι εθνικό και γι’ αυτό η παιδεία ως βασικός άξονας διαμόρφωσης της εθνικής πολιτικής πρέπει να έχει καθοριστική συμβολή σ’ αυτό.

-Αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ΜΜΕ να προσεγγίζουν το  ευρύ κοινό προβάλλοντας μηνύματα με οικολογικό χαρακτήρα αποβλέποντας στη μεταστροφή του ανθρώπου σε θέματα περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη είναι η συμβολή των κοινωνικών μέσων, καθώς έχουν μεγάλη απήχηση κυρίως στη νεολαία.

-Επίσης, η σχέση του ανθρώπου με τη φύση μπορεί να αποκατασταθεί, αν αλλάξει το τουριστικό μοντέλο. Για παράδειγμα τα προγράμματα εναλλακτικού τουρισμού και αγροτουρισμού μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους, κυρίως των μεγάλων πόλεων, να έρθουν και πάλι κοντά στη φύση, να αισθανθούν το ζωτικό δεσμό του ανθρώπου με τη φύση. Οι μαθητικές εκδρομές μπορούν να ενταχθούν σε τέτοια προγράμματα βοηθώντας τους νέους να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση.

-Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι η ανάγκη συνεργασίας όλων των υπευθύνων φορέων, ώστε να αλλάξει η νοοτροπία και η συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στη φύση.

Επίλογος:
Μιας και το κείμενο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του σχολείου και απευθύνεται κατεξοχήν στους νέους, μπορεί να αναφερθεί ότι οι νέοι πρέπει να πρωτοστατήσουν στις προσπάθειες για ανάκτηση του σεβασμού του ανθρώπου προς τη φύση. Με το δυναμισμό και την ευαισθησία τους είναι σε θέση να αλλάξουν τα δεδομένα. Αφού η προηγούμενη γενιά δεν σεβάστηκε τη φύση, οι νέοι μπορούν να το επιτύχουν, καθώς διαθέτουν τον ενθουσιασμό που χρειάζεται για να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο θεώρηση της ζωής. Γιατί από τη φύση εξαρτάται η ίδια η ζωή του ανθρώπου.

Η ΦΤΩΧΕΙΑ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Η ΦΤΩΧΕΙΑ
 
Η Φτώχεια ως κοινωνικό πρόβλημα.
Στον πλανήτη μας ζουν σήμερα 5,66 δισεκατομμύρια άνθρωποι από τους οποίους 1 δις περίπου σε κατάσταση φτώχειας, με την έννοια ότι αγωνίζονται καθημερινά για να εξασφαλίσουν την απλή επιβίωση τους.

Ορισμός της φτώχειας. Όμως πώς ορίζεται τελικά η φτώχεια; Επειδή δεν είναι εύκολο να αποτιμηθούν κοινά στοιχεία για τον ορισμό της φτώχειας, οι κοινωνικοί επιστήμονες επέλεξαν ως κριτήριο ένα κρίνο χαρακτηριστικό, το εισόδημα και με βάση αυτό μετρούν τη φτώχεια σε απόλυτη και σχετική. Συνήθως μιλούν για απόλυτη φτώχεια όταν το επίπεδο του εισοδήματος δεν φτάνει να καλύψει ούτε καν τις βασικές ανάγκες (τροφή, στέγη, ενδυμασία, υγεία). Ας σκεφτούμε εδώ μερικά τέτοια παραδείγματα. Έχουν όλοι οι κάτοικοι στον πλανήτη ή στη χώρα μας εξασφαλισμένη στέγη, ή τροφή ή περίθαλψη κλπ;

Αντίθετα μιλούν για σχετική φτώχεια όταν το επίπεδο εισοδήματος, αν και φτάνει να καλύψει τις βασικές ανάγκες, δεν επαρκεί για την ικανοποίηση συνηθισμένων αναγκών, όπως αυτές προσδιορίζονται από την κάθε κοινωνία σε δεδομένη στιγμή και συμφωνά με το καταναλωτικό της πρότυπο. Για παράδειγμα μια οικογένεια που ενώ καλύπτει τις βασικές της ανάγκες δεν μπορεί να διαθέσει χρήματα για σπουδές των παιδιών της, θεωρείται ότι είναι σχετικά φτωχή σε μια συγκεκριμένη κοινωνία, όπου συνήθως όλες οι οικογένειες μπορούν να διαθέσουν χρήματα για σπουδές.
Συνήθως αυτός ο προσδιορισμός της σχετικής φτώχειας, έχει να κάνει με το πώς ορίζονται κάθε φορά «οι βασικές ανάγκες» και τα «όρια» της φτώχειας. Το τι είναι όμως «βασικές ανάγκες» για τους ανθρώπους είναι κάτι που ποικίλει ιστορικά και κοινωνικά. Αντανακλά το τεχνολογικό και πολιτισμικό επίπεδο μιας κοινωνίας. Πολλοί κάτοικοι ορισμένων περιοχών του τρίτου κόσμου δεν θα μπορούσαν να διανοηθούν ότι η ύπαρξη κεντρικής θέρμανσης και λουτρού μέσα στο σπίτι ή η οδοντιατρική περίθαλψη αποτελούν «βασικές ανάγκες» τους.

Η φτώχεια είναι ένα οικουμενικό φαινόμενο και έχει να κάνει κυρίως με την παγκόσμια διαστρωμάτωση, την παγκόσμια οικονομία και τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς σχετική κυρίως φτώχεια συναντάμε σε όλα τα κράτη, ακόμα και στα οικονομικά ισχυρά.



 
Αίτια της φτώχειας. Ποιες είναι όμως οι αιτίες της φτώχειας;
Μια από τις βασικότερες αιτίες της φτώχειας είναι η κοινωνική δια¬στρωμάτωση, η οποία είναι χαρα¬κτηριστικό της κοινωνίας και δεν υποδηλώνει μόνο διαφορές μεταξύ των ατόμων. Η άνιση κατανομή των πλουτοπαραγωγικών πηγών (γης, υπεδάφους, υδάτων κλπ), του εισοδήματος και των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των ατόμων.

Άλλες αιτίες είναι η προκατάληψη, οι διακρίσεις και ο ρατσισμός απέναντι σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες (π.χ των τσιγγάνων, των οικονομικών προσφυγών, των φορέων του ΑΙΟδ, των ατόμων με ειδικές ανάγκες κτλ.). Ακόμα αιτίες φτώχειας είναι ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές και οι αλλαγές στην τεχνολογία, που προκαλούν ευρύ φάσμα ανεργίας, καθώς οι μηχανές αντικαθιστούν όλο και περισσότερα εργατικά χέρια.

Επιδείνωση της φτώχειας στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου προκαλούν και τα φαινόμενα της φοροδιαφυγής (μη καταβολής στο κράτος χρηματικών ποσών που προέρχονται από οικονομικές δραστηριότητες) και της παραοικονομίας (η μη επίσημη καταγραφή από το κράτος των οικονομικών δραστηριοτήτων). Τα δυο αυτά φαινόμενα από τη μια αυξάνουν το ατομικό εισόδημα αυτών που εμπλέκονται, αλλά από την άλλη, συμβάλλουν στην απώλεια σημαντικών εσόδων του κράτους, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση της ανεργίας κτλ.


Η φτώχεια εκτός από τα γεωγραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των κρατών σχετίζεται και με:
 
Α) Την ηλικία (κυρίως πλήττονται οι νέοι και οι ηλικιωμένοι).

Β) Τη φυλή και την εθνικότητα που προσδιορίζουν ως μειονότητες τα άτομα ή τις ομάδες όταν βρίσκονται εκτός της χώρας τους (π.χ. Αλβανοί, Αιθίοπες, Φιλλιππινέζοι κ.ά. στην Ελλάδα ή Έλληνες σε άλλες χώρες).

Γ) Το φύλο (οι γυναίκες π.χ πλήττονται περισσότερο και συνήθως αποκλείονται από υψηλόβαθμες θέσεις εργασίας).

Δ) Τη μορφή της οικογένειας (κυρίως οι μονογονεϊκές οικογένειες οποιασδήποτε μορφής ή οι πολυπληθείς πυρηνικές είναι πιο ευάλωτες).

Ε) Το επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης (οι αναλφάβητοι για παράδειγμα ή όσοι έχουν ελλιπή κατάρτιση σε κάποιο τομέα δυσκολεύονται περισσότερο να βρουν εργασία, ή αμείβονται πολύ χαμηλά κτλ.).


Για τα φτωχά κυρίως κράτη τα αίτια της φτώχειας συνδέονται με:
 
α)Την απουσία της τεχνολογίας και κυρίως της βιομηχανικής και γεωργικής τεχνολογίας και της εξειδίκευσης.

β)Την αύξηση του πληθυσμού, τον οποίο η οικονομία δεν μπορεί να συ¬ντηρήσει.

