ΤΕΧΝΗ

ΤΕΧΝΗ
Η τέχνη δεν είναι καθρέφτης όπου καθρεφτίζεται ο κόσμος, αλλά ένα σφυρί με το οποίο του δίνουμε σχήμα.

Ορισμός :
ΤΕΧΝΗ (< τίκτω = γεννώ ) είναι η ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί έργα που διέπονται από αισθητικούς κανόνες, να αναπαριστά τον περιβάλλοντα κόσμο εκφράζοντας δημιουργικά και ελεύθερα τον εσωτερικό του κόσμο.



Μορφές τέχνης

ΚΑΛΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

• Ζωγραφική

• Γλυπτική

• Αρχιτεκτονική

• Λογοτεχνία

• Μουσική

• Χορός

• Κινηματογράφος

 
ΕΝΤΕΧΝΑ δημιουργήματα μπορούμε να θεωρήσουμε τα έργα που σχετίζονται με :
 

• Αργυροχοΐα

• Αγγειοπλαστική

• Κέντημα

 
Προϋποθέσεις αληθινής καλλιτεχνικής δημιουργίας

• Η ελευθερία : ο καλλιτέχνης μπορεί να δημιουργήσει όταν είναι πνευματικά απελευθερωμένος από συμβάσεις, προκαταλήψεις και οποιεσδήποτε ( υλικές, πνευματικές, ηθικές, ψυχολογικές, πολιτικές) δεσμεύσεις.

• Η παρατηρητικότητα, η ευαισθησία στην πρόσληψη των εξωτερικών ερεθισμάτων, οι γνώσεις ( τεχνικές και γενικές) συμβάλλουν στην καλλιτεχνική δημιουργία.

• Η φαντασία αποτελεί την κινητήριο δύναμη του καλλιτέχνη, δίνει έμπνευση.

• Το ταλέντο, η φυσική προδιάθεση και κλίση

• Η κοινωνική ευαισθητοποίηση του καλλιτέχνη, η συνειδητοποίηση της κοινωνικής, παιδαγωγικής και μορφωτικής αποστολής της τέχνης ( ευθύνη )

• Η ίδια η κοινωνία : το δημοκρατικό πολίτευμα, η διασφάλιση της ελευθερίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, το υψηλό μορφωτικό επίπεδο.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα υλικά όρια, τον εσωτερικοποιεί, του δημιουργεί συνείδηση πως υπάρχει κάτι πέρα από την ύλη, αφυπνίζει την ψυχοπνευματική του υπόσταση.

Η τέχνη μυεί τον άνθρωπο σε άλλες ερμηνείες του κόσμου, αναπαριστά και μετουσιώνει το περιβάλλον, οπότε το κοινό επαναπροσδιορίζει και δίνει νέο νόημα στον αντικειμενικό κόσμο.

Εντείνει και πλουτίζει τα συναισθήματα του ανθρώπου, ευαισθητοποιεί, εκλεπτύνει το συναισθηματικό κόσμο, εξευγενίζει, αποτελεί μέσο έκφρασης του καλλιτέχνη.

Καλλιεργεί την καλαισθησία, προκαλεί τη συγκίνηση και την αισθητική απόλαυση, γίνεται αφορμή για ονειροπόληση και υπέρβαση, είναι μέσο για να προσεγγίσει κανείς το ωραίο και το αληθινό.

Καλλιεργεί τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, οξύνει την κρίση, τη φαντασία, την παρατηρητικότητα, τη μνήμη, διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες.

Γονιμοποιεί τη σκέψη, προβληματίζει, υποδεικνύει την περισυλλογή και το στο χασμό.

Είναι μορφή γνήσιας ψυχαγωγίας και αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου.

Δίνει πρότυπα, διδάσκει, προσφέρει ηθικό στήριγμα και μπορεί να γίνει πνευματικός καθοδηγητής.