γ) Τα πολιτισμικά πρότυπα (π.χ θρησκευτικά πιστεύω, ήθη και έθιμα, θεσμοί, δικαίο, οργάνωση ζωής, ανεπάρκεια εκπαιδευτικού συστήματος κ.τλ.).

δ) Την κοινωνική διαστρωμάτωση (στις φτωχές χώρες είναι εξαιρετικά άνιση)

ε) Την ανισότητα ως προς τα φύλα (η κοινωνική θέση της γυναίκας είναι πολύ χα¬μηλή, σε ορισμένες χώρες πολλές γυναίκες αποκλείονται από πολλά δικαιώματα και αρκετές θανατώνονται γιατί δεν έχουν προίκα).

στ) Τις διεθνείς / παγκόσμιες σχέσεις εξουσίας. Δηλαδή τις σχέσεις μεταξύ των κρατών. (Συνήθως τα ισχυρά οικονομικά κράτη εκμεταλλεύονται τους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους των φτωχών και σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν ένα καθεστώς αποικιοκρατίας).

Επειδή ένα χαρακτηριστικό της φτώχειας είναι η αναπαραγωγή της από γενιά σε γενιά μέσω των περιουσιακών στοιχείων, με τα οποία κληρονομούνται συνήθως τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, η φτώχεια διαιωνίζει τις κοινωνικές ανισότητες. Η φτώχεια δεν εξαρτάται μόνο από το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, αλλά και α¬πό τα ατομικά χαρακτηριστικά του καθενός (τη θέληση, τις προσδοκίες, την επιμονή κλπ) ή ακόμα και από διάφορα απρόοπτα συμβάντα της ζωής π.χ μια ασθένεια, ή μια αναπηρία από τροχαίο ατύχημα κ.τλ.


Συνέπειες της φτώχειας.
Με βάση τα όσα αναφέραμε παραπάνω γίνεται φανερό ότι η φτώχεια επιφέρει άμεσες συνέπειες τόσο στα άτομα, όσο και στην κοινωνία ολόκληρη και γίνεται αιτία δημιουργίας μιας σειράς άλλων προβλημάτων (πείνας, πολέμων, ασθενειών, μεταναστεύσεων, θανάτων, βίας, ρατσισμού, ξενοφοβίας κλπ). Ένα φτωχό άτομο έχει πολλές πιθανότητες να αποκλεισθεί από πολλά κοινωνικά αγαθά και σημαντικούς τομείς και δραστηριότητες της κοινωνίας όπως π.χ η εκπαίδευση, η περίθαλψη, η εργασία, η ψυχαγωγία κ.τλ. 

Και αν οι συνέπειες της φτώχειας που περιγράψαμε πριν είναι τόσο σημαντικές για το άτομο, μπορούμε να φαντασθούμε ποιες είναι για την κοινωνία. Τι προβλήματα δηλαδή αντιμετωπίζει μια φτωχή κοινωνία ή ένα φτωχό κράτος, όταν δεν μπορεί να παράγει αγαθά και υπηρεσίες που είναι απαραίτητα για την διαβίωση του πληθυσμού του! Έτσι η πείνα, οι ασθένειες, ο αναλφαβητισμός, οι επιδημίες, η ανεργία και τόσα άλλα προβλήματα γί¬νονται αιτία καθυστέρησης της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης στις φτωχές χώρες.

Παράλληλα τα προβλήματα αυτά με τη σειρά τους δημιουργούν προβλήματα άλλα όπως η βία, η πορνεία, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμα και η διάλυση των δημοκρατικών θεσμών και η επιβολή ολοκληρωτικών καθεστώτων, είναι συνήθη φαινόμενα στις φτωχές χώρες. Όμως δεν θα πρέπει να λησμονούμε, αυτό που και σε άλλο σημείο αναφέραμε, ότι μεγάλα προβλήματα εξαιτίας της φτώχειας αντιμετωπίζουν και οι οικονομικά και κοινωνικά αναπτυγμένες χώρες, στις οποίες ολόκληρες κοινωνικές ομάδες είναι άνεργες, άστεγες, αναλφάβητες κτλ.


Αντιμετώπιση της φτώχειας.
Στο ερώτημα πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί η φτώχεια, η απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι:

• Η φτώχεια μπορεί να αντιμετωπισθεί κυρίως με την καταπολέμηση των αιτίων που την προκαλούν και ειδι-κότερα με την αναδιανομή του πλούτου και του εισοδήματος, ώστε να μειωθούν οι κοινωνικές ανισότητες.

• Η πολιτεία από την πλευρά της αλλά και το ίδιο το άτομο από τη δική του θα πρέπει να φροντίζουν ώστε να υιοθετούνται θεσμοί και τρόποι συμπεριφοράς που θα διευκολύνουν την καταπολέμηση της φτώχειας. Από την πλευρά της πολιτείας λοιπόν τίθεται ένα πολιτικό και οικονομικό πρόβλημα, να αποφασίσει κατά πόσον και σε ποια έκταση θα δημιουργήσει θεσμούς, οι οποίοι θα εξασφαλίζουν τους πολίτες της από την φτώχεια και την εξαθλίωση. Τέτοιοι θεσμοί μπορούν να δημιουργηθούν και να λειτουργήσουν με την κοινωνική πολιτική που ασκεί το κράτος (Κράτος Πρόνοιας), λαμβάνοντας μέριμνα για τους οικονομικά ασθενέστερους, τους ηλικιωμένους, τους ανάπηρους, τα παιδιά και τις μητέρες.

• Το άτομο τώρα από την πλευρά του θα πρέπει κι εκείνο να έρχεται αρωγός της πολιτείας και παράλληλα με τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του να φροντίζει να ασκεί τα καθήκοντα του και τις υποχρεώσεις του. Η ενέργεια όμως που θα βοηθήσει ιδιαίτερα το άτομο για την αποφυγή της φτώχειας, είναι η ολοκλήρωση των βασικών σπουδών, ώστε να μην είναι αναλφάβητοι. Η επαρκής γενική μόρφωση καθώς και η εξειδικευμένη επαγγελματική κατάρτιση, συνδυασμένες με θετική στάση απέναντι στη ζωή και την εργασία, δίνουν και τα εχέγγυα για επαγγελματική καριέρα. Σε αντίθετη περίπτωση το άτομο μπορεί να αποκλεισθεί από μια σειρά κοινωνικών διαδικασιών (πολιτισμού, υγείας κλπ).

• Από όσα αναφέραμε γίνεται φανερό πλέον ότι το πρόβλημα της φτώχειας δεν αφορά ένα κακό που το έστειλε η μοίρα, αλλά συνδέεται με τους τρόπους που διάφορες κοινωνικές ομάδες ερμηνεύουν την πραγματικότητα σύμφωνα με τα συμφέροντα τους. Επομένως η ύπαρξη της φτώχειας συνδέεται με το γεγονός ότι οι άνθρωποι και οι κυβερνήσεις δεν κάνουν αρκετά για να την εξαλείψουν.




Επιμέλεια
Κουβουτσάκη Κατερίνα

ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ...Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Ο ανθρωπισμός δεν είναι μια θεωρία, όπως πολλοί πιστεύουν.

Είναι ένα αίτημα, πυρήνα του οποίου αποτελεί η πίστη στον άνθρωπο και στις δυνατότητές του. Είναι δηλαδή η έκφραση του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε οποιαδήποτε δραστηριότητα ή τομέα της ζωής του ανθρώπου. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που αποδίδουμε στον ανθρωπισμό πολλές σημασίες. Ανθρωπισμός σημαίνει, μέθοδος διαπαιδαγώγησης βασισμένη στις αρχές και τις αξίες της κλασικής ελληνικής παράδοσης. Σημαίνει αντιμετώπιση του ανθρώπου ως πολυδιάστατης οντότητας. Σημαίνει ανθρωπιά. Πάντως, όποια εκδοχή του ανθρωπισμού και αν επιλέξουμε, θα πρέπει να δεχτούμε ότι υπάρχει μεταξύ τους μια θαυμαστή αλληλουχία που έλκει την καταγωγή της από τη βαθιά πίστη στον άνθρωπο ως αξία μοναδική και αναντικατάστατη.


Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΩΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ
Θα ήταν μεγάλο σφάλμα όμως να νομίσει κανείς ότι ο ανθρωπισμός είναι πρόθυμος να συγκατανεύσει σε κάθε ιδιοτροπία του ανθρώπου και να του συγχωρήσει οποιοδήποτε ατόπημα. Αν συνέβαινε κάτι παρόμοιο, θα αποτελούσε τη «φιλοσοφική» θεμελίωση του λαϊκισμού, που χαϊδεύει τ’ αυτιά του λαού κολακεύοντας τα ελαττώματα του. Ο ανθρωπισμός όμως δεν έχει καμιά σχέση με όλα αυτά. Δεν παραδέχεται ότι ο άνθρωπος είναι τέλειος. Αναγνωρίζει την αντιφατική του φύση. Κατανοεί ότι σχοινοβατεί ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι βλέπει μέσα σ’ αυτόν τις δυνατότητες που έχει να αλλάξει και να γίνει καλύτερος. Γιατί, τελικά, ο ανθρωπισμός αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως δυνατότητα.  


ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ είναι η εκπαίδευση στην ελευθερία.
 
Είναι φυσικό λοιπόν να θεωρεί την παιδεία μοναδικό μέσο για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά της άγνοιας, του φόβου και του δογματισμού. Αυτή είναι η ανθρωπιστική παιδεία. Γνώμονάς της είναι ο σεβασμός της σκέψης του νέου ανθρώπου. Δεν προσπαθεί να την φυλακίσει σε καλούπια. Ούτε να την εξοντώσει υποβάλλοντάς την στο μαρτύριο της καθημερινής σχολικής αποστήθισης. Απεναντίας. Στόχο της έχει να καλλιεργήσει τον κριτικό στοχασμό, τον προβληματισμό και την αμφιβολία. Γιατί μόνο με αυτές τις μεθόδους μπορεί να ελευθερώσει το νου των μαθητών, μόνο έτσι μπορεί να τους διδάξει ότι η μόρφωση δεν αποτυπώνεται σ’ ένα πτυχίο, αλλά αποτελεί μια διαρκή κατάκτηση του ανθρώπου. 

Να για ποιο λόγο πιστεύει ότι η παιδευτική πράξη είναι μια διαλεκτική και ειλικρινής σχέση ανάμεσα στο δάσκαλο και το μαθητή και όχι, και όχι ένας μονόλογος του πρώτου. Γιατί ο μονόλογος είναι πάντα εξουσιαστικός: απαιτεί υποταγή, επιβάλλει σιωπή, τιμωρεί. Η ανθρωπιστική παιδεία όμως απορρίπτει το σχολείο- στρατώνα και δέχεται ότι η εκπαίδευση έχει νόημα μόνο όταν είναι εκπαίδευση στην ελευθερία. Πώς αλλιώς θα γίνει βίωμα του νέου – του αυριανού πολίτη-, αν δε τη μαθαίνει καθημερινά μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Οι υποταγμένοι άνθρωποι δεν μπορούν να υπερασπίσουν τη δημοκρατία
 
«Η αίθουσα διδασκαλίας», έλεγε ο Τζον Ντιούι, «πρέπει να είναι μια δημοκρατία σε μικρογραφία». Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να περιμένει κανείς ώριμους, υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες, έτοιμους να διεκδικήσουν την ελευθερία τους σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, όταν το σχολείο έχει «φροντίσει» προηγουμένως να αφοπλίσει τη σκέψη τους και να σπείρει στην ψυχή τους το φόβο και την υποταγή σε κάθε εξουσία. Τέτοιοι «υπήκοοι» – με τη σημασία που δίνει ο Αισχύλος στους Πέρσες – δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την αξία της δημοκρατίας και, πολύ περισσότερο, να την υπερασπίσουν.  


ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
 
Θα αδικούσαμε λοιπόν κατάφωρα την ανθρωπιστική παιδεία, αν την περιορίζαμε σε μια ρομαντική αρχαιολατρία ή μια φλύαρη θεωρητικολογία. Η ανθρωπιστική παιδεία αναγνωρίζει τον καθοριστικό ρόλο της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας στη ζωή μας και επιδιώκει να εξοικειώσει τους νέους με τη χρήση και, προπάντων, την αξιοποίησή της. Γιατί στόχος της είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου από κάθε φανερό ή αφανή δεσποτισμό. Απ’ αυτόν θέλει να προφυλάξει τους νέους. Και τους οπλίζει με ευρύτητα πνεύματος, με καθαρό μυαλό και στέρεες ηθικές αξίες. Και ποιο είναι το μήνυμά της; «Τόλμα να σκέφτεσαι», «Τόλμα να γνωρίζεις», με άλλα λόγια: «Τόλμα να αντιστέκεσαι»!


Επιμέλεια
Κουβουτσάκη Κατερίνα

ΠΡΩΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Ι.Μ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ''Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ''
(ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2014)

Η «ανθρωπιά» είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την «ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου.
Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τον όρο «ανθρωπισμός». Έλεγαν: «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» και με τούτο εσήμαιναν μια προσωπικότητα που ξοδευόταν ολόκληρη για να κάμει το καλό. Ο Ντυνάν, για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένας τέτοιος ανθρωπιστής. Πέρα απ’ ό,τι θα μπορούσε να ενδιαφέρει αποκλειστικά το άτομό του, εσυλλογίσθηκε τους ανθρώπους που έπασχαν, έξω από διάκριση φυλής και θρησκείας, «εν πολέμω και εν ειρήνη».
Ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία, ακόμη και χωρίς τη θεμιτή, επιτέλους, από πολλές απόψεις, επιθυμία της υστεροφημίας, υπήρξε, για πολλούς αιώνες, ένα θαυμάσιο ιδανικό, που οι προγενέστεροι το επρόβαλλαν στους μεταγενέστερους. Ακόμη τότε η «ανθρωπιά», μολονότι δεν έπαυε να είναι κοινή απαίτηση, δεν είχε καταντήσει κοινόχρηστος όρος. Ήταν η σπάνια, η υψηλή παρουσία, όπου μόνο μερικές εκλεκτές φύσεις κατόρθωναν να φτάσουν. Και ακόμη, μια καθημερινή άσκηση που ο καθένας την επιθυμούσε για τον εαυτό του, θεωρώντας την αυτονόητο χρέος του, χωρίς να συλλογίζεται ότι θα μπορούσε και διαφορετικά να την αξιοποιήσει.
Το γεγονός ότι η απαίτηση της «ανθρωπιάς» έχει γίνει κοινός τόπος σήμερα δεν είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Δείχνει πως η οικουμενική ψυχή αισθάνεται βαθύτερα την ταλαιπωρία του ανθρώπου και αναζητεί διέξοδο.
Περιττό να προστεθεί πως και η ανθρωπιά, καθώς κι ένα σωρό άλλοι όροι, έχει υποστεί τρομακτικές διαστρεβλώσεις. Όποιος είπε πως οι ιδέες είναι καθώς τα υγρά, που παίρνουν το σχήμα του μπουκαλιού τους, είχε, βέβαια, πολύ δίκιο. Και με τους όρους το ίδιο συμβαίνει. Αλλάζουν νόημα, αλλάζουν απόχρωση, κατά τον τρόπο που τους μεταχειρίζεται κανείς και κατά τον σκοπό που επιδιώκει χρησιμοποιώντας τους. Έτσι, μπορούμε να μιλούμε όλοι για ανθρωπιά, αλλά να εννοούμε ολωσδιόλου διαφορετικό πράγμα ο καθένας.
Επειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι ένας χειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγμα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.
Λησμονούμε, ωστόσο, πως η ανθρωπιά είναι κυριότατα βούληση, δεν είναι γνώση, δεν είναι μόνο γνώση. Και δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος, στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου· είναι επιεικής και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ανθρωπιά είναι κυκλική παρουσία. Δεν βρίσκεται στραμμένη προς ένα μονάχα σημείο του ορίζοντα. Εκείνος που είναι αληθινά ανθρώπινος δεν μπορεί παρά να είναι, σε κάθε περίσταση, ανθρώπινος. Η ανθρωπιά δεν είναι επάγγελμα, δεν είναι όργανο αυτοπροβολής και επιτυχίας. Είναι απάρνηση. Πρέπει πολλά ν’ αρνηθείς, για να κερδίσεις τα ουσιωδέστερα. Αλλά δεν είναι και παθητική κατάσταση. Ολωσδιόλου αντίθετα, αποτελεί μορφή αδιάκοπης ενέργειας. Είναι πολύ ευκολότερο να γίνεις «μέγας ανήρ» παρά να γίνεις «μεγάλος άνθρωπος». Η Ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων ανδρών. Αλλά έχει πολύ λίγους «ανθρώπους» να παρουσιάσει.

I.Μ.Παναγιωτόπουλος, Ο Σύγχρονος Ανθρωπος.
Οι Εκδόσεις των φίλων, Αθήνα 1988. 18η έκδοση (Διασκευή).