Καυτηριάζει και επικρίνει τα κακώς κείμενα της κοινωνικής πραγματικότητας, ευαισθητοποιεί τους πολίτες σχετικά με τα κοινωνικά προβλήματα της ανθρωπότητας.

Ειδικά στη σύγχρονη εποχή της μονομέρειας, της εξειδίκευσης και της αυτοματοποίησης, συνιστά αντίδοτο στο υλιστικό πρότυπο και προσφέρει διεξόδους για μια πιο ανθρωποκεντρική θεώρηση της ζωής.

Αποτελεί μέσο γόνιμου και εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ του καλλιτέχνη και του κοινού, είναι μέσο διακίνησης ιδεών.
Διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των εθνών, συμβάλλει στη διαμόρφωση οικουμενικής συνείδησης.


ΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΗ ΤΕΧΝΗ Η ΤΕΧΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ;
Με τον όρο «στρατευμένη τέχνη» χαρακτηρίζουμε συνήθως τα έργα που έχουν ολοφάνερα στρατευθεί στην υπηρεσία ενός συγκεκριμένου πολιτικού στόχου. Με άλλα λόγια, πρόκειται για έργα που έχουν γραφεί με βάση έναν προκαθορισμένο στόχο και όλη τους η προσπάθεια συνίσταται στο να προπαγανδίσουν μια ορισμένη ιδεολογία. Όπως έχει δείξει η ιστορία, τις περισσότερες φορές που ο δημιουργός θέτει τον εαυτό του και το έργο του στην υπηρεσία στόχων εντελώς ξένων προς την τέχνη, το αποτέλεσμα είναι κατώτερο των προσδοκιών. Η εξήγηση είναι απλή: ο δημιουργός αυτός χάνει ουσιαστικά την ελευθερία του, που είναι μια από τις πιο βασικές προϋποθέσεις για να μπορέσει να υπάρξει η τέχνη. Η στράτευση, είτε είναι εθελούσια είτε αναγκαστική, του επιβάλλει περιορισμούς και δεσμεύσεις που αναιρούν και ακυρώνουν την όλη καλλιτεχνική προσπάθεια.

Διευρύνοντας κάπως την έννοια της στρατευμένης λογοτεχνίας είμαστε αναγκασμένοι να παραδεχθούμε ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει έργο που να μην είναι στρατευμένο. Κάθε συγγραφέας έχει ορισμένες ιδέες για τους ανθρώπους και τον κόσμο, τις οποίες συνειδητά ή ασυνείδητα προβάλλει μέσα από το έργο του. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να το αποφύγει. Έτσι, κάθε σημαντικό έργο τέχνης μας δίνει μια νέα άποψη για τον κόσμο γύρω μας και αυτό δεν μπορεί με κανένα τρόπο να θεωρηθεί αρνητικό στοιχείο. 

Η διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της στρατευμένης τέχνης ο δημιουργός υποτάσσει το έργο του στις ιδέες και αφήνεται να καθοδηγηθεί από αυτές, με αποτέλεσμα να προδίδει το βασικό στόχο του έργου τέχνης, που είναι πρώτα απ’ όλα αισθητικής και καλλιτεχνικής φύσεως. Στην δεύτερη περίπτωση, που απλώς εκφράζει την εποχή του, οι ιδέες οι οποίες περνούν μέσα από το έργο του δεν είναι ο πρώτιστος στόχος. Το έργο, επομένως, λειτουργεί πρώτα ως καλλιτεχνικό προϊόν, δηλαδή ως έργο τέχνης, και έπειτα ως φορέας ιδεών.