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.».
Μονάδες 10
Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (Η «ανθρωπιά» … «εν πολέμω και εν ειρήνη») και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 6
β) Ποια νοηματική σύνδεση εκφράζουν οι διαρθρωτικές λέξεις: έτσι (στην τέταρτη παράγραφο) ωστόσο (στην έκτη παράγραφο).
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αναλίσκεται, οικουμενική, διαστρεβλώσεις, ολωσδιόλου, ευζωίας.
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: κοινόχρηστος, συμμετοχή, αυτοακυρώνεται, γνώση, αδιάκοπης.
Μονάδες 5
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παρακάτω περιπτώσεις:
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» (στην πρώτη παράγραφο) «ΕρυθρούΣταυρού» (στην πρώτη παράγραφο).
Μονάδες 2
β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις εκφράσεις με μεταφορική σημασία.
Μονάδες 3
Γ1. Σε άρθρο σας, που θα δημοσιευτεί σε τοπική εφημερίδα, να αναφερθείτε σε φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στην εποχή μας, αλλά και σε δραστηριότητες, ατομικές και συλλογικές, που αποσκοπούν στον περιορισμό αυτού του ελλείμματος (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Ο συγγραφέας επισημαίνει τη σημασία του ανθρωπιστικού ιδεώδους, το οποίο έχει εκλείψει. Αρχικά, αναλύει το περιεχόμενο του όρου στο παρελθόν, τονίζοντας πως το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο επεκτεινόταν πέρα από κάθε διάκριση. Ο ανθρωπιστής, απαλλαγμένος από προσωπικά συμφέροντα και διάθεση για αυτοπροβολή, αποτελούσε πρότυπο απαραίτητο για την κοινωνία. Βέβαια, η έννοια της φιλαλληλίας εκλαμβάνεται διαφορετικά σήμερα. Η «ανθρωπιά» έχει γίνει «κοινόχρηστος» όρος, γιατί καθώς τα προβλήματα έχουν πληθύνει, καθίσταται ακόμα πιο επιτακτική και αναγκαία. Ωστόσο, αποδεικνύεται ότι ο σεβασμός στον συνάνθρωπο έχει αντικατασταθεί από τον ατομικισμό και την τυπικότητα των σχέσεων. Τέλος συμπεραίνει ότι η ανιδιοτέλεια ως αυτόβουλη ενέργεια είναι απαραίτητη και συνάμα σπάνια, διότι προϋποθέτει πλήθος εσωτερικών χαρισμάτων και κοινωνικών αρετών.

Β1. Ο σύγχρονος άνθρωπος επιδιώκοντας όλο και περισσότερο την ικανοποίηση των προσωπικών του αναγκών κλείνεται στον εαυτό του, περιχαρακώνεται, με αποτέλεσμα να αγνοεί τον συνάνθρωπο, να αδιαφορεί για φαινόμενα δυστυχίας που μπορεί να παρατηρούνται γύρω του. Ο ατομικισμός, η επιδίωξη της ευμάρειας, η ανάδειξη της ύλης σε υπέρτατο παράγοντα κοινωνικής καταξίωσης και αποδοχής, απομακρύνουν τον άνθρωπο από το συνάνθρωπο, τον σκληραίνουν, τον αλλοτριώνουν και τελικά τον μετατρέπουν σε ένα ανταγωνιστικό ον, για το οποίο οι έννοιες της ευγένειας και της φιλαλληλίας θεωρούνται επουσιώδεις και ξεπερασμένες, καθώς δεν τον βοηθούν να επιβληθεί και να επικρατήσει. Αυτός ο άνθρωπος αδειάζει ψυχικά και αντιμετωπίζει επιφανειακά τις σχέσεις του με τους άλλους, επιδιώκοντας την καλοπέραση και τις χρησιμοθηρικές, περιστασιακές και εφήμερες σχέσεις.

Β2. α) Δύο τρόποι ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου είναι:
• Ο ορισμός της έννοιας «ανθρωπιά»: «Η “ανθρωπιά” είναι… κάθε ανθρώπου».
• Τα παραδείγματα: «Ο Ντυνάν, για παράδειγμα… ένας τέτοιος ανθρωπιστής».

β) έτσι: δηλώνει αποτέλεσμα, ωστόσο: δηλώνει αντίθεση

Β3. α) αναλίσκεται=καταναλώνεται, ξοδεύεται
οικουμενική=παγκόσμια, διεθνής
διαστρεβλώσεις=αλλοιώσεις, παραποιήσεις
ολωσδιόλου=εντελώς, καθόλου
ευζωίας=καλοπέρασης, ευμάρειας

β) κοινόχρηστος----ιδιωτικός
συμμετοχή----αποχή
αυτοακυρώνεται----αυτοεπιβεβαιώνεται
γνώση----άγνοια
αδιάκοπης------στιγμιαίας

Β4. α) «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής»: Η χρήση των εισαγωγικών αποσκοπεί στην ακριβή μεταφορά του χαρακτηρισμού που αποδιδόταν στο παρελθόν σε κάποιον που ξόδευε τη ζωή του για το συνάνθρωπο (ευθύς λόγος)
«Ερυθρού Σταυρού»: Με τη χρήση των εισαγωγικών αποδίδεται η ονομασία ενός διεθνούς οργανισμού (ειδικό λεξιλόγιο)

β) Τρεις εκφράσεις με μεταφορική σημασία είναι:
1. «Η “ανθρωπιά” είναι μια λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια…»
2. «Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας…»
3. «Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας…»

Γ. Επικοινωνιακό πλαίσιο: Πρόκειται για άρθρο, οπότε απαιτείται τίτλος. Ενδεικτικά: «Η ανθρωπιά σήμερα».

Α’ ζητούμενο: Φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς

• Η αδιαφορία, η παθητικότητα απέναντι στον πόνο του άλλου
• Ο ανταγωνισμός σε τομείς όπως η εργασία
• Οι επιφανειακές διαπροσωπικές σχέσεις, η σύναψη κοινωνικών δεσμών με κριτήριο το ατομικό συμφέρον, η ανωνυμία
• Η εχθρότητα, η επιθετικότητα, η βία
• Η έξαρση του ρατσισμού, του εθνικισμού
• Οι ανισότητες, η επιβολή του δίκαιου της πυγμής
• Ο ατομικισμός
• Η χαλάρωση των ηθικών αξιών, η απουσία ηθικών φραγμών
Μετάβαση στο β’ ζητούμενο: Μια κοινωνία που θέλει να είναι δημοκρατική και πολιτισμένη, πρέπει να κάνει τις απαιτούμενες ενέργειες για την ανάκαμψη του ανθρωπιστικού κινήματος, διότι χωρίς αυτό η κοινωνία οδηγείται στην καταστροφή. Στην προσπάθεια αυτή καλούνται να λάβουν πρωτοβουλίες οι ίδιοι οι άνθρωποι, η πολιτεία, σε συνεργασία με τους φορείς παιδείας και αγωγής, καθώς αυτοί είναι από τους βασικότερους διαμορφωτές της συνείδησης και της προσωπικότητας των νέων

Β’ ζητούμενο: Πώς μπορεί να ενδυναμωθεί το ανθρωπιστικό κίνημα με ατομικές και συλλογικές δραστηριότητες;

Εκ μέρους του ατόμου:
Άσκηση αυτοκριτικής εκ μέρους του ατόμου, προκειμένου να ανακτήσει τον αυτοσεβασμό του και ως εκ τούτου το σεβασμό προς το συνάνθρωπο
 Ατομική δράση, παροχή υλικής βοήθειας, ψυχολογική και ηθική συμπαράσταση στους ανθρώπους που βιώνουν τη σκληρότητα της ζωής

Με τη συμβολή της πολιτείας, των ανθρωπιστικών οργανώσεων, των διανοούμενων, του εκπαιδευτικού συστήματος μπορεί να καλλιεργηθεί το αίσθημα της ανθρωπιάς μέσω της:

• Καλλιέργειας φιλειρηνικού κλίματος, της απουσίας εντάσεων και βίας

• Ενίσχυσης του διαλόγου, της διαμόρφωσης δημοκρατικής και φιλελεύθερης παιδαγωγικής ατμόσφαιρας

•   Ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης για τα κοινωνικά προβλήματα

• Παρότρυνσης των νέων να συμμετέχουν σε εθελοντικές κινήσεις για να γνωρίσουν τα κοινωνικά προβλήματα, αλλά και την αξία της κοινωνικής προσφοράς

• Παροχής κινήτρων για εθελοντική προσφορά

Επίλογος: 
Διαχρονικά έχει παρατηρηθεί ότι το ανθρωπιστικό κίνημα ανακάμπτει κάθε φορά που οι συνθήκες είναι δύσκολες για την κοινωνία, όπως π.χ. σε περιόδους πολέμων ή κρίσεων. Δεν πρέπει όμως να φτάσει η κοινωνία στο «χείλος του γκρεμού», για να επαναξιολογήσει τη σημασία των ανθρωπιστικών αξιών. Ανατάσσοντας το ανθρωπιστικό κίνημα εγκαίρως, αποφεύγεται το ενδεχόμενο μιας ολικής καταστροφής της κοινωνίας, καθώς αυξάνεται ο δείκτης της ανθρωπιάς των μελών της.

ΕΒΔΟΜΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ

Γ. Αδίδακτο κείμενο Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61 (Πανελλήνιες 2012)

 

Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, 
ὁ μὲν ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. Ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων, οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ’ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε, πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων, ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων.

Γ1.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Μονάδες 20 
 

Γ2.

Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται

για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: 
 

ἀγὼν: την αιτιατική πληθυντικού

ναυσίν: την κλητική ενικού

ὅπερ: τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος 
 

πρώτοις: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό

σφαλέντες: τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος

κρατήσωμεν: το β ́ ενικό πρόσωπο της προστακτικής

του ενεστώτα στην ίδια φωνή 
 

ἐπιδεῖν: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή

πάσχειν: το γ ́ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα

ἔχουσιν: το α ́ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β ́ στην ίδια φωνή

μνήσθητε: το γ ́ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής

του ίδιου χρόνου.

Μονάδες 10

Γ3α.

Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω

τύπων:

στρατιῶται, τῳ, ἀθυμεῖν, τῶν ἀνθρώπων, ταῖς ξυμφοραῖς, τῶν παραλόγων

(μονάδες 6). 
 

Γ3β.

«ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν

που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»:

να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο

(και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση

«Ὁ Νικίας εἶπεν»

(μονάδες 4).

Μονάδες 10 


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ1. 
Μετάφραση
 

Άνδρες στρατιώτες και των Αθηναίων και των άλλων συμμάχων, ο πολεμικός αγώνας που θα ακολουθήσει είναι εξίσου κοινός για όλους μας και για τη σωτηρία και για την πατρίδα περισσότερο για τον καθένα ξεχωριστά απ’ ό,τι για τους εχθρούς μας. Γιατί αν τώρα νικήσουμε με τα πλοία μας, είναι δυνατόν στον καθένα μας να ξαναδεί τη δική του πόλη (ή την πατρίδα του) που έχει (ή που υπάρχει) κάπου. Όμως, πρέπει να μη δυσανασχετείτε ούτε να παθαίνετε αυτό ακριβώς που παθαίνουν οι πιο άπειροι απ’ τους ανθρώπους, οι οποίοι, όταν αποτύχουν στους πρώτους αγώνες, έπειτα συνεχώς ζουν με την ελπίδα και το φόβο παρόμοιων Μσυμφορών. Αλλά όσοι από τους Αθηναίους είστε παρόντες, επειδή ήδη έχετε την εμπειρία πολλών πολέμων και όσοι απ’ τους συμμάχους είστε παρόντες, επειδή πολεμάτε πάντα μαζί μας, να θυμηθείτε τα παράδοξα που συμβαίνουν στους πολέμους.

Γ2.

ἀγών: τούς ἀγῶνας

ναυσίν: (ὢ) ναῡ

ὃπερ: αἷσπερ

πρώτοις: προτέροις

σφαλέντες: σφαλεῑσι(ν)

κρατήσωμεν: κράτει

ἐπιδεῑν: ἐφορᾶν

πάσχειν: πείσεται

ἔχουσιν: σχοίην

μνήσθητε: ἐμνήσθησαν

Γ3α.

Στρατιῶται: ονοματικός ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο ‘‘ἂνδρες’’

τῳ: δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα ‘‘ἔστι’’

ἀθυμεῑν: ονοματικό τελικό απαρέμφατο ως Υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα ‘‘οὐ χρη’’ (Υποκείμενο απαρεμφάτου: ὑμᾶς, σχέση αναγκαστικής ετεροπροσωπίας)

τῶν ἀνθρώπων: γενική διαιρετική ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός στο ‘‘οἱ ἀπειρότατοι’’

ταῑς ξυμφοραῑς: δοτική αντικειμενική ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός στο ‘‘ὁμοίαν’’

τῶν παραλόγων: αντικείμενο στο ‘‘μνήσθητε’’ (ρήμα μνήμης)

Γ3β. 
 

Πλάγιος λόγος: Ὁ Νικίας εἶπεν ὃτι, εἰ κρατήσαιεν (-σειαν) ταῑς ναυσίν, εἴη τῳ τήν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῑν.

Ὁ Νικίας εἶπεν, εἰ κρατήσειαν (-σειαν) ταῑς ναυσίν, εἶναι τῳ τήν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν επιδεῑν

Διευκρινίσεις:

α) σε ειδική πρόταση εκφερόμενη με«εἰ και Ευκτική Πλαγίου Λόγου», επειδή το ρήμα εξάρτησης είναι ρήμα Ιστορικού χρόνου («εἶπεν»), και

β) σε ειδικό απαρέμφατο. Η δευτερεύουσα υποθετική πρόταση μεταφερόμενη στον πλάγιο λόγο θα εκφέρεται με εἰ και Ευκτική Πλαγίου Λόγου επειδή το ρήμα

εξάρτησης («εἶπεν») είναι ρήμα Ιστορικού χρόνου.

Η κύρια πρόταση στον πλάγιο λόγο θα μετατραπεί.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

 
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Παγκοσμιοποίηση 

• Ο όρος παγκοσμιοποίηση είναι κατ’ εξοχήν οικονομικά χρωματισμένος, δηλώνοντας περισσότερο τις διαδικασίες διεθνοποίησης του δυτικού καπιταλισμού, τις εκπορευόμενες ως επί το πλείστον από ισχυρά δυτικά οικονομικά και πολιτικά, κέντρα, με την προσπάθεια να ανοίξουν οι αγορές, να αξιοποιηθούν περιοχές του πλανήτη που προσφέρουν τόσο χαμηλά αμειβόμενο εργατικό δυναμικό όσο και πλουτοπαραγωγικές πηγές, και να εδραιωθούν παγκοσμίως θεσμοί, οργανωτικές και λειτουργικές οικονομικές και πολιτικές δομές που διευκολύνουν τέτοιες προοπτικές.

• Βέβαια ο όρος δεν είναι τόσο στενός. Παγκοσμιοποίηση κατ’ ουσίαν είναι οποιαδήποτε διαδικασία οδηγεί σε υπέρβαση των εθνικών ορίων και στην υιοθέτηση κοινής διεθνούς γραμμής σε οποιονδήποτε τομέα: στην πολιτική οργάνωση, στους κοινωνικούς θεσμούς, στις ιδέες, στις αξίες, στο ήθος, στην παιδεία, στην επιστήμη, στην επικοινωνία, στην τέχνη, στον πολιτισμό.

Διεθνισμός

Δηλώνει την  κίνηση για την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και συνεννόησης – σε  επίπεδο πνευματικό και πολιτικοκοινωνικό – και την  εξάλειψη των εθνικιστικών προκαταλήψεων.

• Στην αυστηρότερη μορφή του – ως δόγμα της μαρξιστικής ιδεολογίας, το οποίο έχει ως στόχο τη διεθνή αλληλεγγύη, που θα επιτευχθεί με την ένωση των λαών και την κατάργηση των συνόρων – θεωρεί όλους τους ανθρώπους συμπολίτες και επιζητεί την κατάργηση των ιδιαίτερων διαφορών μεταξύ των λαών.

• Στην ηπιότερη μορφή του δεν αποκλείει την αγάπη προς την πατρίδα και την προσήλωση στα εθνικά ιδεώδη και συμβάλλει στη διαφύλαξη της παγκόσμιας ειρήνης.

 
Εκφάνσεις της παγκοσμιοποίησης

• Παγκόσμια εξάπλωση του καπιταλιστικού συστήματος. 
• Πολυεθνικές επιχειρήσεις.
• Διεθνή χρηματιστήρια.
• Διεθνές εμπόριο.
• Διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί (Διεθνής Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο).
• Παγκόσμια επιχειρηματική και επενδυτική κινητικότητα.
• Παγκόσμια προσπάθεια υιοθέτησης της δημοκρατίας.
• Παγκόσμια προσπάθεια υιοθέτησης κοινωνικών θεσμών κράτους δικαίου και προνοίας.
• Διεθνείς οργανισμοί (Ο.Η.Ε., φιλανθρωπικές και οικολογικές οργανώσεις).
• Διεθνείς διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον.
• Διεθνούς εμβέλειας και απήχησης ΜΜΕ.
• Διεθνής επαφή σε επίπεδο επιστήμης, τεχνολογίας.
• Διεθνείς εκδηλώσεις στον χώρο της τέχνης, του αθλητισμού, του πολιτισμού.
• Διεθνής προβολή του δυτικού πολιτισμού.

Θετικά της παγκοσμιοποίησης

• Επαφή μεταξύ πολιτισμών και λαών.
• Καταπολέμηση της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και αποδέσμευση από τα μίση του παρελθόντος. 
• Διεύρυνση των αγορών.

• Διευκόλυνση των επιχειρήσεων μέσω της διεθνούς κινητικότητας.
• Οικονομική και τεχνογνωστική ανάπτυξη του «Τρίτου Κόσμου» μέσω των δυτικών επενδύσεων.

• Ανάπτυξη επιστήμης και τεχνολογίας, πολιτισμού.
• Εξάλειψη φαινομένων καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρωτογονισμών, βαρβαροτήτων, πολιτικής αυθαιρεσίας  και οικολογικής καταστροφής.