Ο όρος «τέχνη για την τέχνη» αποτελεί κατά λέξη μετάφραση του αντίστοιχου γαλλικού όρου «l’ art pour art» και προσπαθεί να εκφράσει με τρόπο λακωνικό μια ορισμένη άποψη για την τέχνη: ότι, δηλαδή, κάθε έργο τέχνης χαρακτηρίζεται από αυτάρκεια και αυτονομία.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της άποψης, το έργο τέχνης αποτελεί έναν ξεχωριστό κόσμο, μοναδικό και ανεπανάληπτο, με δική του συνοχή, και, συνεπώς, είναι ένα αντικείμενο που πρέπει να το απολαμβάνουμε καθαυτό χωρίς καμία αναφορά σε οποιοδήποτε εξωτερικό στοιχείο. Με άλλα λόγια, η τέχνη δε χρησιμεύει σε κάτι, δεν είναι ένα μέσο για να φτάσουμε σε κάποιον άλλο εξωτερικό στόχο, αλλά είναι ταυτόχρονα μέσο και στόχος. 

Σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία, ο όρος «τέχνη για την τέχνη» αναφέρεται κυρίως στην ποίηση, ειδικά τη συμβολική ή τη λεγόμενη καθαρή ποίηση. Στη Γαλλία για παράδειγμα, ποιητές όπως ο Μπωντλέρ, αντιμετωπίζουν την ποίηση ως μια προσπάθεια βίωσης της καθαρής ομορφιάς μέσα από το ρυθμό και τις λέξεις, με πλήρη αδιαφορία για τα εξωτερικά στοιχεία. Με αυτή την έννοια η εμπειρία της ποίησης είναι αυτοσκοπός και η ποιητική αξία συνδέεται αποκλειστικά με την αισθητική απόλαυση και όχι με την πραγματικότητα, με την οποία το ποίημα δε συναντιέται ποτέ, αφού είναι ένας αυτόνομος, παράλληλος κόσμος, με δικούς του κανόνες. Οι ιδέες αυτές είχαν πολύ μεγάλη απήχηση μεταξύ των λογοτεχνών στις αρχές του 20ου αιώνα, οι οποίοι υποστήριξαν σθεναρά την άποψη ότι τα λογοτεχνικά κείμενα συνιστούν κόσμους αυτόνομους και αυτάρκεις και προσφέρονται μόνο για εσωτερική μελέτη.

ΙΣΩΣ καμία άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα να μην έχει τόσο πολύ μυθοποιηθεί όσο η Τέχνη έτσι καθώς περιβάλλεται από μιαν αύρα που γεννάει, καλλιεργεί επιθυμίες και προσδοκίες. Αποτελεί μέρος του μύθου ότι η Τέχνη έχει τη δύναμη να εξασφαλίσει καταφύγιο, παρηγοριά, ανάταση, λύτρωση, διέξοδο και θεραπεία. Με τέτοιους ρόλους έχουν ανά τον αιώνα συνδέσει την Τέχνη διάφορες κοινότητες, ομάδες, ιδεολογίες, πολιτικά συστήματα ή άτομα, ανάμεσα στα οποία ξεχωριστή θέση κατέχουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες συντηρώντας, ενισχύοντας αλλά και αμφισβητώντας τον μύθο της Τέχνης.

Η παράδοση του ευρωπαϊκού ουμανισμού συνδέθηκε με μια προοπτική της Τέχνης θετική για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό.
Ευρύτερα επικράτησε η ιδέα ότι η Τέχνη προσφέρεται ως φορέας ελπίδας και αισιοδοξίας ή ότι μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τον διαφωτισμό και τη διάδοση ενός ωραίου σκοπού. Γι΄ αυτό και σε κάθε δύσκολη ώρα, κάτω από το βάρος μιας κοινωνικής ή πολιτισμικής κρίσης, επίσης μέσα σε μεγάλες συγκρούσεις, επανακάμπτει το ζήτημα της αναγκαιότητας της Τέχνης μαζί με το αίτημα να αρθρωθεί για ακόμη μία φορά ο λόγος για τον προορισμό, τον προσανατολισμό και τις δυνατότητές της.
Πέρα όμως από τις επιδιώξεις των καλλιτεχνών, πέρα από τις προβολές των ανθρώπων όσον αφορά τα έργα της Τέχνης ή τις συλλογικές παραστάσεις για την κοινωνική λειτουργία της Τέχνης, η πραγματικότητα της καλλιτεχνικής εργασίας και δράσης μέσα στην κοινωνία είναι γεμάτη από παράδοξα, αντιφάσεις, διαλεκτικές αντιθέσεις. 