• Παγκόσμιος διαφωτισμός, καταπολέμηση της αμάθειας, του σκοταδισμού, του φανατισμού

Αρνητικά της παγκοσμιοποίησης

• Απειλή για την πολιτισμική και εθνική ιδιαιτερότητα και για την παράδοση των λαών.
• Πιθανή παγκόσμια μετάδοση των αρνητικών, των υπερβολών και των παρεκτροπών του δυτικού πολιτισμικού μοντέλου (καταναλωτισμός / θυσία της ουσίας της ζωής στο βωμό της αποδοτικότητας, της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας / εργασιομανία / μαζοποίηση / αστικοποίηση / μηχανοποίηση / αποκοπή από τη φύση κ.λπ.).
• Πιθανή ένταση της οικολογικής καταστροφής με την παγκόσμια εξάπλωση του καπιταλισμού, που βασίζεται στην υπερπαραγωγή και υπερκατανάλωση, οι οποίες αποδεικνύονται επιβλαβείς για τη φύση.
• Ανεργία στις ανεπτυγμένες χώρες λόγω της αναζήτησης φτηνών εργατικών χεριών στον «Τρίτο Κόσμο».
• Οικονομική διείσδυση των δυτικών στον «Τρίτο Κόσμο» που αποτελεί γι’ αυτούς δυνάμει αγορά, μήτρα για πλουτοπαραγωγικές πηγές και πεδίο βιομηχανικής εγκατάστασης χαμηλού εργατικού κόστους.
• Πολιτικές διπλωματικές ή και στρατιωτικές επεμβάσεις των δυτικών στον «Τρίτο Κόσμο» με στόχο τη δρομολόγηση γεωπολιτικών ανακατατάξεων που μακροπρόθεσμα ευνοούν δυτικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα στις υπανάπτυκτες ή υπό ανάπτυξιν περιοχές του κόσμου.
• Τοποθέτηση από τη Δύση εγκάθετων δικτατορικών καθεστώτων στον «Τρίτο Κόσμο», που αποτελούν «πιόνια» τους στην άσκηση της διεθνούς πολιτικής τους και μόνο τη λαϊκή βούληση του τόπου τους δεν εκφράζουν.

• Δημιουργία τεχνητών διεθνών χρηματιστηριακών εκρήξεων ή υφέσεων από παρασκηνιακούς πανίσχυρους χρηματιστηριακούς κύκλους με γνώμονα τον εύκολο πλουτισμό τους.

• Μονοπώλια ή ολιγοπώλια σε νευραλγικούς οικονομικούς τομείς (επικοινωνιακά δίκτυα, ενημέρωση, βιομηχανία όπλων, ενέργεια, υπολογιστές), που επιβάλλονται «αυτοκρατορικά» στον ανταγωνισμό και  μεταφράζουν την οικονομική τους κυριαρχία σε πολιτική δύναμη,  «υπαλληλοποιώντας» πολιτικούς ηγέτες και κυβερνήσεις

 
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ  

Προσδιορισμός της έννοιας
Διεθνής περιφερειακός οργανισμός με 27 μέλη – κράτη που ανήκουν στον ίδιο γεωγραφικό χώρο (Ευρωπαϊκή ήπειρος). Είναι κοινότητα απεριόριστης διάρκειας με δικά της όργανα, νομική προσωπικότητα και ικανότητα εκπροσώπησης. Τα κράτη – μέλη συνεργάζονται μεταξύ τους σε επίπεδο οικονομικό, πολιτικό και
πολιτισμικό με σκοπό να   επωφεληθούν αμοιβαία, στο  παρόν και το μέλλον, ενώνοντας τις δυνάμεις τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές και πολιτικές οντότητες στον κόσμο, με 493 εκατομμύρια ανθρώπους.
Βασικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι:

• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
• Το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
• Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

 
Προσφορά της Ενωμένης Ευρώπης στους λαούς – μέλη της 

Πολιτική
Όλα τα κράτη-μέλη σέβονται το ένα την εθνική ανεξαρτησία του άλλου με συνέπεια την παγίωση της ειρήνης ανάμεσά τους και την πλήρη αποδοχή της διαφορετικότητας καθενός.
Μέσω των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών προστατεύεται αλλά και  ισχυροποιείται το δημοκρατικό πολίτευμα (=διασφαλίζεται η ελευθερία, η  δικαιοσύνη και γενικά τα ανθρώπινα δικαιώματα).
Η ειρήνη και η δημοκρατία είναι τα εχέγγυα για την  επίλυση επιμέρους  εθνικών προβλημάτων σε επίπεδο πολιτικού βίου (=εθισμός σε  φιλελεύθερες, συλλογικές διαδικασίες, ανάπτυξη νέας φιλοσοφίας και  νοοτροπίας σε ποικίλα θέματα).

Κοινωνία
Η αλληλεγγύη και η φιλία που αναπτύσσεται ανάμεσα σε γειτονικές χώρες διευκολύνει την αντιμετώπιση /επίλυση σύγχρονων προβλημάτων (=ναρκωτικά, τρομοκρατία).
Οι πολίτες κάθε χώρας αποκτούν πέρα από την εθνική και μια ευρωπαϊκή συνείδηση που τους κάνει να νιώθουν φορείς ενός ενιαίου πολιτισμού, να θέτουν κοινούς στόχους, να συνεργάζονται απρόσκοπτα.
Τα σύνορα βαθμιαία γίνονται ελάχιστα αισθητά (=κοινό διαβατήριο, κοινό νόμισμα ανάμεσα σε πολλές χώρες) και οι πολίτες νιώθουν ασφάλεια και σταθερότητα στην κοινωνική τους ζωή.

Οικονομία
Ανάπτυξη εμπορίου, βιοτεχνίας, βιομηχανίας μέσω του ανταγωνισμού των χωρών (=ανταλλαγή τεχνογνωσίας).
Διευκόλυνση από την ευρωπαϊκή νομοθεσία της διακίνησης των
προϊόντων.
Μικρότεροι δασμοί χάρη στο άνοιγμα των συνόρων και περαιτέρω μείωση της τιμής πώλησης των προϊόντων.
Δυνατότητα των εργαζομένων να απασχολούνται όχι μόνο στη χώρα τους αλλά και σε άλλες που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση  είτε ως υπάλληλοι σε πολυεθνικές εταιρείες είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες

Εκπαίδευση
Ανταλλαγή παιδαγωγικών απόψεων, πληροφόρηση για τη  χρήση
διδακτικών μεθόδων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης από τη μια χώρα στην άλλη, διαπανεπιστημιακές συνεργασίες (π.χ. συνέδρια).
Ενεργοποίηση πανευρωπαϊκών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα οποία θα συμμετέχουν μαθητές και φοιτητές από διαφορετικές χώρες με σκοπό την προαγωγή της γνώσης και της έρευνας.

Πολιτισμός
Γνωριμία των λαών μέσω της τέχνης και των γραμμάτων (=φεστιβάλ,  διαγωνισμοί, σεμινάρια, εκδόσεις).
Κατανόηση και σεβασμός των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων κάθε κράτους-μέλους όπως αυτές απορρέουν από την παράδοσή του (=γλώσσα, αρχές και αξίες, θρησκεία, νοοτροπία, ήθη και έθιμα).

 
Προσδοκίες για το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης

• Οικονομική πρόοδος σε όλα τα επίπεδα και περαιτέρω ποιότητα ζωής για τους πολίτες – μέλη της.
• Ανάπτυξη με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα ώστε να προστατεύεται το περιβάλλον από την ανθρώπινη απληστία (=καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης).
• Ενίσχυση σε επίπεδο εθνικό του κράτους πρόνοιας που θα στηρίζει υλικά και ηθικά τις ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες (=μετανάστες, άνεργοι, ανάπηροι, αναλφάβητοι).
• Ισότιμη συνεργασία όλων των κρατών, χωρίς ηγεμονισμούς εκ μέρους των οικονομικά και τεχνολογικά πιο ισχυρών.
• Εμπέδωση των δημοκρατικών διαδικασιών στην καθημερινή ζωή ώστε να γίνει πράξη ο σεβασμός στο συνάνθρωπο και η συμμετοχή όλων στα κοινά.

 
Πώς θα υλοποιηθεί το όραμα μιας ακόμη πιο εποικοδομητικής
συνύπαρξης των χωρών  στην Ευρωπαϊκή Ένωση

• Ενίσχυση της παιδείας και σε επίπεδο γενικής μόρφωσης (αγωγή / καλλιέργεια) και σε επίπεδο παροχής εξειδικευμένης γνώσης ώστε οι νέοι να μπορούν να ανταποκριθούν στις ραγδαίες αλλαγές στην αγορά εργασίας.
• Υπέρβαση των εθνικιστικών προκαταλήψεων, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού από όλους τους πολίτες.
• Πολιτική βούληση ώστε να ξεπεραστούν ιστορικά μίση και να κατανοηθεί ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να απομονωθεί από τους γείτονές του (γιατί μοιραία θα αποδυναμωθεί πολιτικά και οικονομικά).
• Συνεισφορά των πνευματικών ανθρώπων κάθε χώρας με την ενεργοποίησή τους για την πραγμάτωση του ευρωπαϊκού οράματος.
• Συστράτευση όλων των ευρωπαίων πολιτών στην προσπάθεια για αγαστή συνεργασία και ομαλή συνύπαρξη (=γεφύρωση διαφορών / έμφαση στα κοινά συμφέροντα).

Ο ρόλος της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

• Η Ελλάδα χάρη στη γεωγραφική της θέση αποτελεί τον «μεσογειακό εξώστη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Διαθέτει την ισχυρότερη οικονομία ανάμεσα στις χώρες των Βαλκανίων και μπορεί να πρωτοστατήσει στην ισχυροποίηση των δεσμών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης με τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη.

• Λόγω του μακραίωνου πολιτισμού της μπορεί να μεταλαμπαδεύσει στην Ευρώπη διαχρονικές αξίες και να συνεισφέρει στο συγκερασμό του ορθολογισμού με  το συναισθηματισμό, ώστε να υπάρξει ανάπτυξη όχι μόνο ποσοτική αλλά και ποιοτική.

• Η Ελλάδα θεμελίωσε τη δημοκρατία και ανέδειξε μέσα από τη φιλοσοφία την αξία της συμμετοχής του πολίτη στα κοινά, μπορεί επομένως και σήμερα να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός κλίματος πνευματικής ανεκτικότητας και αλληλεγγύης ανάμεσα στους ανθρώπους. 

  

Κίνδυνοι από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η συνύπαρξη χωρών με διαφορετική ιστορία, γλώσσα, θρησκεία, ήθη και έθιμα, πολιτισμό , περικλείει τον κίνδυνο της οικονομικής και πολιτιστικής επικράτησης των ισχυρότερων εξαιτίας:

• της αδυναμίας των «μικρότερων» να ανταποκριθούν στον επιχειρησιακό / βιομηχανικό ανταγωνισμό,
• της αποδυνάμωσης των εθνικών κυβερνήσεων από την εφαρμογή του ενιαίου κοινοτικού δικαίου (το οποίο σε κάποια σημεία «συγκρούεται» με το εθνικό),
• της πολιτιστικής αλλοτρίωσης από την εισροή πολιτιστικών υποπροϊόντων στη χώρα μας με ραγδαίους ρυθμούς (=διαφήμιση, μόδα, τηλεόραση),
• της επικράτησης αισθήματος σύγχυσης και ανασφάλειας από τους φρενήρεις ρυθμούς ζωής και τις αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής (εκπαίδευση, εργασία, ψυχαγωγία).

 
ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ
        Η ευρωπαϊκή κοινότητα οικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και έχει ως στόχο να προσφέρει στους πολίτες ειρήνη και ευημερία. Η διαδικασία της ένωσης είναι σταδιακή και έχει οικονομικές , πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις. Η Συνθήκη του Μάαστριχ (1992), προσδιορίζοντας ως βασικό της στόχο την ολοένα στενότερη ένωση των λαών, μέσα από την οποία θα διέλθει, σε μεταγενέστερα στάδια, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, υπογραμμίζει την ιστορική σημασία του τερματισμού της διαίρεσης της ευρωπαϊκής ηπείρου και επιδιώκει να δημιουργήσει σταθερές βάσεις για τη μελλοντική οικοδόμηση της Ευρώπης. Συγκεκριμένα εγγυάται:

ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:

• την ελεύθερη διακίνηση προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίου στα πλαίσια της Ευρώπης.

• τη χρηματοδότηση προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης για τους ανέργους και τον καθορισμό των ελάχιστων προδιαγραφών για τις συνθήκες εργασίας.

• την ελεύθερη επιλογή των υπηκόων όσον αφορά τη χώρα εργασίας τους και τη δυνατότητα μεταφοράς της κοινωνικής ασφάλισης και των συνταξιοδοτικών τους δικαιωμάτων σε αυτή.

• τη σύγκλιση των οικονομιών με την οικονομική και νομισματική ένωση που θα περιλαμβάνει ένα ενιαίο και σταθερό νόμισμα.

ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:

• το σεβασμό στις αρχές της ελευθερίας και της δημοκρατίας και την κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

• τη θέσπιση κοινής ευρωπαϊκής ιθαγένειας για τους υπηκόους κάθε κράτους – μέλους

• τη δημοκρατική και αποτελεσματική λειτουργία των οργάνων (Συμβουλίου των Υπουργών, Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου) μέσα σε ένα ενιαίο θεσμικό πλαίσιο.

• τη δημιουργία βαθύτερων σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Ευρώπης.

• την εφαρμογή μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής, για την προαγωγή της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη και στην υφήλιο.

ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:

• το σεβασμό της ιστορίας, των παραδόσεων και του πολιτισμού των λαών της Ευρώπης.

• Τέλος, εγγυάται ότι η οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση Κοινότητας δε θα λειτουργήσει σε βάρος της εθνικής φυσιογνωμίας των κρατών – μελών. Η Κοινότητα, χωρίς να περιορίζει την πολιτιστική και γλωσσική ποικιλομορφία των λαών της, τους παρέχει κοινή ταυτότητα και τους εξασφαλίζει μεγαλύτερη αλληλεγγύη και αμοιβαία υποστήριξη.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:

ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:

• Η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί από την πολιτική οικονομικής σύγκλισης που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκοπό την εξασφάλιση ενός σύμμετρου επιπέδου διαβίωσης για όλες τις χώρες.

• Η οικονομική μας ανάπτυξη θα επιταχυνθεί με τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τη δημιουργία υλικοτεχνικής υποδομής στον τόπο μας, με τη μεταφορά οικονομικών πόρων, μέσω των διαρθρωτικών ταμείων και τη δημιουργία κοινωνικών προγραμμάτων.

• Η διευρυμένη πανευρωπαϊκή αγορά των τριακοσίων πενήντα εκατομμυρίων καταναλωτών προσφέρει μια μοναδική προοπτική για την προώθηση των ελληνικών προϊόντων.

ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασφαλώς ενισχύει τους δημοκρατικούς θεσμούς σε κάθε χώρα και κατοχυρώνει τα πολιτικά δικαιώματα των υπηκόων κάθε κράτους – μέλους.

• Η παρουσία της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τονίζει το κύρος της διεθνώς και αναδεικνύει την παρουσία της σε επίπεδο διακρατικών σχέσεων.

• Γενικότερα, η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ευνοεί και την ειρήνη και την ασφάλεια της Ελλάδας και εγγυάται για την εδαφική της ακεραιότητα.

 
ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:

• Αναμένεται η επιτάχυνση των ρυθμών εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας και η γεφύρωση της απόστασης που τις χωρίζει από τις περισσότερο αναπτυγμένες κοινωνίες.

• Παρουσιάζονται πολλές ευκαιρίες για τη διάδοση του ελληνικού τρόπου ζωής, των αξιών του, αλλά και της Ιστορίας μας και του νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού μας.

• Μέσα από τις πολιτιστικές ανταλλαγές εμπλουτίζεται και ενδυναμώνεται η νεοελληνική πολιτιστική ταυτότητα.

 
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:

ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:
Είναι πιθανή η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από ξένα κέντρα, καθώς ο ανταγωνισμός θα είναι ιδιαίτερα οξύς. Είναι γνωστός ο φόβος για την προοπτική μις «Ευρώπης δύο ταχυτήτων». Προβλήματα όπως η ανεργία, η καθήλωση της βιομηχανικής μας ανάπτυξης και η μονόπλευρη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό δεν είναι άσχετα με την ένταξη της χώρας μας στην Ευρώπη.

 
ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚO ΤΟΜΕΑ:
Μακροπρόθεσμα, μια υπερσυγκεντρωτική πανευρωπαϊκή εξουσία με έδρα την κεντρική Ευρώπη θα αφαιρούσε από τα κράτη της περιφέρειας (μεταξύ των οποίων βρίσκεται και η Ελλάδα) την εθνική κυριαρχία. Ακόμη, η χώρα μας, καθώς έχει χαρακτηριστεί «Πύλη της Ευρώπης», θα υποστεί την πίεση ενός πιθανού κύματος μετανάστευσης από τα κράτη του τρίτου κόσμου προς την ευρωπαϊκή ήπειρο.

 
ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ:
        Ελλοχεύει ο κίνδυνος διαμόρφωσης μιας απρόσωπης και μαζικής «πανευρωπαϊκής» κουλτούρα που θα ισοπεδώσει τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες κάθε ξεχωριστού λαού (ιδιαίτερα ο ελληνικός πολιτισμός θεωρείται προνομιακός λόγω της ποικιλίας των πολιτιστικών του στοιχείων).

 
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ:

• Η χώρα μας κατέχει προνομιακή θέση, αφού μπορεί να λειτουργήσει σα γέφυρα ενώνοντας τα κράτη της Ευρώπης με του λαούς της ανατολικής Μεσογείου και Αραβικού κόσμου. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα των Βαλκανίων που είναι ενταγμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

• Η προσφορά μας στη Ευρώπη πρέπει να αξιολογηθεί, κατά κύριο λόγο, μέσα από όρους πνευματικούς. Η χώρα μας διαθέτει έναν αξιόλογο πνευματικό πολιτισμό (Γράμματα, Τέχνες, Επιστήμες), όπως αποδεικνύουν οι βραβεύσεις και οι διακρίσεις των εργατών του πνεύματος (βραβεία λογοτεχνίας, μουσικής, κινηματογράφου, επιστημονικό δυναμικό που διαπρέπει στο εξωτερικό κτλ.).