Έτσι η Τέχνη μπορεί σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό περίγυρο να βοηθήσει αλλά και να βλάψει. Να ενθουσιάσει αλλά και να απογοητεύσει. Να παρηγορήσει τον κρατούμενο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά και να διασκεδάσει τον δεσμοφύλακά του. Η Τέχνη μπορεί να προωθήσει την κριτική σκέψη του ανθρώπου, μπορεί όμως και να τον τυφλώσει υπηρετώντας μια πολιτική προπαγάνδα. Τελικά, μέτρο της Τέχνης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος καθώς μέσα στους μηχανισμούς παραγωγής και κατανάλωσής της κινείται προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Προς μια μεταφυσική της Τέχνης ή προς άλλες νοητικές συλλήψεις, προς μια Τέχνη κατευναστική ή προς μια Τέχνη που κάνει την κρίση να φαίνεται βαθύτερη.

ΣΕ ΕΠΟΧΕΣ δύσκολες η Τέχνη είναι το καταφύγιο των κατατρεγμένων. Αλλά και διέξοδος για τον στριμωγμένο νου, πηγή ανάτασης για την καθηλωμένη ψυχή, ζωογόνος τροφή για το άρρωστο πνεύμα. Ότι, απελευθερωμένη από την υποκρισία της αληθινής ζωής, η Τέχνη μπορεί να μιλήσει ελεύθερα, με γνησιότητα, τη γλώσσα της αλήθειας.
Ιδωμένη υπό αυτό το πρίσμα η τέχνη είναι η πραγματική πολιτική, η πραγματική επιστήμη της κοινωνικής δημιουργίας και δημιουργικότητας. Σφυρηλατεί την κοινωνική συνοχή, ανανεώνει τις παλιές αξίες, χτίζει καινούργιες, γιατρεύει πληγές. Και δεν αποτελεί απλό αντίδοτο στην κρίση, στην όποια κρίση. Αποτελεί το αντίπαλον δέος της κρίσης, της κοινωνίας των αξιών που καταρρέουν και του πεισιθάνατου κλίματος των ημερών μας.
Σε εποχές κρίσης η μεγάλη οικονομική και συναισθηματική πίεση αναγκάζουν τον αληθινό καλλιτέχνη να στύψει το μυαλό του να κατεβάσει ιδέες, να παραγάγει έργο γιατί η τέχνη είναι για αυτόν παρηγοριά.

ΜΟΝΟ η επένδυση στην Τέχνη μπορεί να αποφέρει υπέροχους καρπούς.
Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη εξαιρετικά σημαντικές πρωτοβουλίες και έργα σε όλο τον κόσμο που δίνουν εμπνευσμένη και πολύ πρακτική απάντηση σε όλους εκείνους που ανεύθυνα και ανιστόρητα υποστηρίζουν ότι σε καιρούς κρίσης η επένδυση στην τέχνη είναι ανώφελη.

Η Τέχνη δίνει υπέροχη πνοή ζωής, δίνει στις ψυχές φτερά και πετούν πέρα από τη ζοφερή τους πραγματικότητα. Αυτό προκαλεί η Τέχνη, ανύψωση• αυτό που δεν κάνει ο υλικός πλούτος παγιδευμένος στην εφήμερη φύση του. Η παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας το έχει επιβεβαιώσει και εξακολουθεί να το επιβεβαιώνει. Υπάρχει όμως και τεράστια ευθύνη της Τέχνης να ξανασυστηθεί άμεσα και ουσιαστικά με την κοινωνία.




Eπιμέλεια: Κουβουτσάκη Κατερίνα