• Ο ελληνικός τρόπος ζωής και οι αξίες του, όπως προκύπτουν από τη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας, μπορούν να προσφέρουν πολλά στους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς αντισταθμίζοντας το δυτικοευρωπαϊκό πνεύμα του πιεστικού ορθολογισμού με την αμεσότητα και τον αυθορμητισμό που προβάλλει η δική μας πολιτιστική ταυτότητα. Ακόμη η παρουσία της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα λειτουργεί και ως ιδεολογικό σύμβολο που συνδέει το σύγχρονο ευρωπαϊκό με τον αρχαία ελληνικό πολιτισμό.

 
ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ:
Η επικείμενη ενοποίηση της Ευρώπης στηρίζεται ασφαλώς στην κοινή ιστορία, τις κοινές εμπειρίες και τις συγγενείς πολιτιστικές ταυτότητες των ευρωπαϊκών λαών. Ποια η συμβολή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στη σταδιακή διαμόρφωση αυτής της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας.

 
ΠΡΟΛΟΓΟΣ:
« Δεν υπάρχει «ευρωπαϊκός λαός» αλλά οι λαοί της Ευρώπης κι ένα κοινό ευρωπαϊκό πεπρωμένο, το οποίο μπορούμε να δούμε από την επιθυμία όλων αυτών των χωρών που θέλουν να ανήκουν στην Ευρώπη για πολύ βαθύτερους λόγους από ό,τι η ευημερία ή το βιοτικό επίπεδο. Οι λόγοι αυτοί αντέχουν στη δοκιμασία του χρόνου.»

 
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:
Η συμβολή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στη διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας αποδεικνύεται με πολλούς τρόπους:
α) Η ίδια η λέξη «Ευρώπη» είναι ελληνική.
β) Οι έλληνες χάραξαν τα γεωγραφικά όρια μεταξύ Ευρώπης και Ασίας (Μηδικού πόλεμοι).
γ) Οι Έλληνες γέννησαν πολιτικά την Ευρώπη (δημοκρατία).
δ)  Οι Έλληνες γέννησαν πολιτιστικά την Ευρώπη (φιλοσοφία, τέχνη, πολιτισμός κτλ.)

Γενικότερα η Αρχαιοελληνική παιδεία κληροδοτήθηκε στους δυτικοευρωπαϊκούς λαούς μέσω ορισμένων διαχρονικών στοιχείων που προκύπτουν από τα πνευματικά της επιτεύγματα. Η αρχαιοελληνική παιδεία οικοδομήθηκε πάνω στην έννοια του ΜΕΤΡΟΥ, η οποία ενυπάρχει στις βασικότερες συλλήψεις – κατακτήσεις της κλασικής σκέψης. Αυτές είναι: ανθρωπιστική αντίληψη για τη ζωή (ανάπτυξη του πολιτισμού με κέντρο τον Άνθρωπο), δημοκρατία (ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων), ελευθερία (εναρμόνιση ατομικών και κοινωνικών επιδιώξεων), καλαισθησία (συμμετρία, ισορροπία μορφής και περιεχομένου), ορθολογισμός (διαλεκτική προσέγγιση της πραγματικότητας), αθλητικό ιδεώδες (ισορροπία σώματος και πνεύματος).
Το πνευματικό αυτό οικοδόμημα μεταφέρθηκε προς τη Δύση μέσω ορισμένων ιστορικών σταθμών που είναι α) ο Αρχαιοελληνικός αποικισμός, β) η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, γ) το Βυζαντινό κράτος και δ) μετά την κατάρρευση του Βυζαντίου, οι Έλληνες λόγιοι στη Δύση. Στη συνέχεια η περίοδος της Αναγέννησης σηματοδότησε το ξεκίνημα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.

 
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
– Οι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν την Ελλάδα ως ιστορική και πνευματική τους μήτρα: «Είμαστε όλοι Έλληνες» (Shelley).


ΘΕΜΑ:
«Είναι φανερό πως με την εξέλιξη και των υλικών και των πνευματικών συνθηκών της ζωής μας η Ελλάδα ολοένα παύει πια να είναι μια καθυστερημένη επαρχιακή γωνιά της Ευρώπης στα σύνορα της ανατολίτικης βραδυπορίας προς το σύγχρονο πολιτισμό. Οι μεγάλοι οικονομικοί και κοινωνικοπολιτικοί ανταγωνισμοί του ευρωπαϊκού κόσμου έχουν άμεσο αντίκτυπο στη ζωή μας, τα προβλήματα της ευρωπαϊκής ζωής είναι και προβλήματα δικά μας, όλο το πνευματικό και οικονομικό υπόστρωμά μας επηρεάζεται γοργά και άμεσα από τις ροπές, τις μεταπτώσεις, τους ανταγωνισμούς που συγκλονίζουν και καθορίζουν και διαμορφώνουν τη σύγχρονη ζωή».
Αφού εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με τις παραπάνω σκέψεις, να αναφέρετε:
α) Ποιους επηρεασμούς δέχεται η χώρα μας από την Ευρώπη;
β) Πιστεύετε πως η Ελλάδα μπορεί να παίξει ενεργό ρόλο στις ευρωπαϊκές εξελίξεις και με ποιον τρόπο;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:
Η Ευρώπη των μεταπολεμικών χρόνων χαρακτηρίζεται από την κοινή προσπάθεια όλων των κρατών για πρόοδο και ευημερία που θα βασίζεται σε ένα πνεύμα συνεργασίας και αλληλεγγύης. Μέσα σε αυτόν τον ευρωπαϊκό χώρο ιδιαίτερη θέση κατέχει η Ελλάδα κυρίως γιατί αποτελεί το σύνορο μεταξύ της Δύσης και του κόσμου της Ανατολής. Ειδικότερα, μετά την ένταξη της πατρίδας μας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, οι σχέσεις της με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη έγιναν ακόμη στενότερες, με αποτέλεσμα όλες οι εξελίξεις και οι μεταβολές που σημειώνονται στα κράτη αυτά να επηρεάζουν άμεσα και την Ελλάδα.

 
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:

 
Αναφορά στην Ελλάδα:

1. Βελτίωση των υλικών και πνευματικών συνθηκών τα τελευταία χρόνια.
2. Άνοδος του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου.
3. Ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.

 
Αναφορά στη γενικότερη κατάσταση της Ευρώπης:

1. Μεγάλη τεχνολογική πρόοδος.
2. Οικονομικοπολιτικοί ανταγωνισμοί.
3. Οξύτατα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.
4. Νέοι τρόποι ζωής.
5. Αναθεώρηση πολλών ιδεών και αξιών.

Η Ελλάδα, σαν κομμάτι της υπόλοιπης Ευρώπης και κυρίως μέσα από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, επηρεάζεται θετικά και αρνητικά σε όλους τους τομείς της ζωής από τις εξελίξεις που σημειώνονται στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο.


ΕΠΗΡΕΑΣΜΟΙ:

 
ΘΕΤΙΚΟΙ:

1. Πολιτική ζωή: βελτίωση των πολιτικών δομών μέσα στα πλαίσια της Ευρώπης (νόμος – δίκαιο κ.τ.λ.).
2. Οικονομία: άνοδος του οικονομικού επιπέδου με τη βοήθεια των ευρωπαϊκών κατακτήσεων στο χώρο αυτό.

3. Πολιτισμός: πολιτιστική συνεργασία και ανανέωση με τη βοήθεια καινούριων πολιτιστικών και φιλοσοφικών ρευμάτων της Ευρώπης.
4. Κοινωνική οργάνωση.

 
ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ:

1. Τα μεγάλα προβλήματα της Ευρώπης έχουν άμεσο αντίκτυπο στην Ελλάδα: ανεργία – πληθωρισμός – ευρύτερες κοινωνικές ανισότητες – κυρίως οικονομικά προβλήματα.
2. Κίνδυνος εθνικής και πολιτιστικής αφομοίωσης: απώλεια της εθνικής ταυτότητας και της πολιτιστικής ιδιαιτερότητάς μας.

 
ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΙΞΕΙ ΕΝΕΡΓΟ ΡΟΛΟ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ:

1. Με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
2. Με το σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό.
3. Με τις πολιτικές παραδόσεις της που χαρακτηρίζονται από την προσήλωση της χώρας μας στους δημοκρατικούς θεσμούς.
4. Με ορισμένους τομείς της οικονομικής ζωής που παρουσιάζουν ιδιαίτερη άνθιση π.χ. γεωργία – ναυτιλία – εμπόριο – τουρισμός.  

Επιμέλεια : Κουβουτσάκη Κατερίνα